اراده ملی و پیشرفت اقتصادی

یکی از اهداف اجرای این طرح بزرگ، بهبود زندگی مردم است. تاکنون بخشی از محور اول این طرح، یعنی نظام هدفمندی یارانه‌ها به اجرا درآمده است. محورهای اجرایی آینده این طرح اصلاح نظام مالیاتی، اصلاحات گمرکی، اصلاح نظام توزیع، اصلاح نظام بانکی، ارتقای چرخه بهره‌وری و ارزشگذاری پول ملی اعلام شده‌ است. این محورها بعضا براساس محاسبات دقیق اقتصادی، پیش‌بینی‌های آینده پژوهانه و تحلیل ریسک طرح و همچنین مطالعه درباره تجربه کشورهایی که وضع اقتصادی مشابه ایران داشته‌اند طراحی شده‌اند. مسئولان و سیاستگذاران اقتصادی تلاش دارند موجبات پیشرفت اقتصادی ایران را فراهم آورند و رضایت طیف وسیعی از مردم را ایجاد کنند.

آیا این اقدامات، رضایت مردم را در بر خواهد داشت؟ پاسخگویی به این پرسش‌ها به طور دقیق نیازمند گذر زمان و مشاهده نتیجه اجرای طرح است، اما اگر امکانات لازم برای اجرای بهینه طرح فراهم باشد، طرح در نیل به اهداف خود با موفقیت همراه خواهد شد.

در این یادداشت با ارائه برخی پیشنهادات، بر نقش مشارکت مردمی در تغییر و تحولات اقتصادی تأکید می‌شود. اشاره می‌شود رویکردی شفاف در تدوین دستورالعمل‌های عمومی و اطلاع‌رسانی مستمر این قواعد توسط دولت به افزایش مشارکت مردمی در امور اقتصادی منجر خواهد شد. این یادداشت با طرح این پرسش بنیادین پیگیری می‌شود که چه عوامل فرهنگی‌ای در موفقیت طرح تحول اقتصادی ایران سهیم هستند؟

وقتی یک تصمیم عقلانی با اتفاق نظر یک جامعه صورت می‌پذیرد، دو موضوع بسیار حائز اهمیت است؛ اول این که اهداف طرح مشخص باشد و دوم ابزار و امکانات برای تحقق اهداف فراهم شده باشد. این امکانات را دولت و مردم فراهم می‌کنند. مردم بخشی از نظام اقتصادی ایران را تشکیل می‌دهند. واکنش‌هایی که مردم نسبت به سیاستگذاری‌های دولت نشان می‌دهند، چشم‌انداز اجرای طرح تحول اقتصادی ایران را ترسیم خواهد کرد. همراهی و مشارکت مردم در کمک به دولت‌های منتخب آنان باعث می‌شود دولت در اجرای سیاستگذاری‌ها از اعتماد عمومی برخوردار باشد و در مقابله با تنش‌ها با قدرت بیشتری عمل کند. این مشارکت مردمی باید همراه با خواست عمومی برای بهتر شدن شرایط زندگی، با خود ملاک‌های عملی داشته باشد. یکی از این ملاک‌ها تلاش مردم است. همت آنان برای تقویت کسب و کارها نقش مهمی ایفا می‌کند. از دیگر سو، دولت باید در اطلاع‌رسانی دستورالعمل‌ها، کاهش حجم بروکراسی اداری، مهار فساد بروکراتیک و تسهیل قواعد تجارت بخش خصوصی اقدام کند و همزمان با مردم نسبت به تقویت اراده ملی برای تحول در زندگی آنان گام بردارد.

مردم باید به صورت وسیع یکدیگر را از اهمیت تبلیغات در بالابردن اراده ملی برای تحول اقتصادی آگاه کنند. دولت نسبت به فراهم کردن شرایطی که ملت بتواند به روش‌های تبلیغات عمومی برای اجرای دستورالعمل‌ها دسترسی پیدا کند، فعالیت دارد. در این زمینه دولت می‌تواند نهادهای مردمی را تقویت کند. تبلیغات عمومی شامل تبلیغ در بخش عظیمی از اجتماعات انسانی در بازار، مساجد، محل کار در شرکت‌ها و سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها، مدارس و دیگر محل‌های اجتماعی است. مشارکت گسترده مردمی در خلق آثار هنری اسلامی و ملی در خیابان‌ها، در منازل، ابداع علامت‌های هنری ملی و مذهبی در محل کسب و کارهای کوچک همراه با نظارت فرهنگی دولت و ارتقای سطح توقع و کیفیت زندگی خود، به تحول اقتصادی کمک خواهد کرد و این پیام را نزد عموم ابراز می‌کند که طرح‌های دولت از همراهی مردمی برخوردار است.

