سبکی که تغییر می‌کند‌...

به‌زعم آنان، توازن میان جنبه‌های درونی و بیرونی اقتصاد کشور با اولویت دادن به تولید ملی، بخش خصوصی و استفاده صحیح از درآمدهای نفتی، می‌تواند اقتصاد کشور را از تحریم و سایر مخاطراتی که از جانب سلطه‌گران جهانی، بسیاری کشورها و از جمله ایران را به طور دائمی و همیشگی تهدید می‌کند، مصون دارد. در یک ماه اخیر تحولات اوکراین و تهدید آمریکا به تحریم اقتصادی روسیه به عنوان یک قطب بزرگ و مهم قدرت در جهان به برنامه‌ریزان اقتصاد ایران نشان داد که حتی با رفع تحریم‌های موجود، باز هم نظام سرمایه‌داری از کوچک‌ترین روزنه‌ای که منافعش را به خطر اندازد، استفاده خواهد کرد تا با به کارگیری اهرم اقتصاد، کشورها را به تمکین وادار کند. لذا اجرای اقتصاد مقاومتی همیشه برای اقتصاد ایران ضرورتی انکارناپذیر است. با این حال نظریه‌پردازان اقتصاد ایران بدرستی می‌دانند هیچ برنامه اقتصادی بدون مشارکت مردم به عنوان اصلی‌ترین بازیگران اقتصاد موفق نخواهد بود. از این رو ضروری است نوع مشارکت مردم در اجرای اقتصاد مقاومتی مشخص و برای تحقق آن برنامه‌ریزی شود. اما سوال اصلی این است که این «نوع مشارکت» چیست؟ نگاهی به لابه‌لای بندهای ابلاغیه اقتصاد مقاومتی، موضوعی به نام سبک زندگی را مطرح می‌کند. سبک زندگی مجموعه‌ای از رفتار مصرف‌کنندگان کالا و خدمات را تشکیل می‌دهد که از نگاه آنان به بازار کشور سرچشمه می‌گیرد. سبک زندگی دقیقا آن نوع تفکر، بینش و خرده فرهنگ‌هایی است که شخص را متمایل به مقدار و نوع مصرف کالا و خدمات می‌کند. مصرفی که کمیت و کیفیت زندگی شخصی او را می‌سازد. نگاهی به روح و شاکله ابلاغیه اقتصاد مقاومتی نشان می‌دهد تکیه به تولید داخلی و مدیریت واردات، اصول اصلی آن است. روشن است تولید داخلی آن‌گاه رونق خواهد گرفت که در کنار رفع موانع لجستیکی، مصرف‌کننده ایرانی در سبک زندگی‌اش به استفاده از این کالاها اقبال نشان دهد. بند هشت ابلاغیه اقتصاد مقاومتی می‌نویسد: ... مدیریت مصرف با تاکید بر اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه‌ریزی برای ارتقای کیفیت و رقابت‌پذیری در تولید.

بند 16 این ابلاغیه نیز به طور غیرمستقیم به سبک زندگی اشاره می‌کند: صرفه‌جویی در هزینه‌های عمومی کشور با تاکید بر تحول اساسی در ساختارها، منطقی‌سازی اندازه دولت و حذف دستگاه‌های موازی و غیر ضرور و هزینه‌های زائد این چنین است که بخش بزرگی از موفقیت اقتصاد مقاومتی در گرو اصلاح سبک زندگی قرار می‌گیرد.

چگونه؟

اقتصاد مقاومتی به مردم پیشنهاد می‌کند سبک زندگی خود را با کالاها و محصولات و خدمات تولیدی ایران تنظیم کنند. از این رهگذر، هم مردم نفع می‌برند و هم اقتصاد ملی. منفعت مردم از این امر، بهره بردن از رونق تولید و ایجاد اشتغال و ثروت تولیدشده از محل آن است. ارزان شدن بهای کالاها و خدمات با افزایش مقدار تولید و تامین پایدار کالا و خدمات و «امنیت عرضه» که در جلوگیری از رشد قیمت‌ها در صورت افزایش تحریم‌ها بسیار موثر است، بخش دیگری از این منافع است.