در اینجا لازم است به نقش رسانه‌های صوتی و تصویری در این حوزه اشاره کرد. در سال‌های اخیر تولید فیلم‌های ژانر علمی ـ تخیلی و ترسناک در سینمای ایالات متحده آمریکا رو به رشد بوده است. یکی از علل رشد تولید این فیلم‌ها، تسهیل شدن دسترسی به تکنولوژی تولید فیلم‌های شبه‌انیمیشن با استفاده از فناوری شبیه‌سازی و سودآوری این ژانرها به دلیل استقبال گسترده نوجوانان و جوانان است. پیام تبلیغاتی این فیلم‌ها بسیار عمیق به مردم منتقل می‌شود، به طوری که مردم از قهرمانان این فیلم‌ها سخن می‌گویند در جذابیت این قهرمانان تخیلی، چند نکته پنهان است. اول این که آنان از ادبیات کودکان و نوجوانان وارد سینما می‌شوند و تعداد مخاطبان زیادی پیدا می‌کنند. دوم کیفیت آرمانی دارند. لباس‌های صاف، براق و فوق بشری دارند و دارای شخصیت‌های احساساتی، اما قوی هستند. جای خالی این فناوری‌ها در سینمای ما آشکار به نظر می‌رسد. این فیلم‌های سینمایی می‌توانستند در تبلیغ مشارکت مردمی در بحران‌های اقتصادی و سیاسی به صورت مناسب به دولت کمک کنند.

همچنین ساخت برنامه‌های مستند با کیفیت بالا از نظر تصویر (اچ‌دی​p 1080) و از نظر محتوا توسط نهاد صوتی و بصری دولت زمینه پژوهش بیشتر اقشار ویژه‌ای از مردم را در مسائل تاریخی اقتصاد ملل فراهم می‌کند. با این کار این قشر از مردم تشویق خواهند شد با مراجعه به تاریخ معاصر، تحولات اقتصادی در کشورهایی نظیر ژاپن، آلمان، ترکیه و برزیل را دنبال کنند و آگاه شوند که طرح تحول اقتصادی در ایران، اولین بار نیست که در یک کشور اجرا می‌شود و افت و خیز اقتصادی، فراگیر است. مردم باید نسبت به این موضوع آگاهی یابند که چون از برخی جهات اقتصاد تک‌محصولی در بیشتر کشورهای غربی مهار شده است و کسب و کارهای کوچک در گردش اقتصادی اهمیت بالفعل یافته‌اند در زندگی به سبک اروپایی و آمریکایی بعضا ساعت کار بیشتر است و میزان ساعت کاری و کیفیت شغلی تعیین‌کننده کیفیت زندگی فرد است.

لذا ملت ایران می‌تواند با حفظ آرمانگرایی در بهبود کیفیت زندگی به بهترین روش، نسبت به ارتقای آگاهی اقتصادی خود اهتمام ورزد و در تبلیغ روش اجرای دقیق طرح‌های دولت به این نهاد مردمی یاری رساند. در این جهت نقش افزایش تمایل عمومی در کاهش تعطیلات سالانه، افزایش ساعت کاری، افزایش مشوق‌های دولتی در راه اندازی کسب و کارها، افزایش حقوق پایه دستمزدها و پرورش اراده ملی در بهبود کیفیت زندگی اهمیت دارد. در این وضع نظارت دقیق و مسئولانه نهادهای نظارتی حکومت بر قیمت کالاها و خدمات تا زمانی که شرایط برای سیاست‌های باز اقتصادی فراهم شود از اهمیت ویژه برخوردار است. توسعه آموزش جوانانی که مهارت‌های لازم را برای کسب فرصت‌های شغلی ندارند از طرف وزارت کار، همراه با اطلاع‌رسانی در زمینه دوره‌های رایگان مؤسسات آموزش فنی و حرفه‌ای در تغییر شرایط این جوانان تأثیرگذار است. همچنین مومنانی که تمکن مالی مناسبی دارند می‌توانند با اهدای وام به جوانان و نیازمندانی که از مراکز قرض الحسنه تقاضای کمک‌های مالی کرده اند در جهت‌دهی به فعالیت‌های اقتصادی این قشر از مردم حضور داشته باشند و ضمن حمایت از دولت و مردم، اجر معنوی در درگاه پروردگار داشته باشند. چنان که در سوره مبارکه الأنفال آمده است؛ همانان که نماز را به پا می‏دارند و از آنچه به ایشان روزی داده‏ایم انفاق می‏کنند. (آیه شریفه ۳) آنان هستند که حقا مومن‌اند برای آنان نزد پروردگارشان درجات و آمرزش و روزی نیکو خواهد بود. (آیه شریفه ۴)

جلال نبهانی‌زاده / جام​جم