به عبارت صریح‌تر، مردم با تغییر سبک زندگی‌شان می‌توانند از ثبات و پایداری همیشگی در عرضه کالا و خدمات مطمئن بوده و کمتر نگران تورم و شوک تحریم باشند. در کنار این، بیشتر مشکلات اقتصاد کشور از قبیل بیکاری، رشد تولید ناخالص داخلی، کسری بودجه دولت، تورم و غیره تقلیل خواهد یافت. لذا در اولین گام، متخصصان اقتصاد بازار پیشنهاد می‌کنند از طریق تبلیغات و علم روان‌شناسی اجتماعی، لزوم تغییر سبک زندگی و اثر آن در بهبود وضع شهروندان را جا انداخت. باید مردم و افکار عمومی را متوجه این واقعیات کرد که تکیه بر کالاها و خدماتی که از بیرون می‌آیند و تنظیم سبک و روش زندگی و ذائقه مصرف براساس آن، ممکن است پایدار نباشد و در زمان حاضر که تحریم‌ها موجود است یا هر زمانی در آینده، با چالش «عدم تامین» مواجه شود. موضوع دیگر، رشد هزینه‌های تامین و تداوم این سبک زندگی است. بدیهی است با وجود وعده دولت برای کنترل تورم، هرگونه تشدید تحریم‌ها، ممکن است هزینه واردات و در نتیجه قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات مصرفی وارداتی را بالا ببرد و بسیاری خانوارها را در تامین آن دچار چالش کند. در نهایت نیز به مردم توصیه شود، تغییر تدریجی سبک زندگی و تطبیق آن با کالاهای داخلی، راه‌حلی هوشمندانه و به سود خود شهروندان و اقتصاد کشور است.

روی دیگر سکه ...

اما سکه دو رو دارد. قرار نیست مردم به هر قیمت و در هر شرایطی سبک زندگی خود را بر اساس تولید داخلی تغییر دهند. مثل روز روشن است که کالا و خدماتی مورد اقبال مصرف‌کنندگان قرار گرفته و در سبک زندگی آنان جای خود را باز می‌کند که مختصات قیمتی و کیفی لازم را داشته باشد. کالایی گران و بی‌کیفیت که از کمترین قدرت رقابت با مشابه خارجی‌اش برخوردار نباشد، جایی در سبک زندگی جدید ایرانی باز نخواهد کرد و نتیجه این است که مردم از کالای مرغوب‌تر خارجی به کالای نامرغوب‌تر خارجی روی می‌آورند تا هزینه‌هایشان را تراز کنند. این چنین است که دو بند پایانی ابلاغیه اقتصاد مقاومتی اهمیت خود را در تغییر سبک زندگی نشان می‌دهد: شفاف و روان‌سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار و افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن.

این دو بند بوضوح هشدار می‌دهد اگر کیفیت، قیمت و عواملی چون بسته‌بندی، حمایت از حقوق مصرف‌کننده و تکریم وی، گسترش خدمات پس از فروش و گارانتی و غیره برای کالاهای ایرانی تامین نشود، هر قدر هم فرآیند آگاه‌سازی مردم از مخاطرات عدم تغییر سبک زندگی‌شان قوی باشد باز هم به رشد مصرف کالاهای داخلی منجر نخواهد شد. در نتیجه در حالی که سال 93 با وعده‌های قوای سه‌گانه مبنی بر اجرای اقتصاد مقاومتی آغاز می‌شود، باید گفت تغییر سبک زندگی مردم و متناسب کردن آن با مصرف کالاهای ایرانی، شاه‌بیت تمام این تلاش‌ها محسوب می‌شود؛ شاه‌بیتی که اگر بدرستی اجرا نشود، ترویج و رونق استفاده از کالاهای داخلی را با چالشی بزرگ مواجه خواهد کرد. چالشی که اقتصاد‌دانان و متخصصان فرهنگی از هم‌اکنون باید برای آن فکری بکنند.

سخن آخر

سخن آخر آن‌که با اجرای هدفمندی یارانه‌ها چه از آن دسته مردمی باشید که یارانه می‌گیرید یا داوطلبانه و به نفع اقتصاد کشور از دریافت آن منصرف می‌شوید باید صرفه‌جویی در مصرف آب ، برق و حامل‌های انرژی نظیر بنزین و گاز را به‌طور جدی در دستور کار خود قرار دهید. این اقدام درصورت فراگیری و همکاری مردم می‌تواند بخش زیادی از مشکلات کشور را کاهش دهد.

ویژه‌نامه نوروزی جام‌جم