‌آزادسازی بلیت هواپیما،‌ گران‌سازی نیست

با این حال چون معمولا واژه آزادسازی مترادف و مقدمه‌ای برای گران‌شدن ‌ است، مردم و کارشناسان نگرانند آزادسازی قیمت بلیت فقط به گرانی قیمت بلیت ‌منجر شده و ثمری دیگر در پی نداشته باشد. آنان همچنین از دولت انتظار دارند در کنار آزادسازی قیمت، استانداردهای مشخصی را برای ارتقای کمی و کیفی خدمات شرکت‌های هوایی تعیین و بر اجرای آن نظارت کند.

در برابر تمام این پرسش‌ها علیرضا جهانگیریان که دکتر مکانیک هوافضاست و مدتی است سکان ریاست سازمان هواپیمایی کشوری را به دست گرفته، معتقد است مفهوم برنامه‌های دولت برای آزادسازی قیمت بلیت به درستی به مردم منتقل نشده است. به گفته وی قبل از آزادسازی قیمت بلیت باید متنوع‌سازی انجام شود و با شناسایی مشکلات اجرایی، آزادسازی واقعی انجام شود. در این صورت، آزادسازی قیمت بلیت به کاهش قیمت بلیت منجر خواهد شد.

جهانگیریان همچنین از تدوین برنامه‌های جدید برای کاهش تاخیر پروازها و تکریم مردم در فرودگاه‌ها سخن می‌گوید.

در شرایط فعلی چند فروند هواپیما و چه تعداد شرکت هواپیمایی فعال در صنعت حمل و‌نقل‌هوایی‌کشور‌وجود‌دارد؟

در حال حاضر 254 فروند هواپیما با عمر متوسط 22 سال و بیش از 40 هزار و 587 صندلی در ناوگان هوایی کشور وجود دارد. همچنین 16 شرکت هواپیمایی داخلی و 26 شرکت هواپیمایی خارجی در کشور فعال هستند که سالانه بیش از 24 میلیون مسافر را جا به جا می‌کنند.

با توجه به تغییرات صورت گرفته در شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و لغو تحریم‌های صنعت حمل و نقل هوایی، چه برنامه‌ای برای ورود هواپیماهای جدید به کشور دارید؟

از ابتدای امسال 28 فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور پیوسته است و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته ورود هواپیماهای جدید در دستور کار سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد و تا پایان سال شاهد افزایش ناوگان هوایی کشور خواهیم بود.

آیا تحقق افزایش ناوگان هوایی کشور به عدد 400فروند هواپیما که در سند چشم‌انداز 1404 پیش‌بینی شده، نزدیک است؟

طبق سند چشم‌انداز 1404 و سند توسعه هوا ـ فضا تا 12 سال آینده نیازمند حدود 400 فروند هواپیمای فعال هستیم. بنابراین باید به منظور ارتقای سطح کیفی و جبران کمبود ناوگان هوایی کشور، سالانه 40 تا 50 فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه کنیم که امیدواریم این روند محقق شود.

از جمله تمهیداتی که ما برای تامین این تعداد هواپیما در نظر گرفته‌ایم، اختصاص اعتبار ارزی مناسب از سوی صندوق توسعه ملی است که اگر این اعتبار تامین شود دستیابی به اهداف ترسیمی دور از دسترس نخواهد بود و ما شاهد روند رو به رشد ورود هواپیماهای جدید به ناوگان هوایی کشور خواهیم بود.

میزان تسهیلات دریافتی برای خرید ناوگان شرکت‌های هواپیمایی چه میزان خواهد بود؟

سازمان هواپیمایی کشوری خواستار اختصاص حداقل 400 میلیون دلار تسهیلات از طرف صندوق توسعه ملی شده است و اکنون شرکت‌های هواپیمایی در حال طی‌کردن مراحل لازم برای دریافت این تسهیلات هستند.

بازپرداخت تسهیلات این صندوق ارزی است یا ریالی؟

بازپرداخت این تسهیلات ارزی است و از آنجا که این روند نسبتا تثبیت شده، فعلا مشکلی برای بازپرداخت آن وجود ندارد. همچنین امکان استفاده از منابع صندوق توسعه ملی برای همه شرکت‌های هواپیمایی فراهم بوده و شرایط واگذاری تسهیلات نیز نسبت به گذشته آسان‌تر شده است. ما حتی سعی کرده‌ایم امکان بازپرداخت تسهیلات و تضمین‌های مورد نظر بانک برای خرید هواپیما را نیز تغییر دهیم. در مذاکراتی که با مقامات صندوق توسعه ملی داشتیم، فرصت بازپرداخت تسهیلات صندوق برای استفاده‌کنندگان به ده سال افزایش یافته و نرخ بهره نیز تعدیل شده است. همچنین تضمین‌های مورد نظر بانک برای پرداخت تسهیلات صندوق توسعه ملی اصلاح شده و شرایط برای شرکت‌های هواپیمایی مساعدتر شده است.

آیا سازمان هواپیمایی کشوری اقدامات تازه‌ای را پیرامون کاهش تاخیر پروازها انجام داده است؟

در نظر داشته باشید که همواره بخشی از تاخیرات پرواز به مشکلات ناشی از تحریم برمی‌گردد که در بخش فنی هواپیماها نیز تاثیراتی به دنبال دارد. از سوی دیگر در حال حاضر ناوگان هوایی کشور نیز با کمبود هواپیما و فشردگی پروازها مواجه است که این موضوع نیز موجب ایجاد تاخیر در انجام پروازها می‌شود. ما به شرکت‌های هواپیمایی توصیه کرده‌ایم شرایط را به گونه‌ای فراهم کنند تا مواقعی که تاخیرات پیش‌بینی نشده رخ می‌دهد، مردم از تسهیلات مناسبی برخوردار شوند و این توصیه را در ردیف وظایف آنها قرار داده‌ایم.

دراین باره چه نکاتی را در بررسی عملکرد شرکت‌های هواپیمایی مورد توجه قرار می‌دهید؟

ایمنی در کنار رفاه مسافران از جمله اولویت‌های سازمان هواپیمایی کشوری است، برهمین اساس ضروری است شرکت‌های هواپیمایی تمهیدات و پیش‌بینی‌های لازم را در نظر بگیرند تا هنگام بروز تاخیر پروازی با اطلاع‌رسانی دقیق، به موقع و با اتخاذ تدابیر لازم روند تاخیر پروازها کاهش یابد.

یکی از مکانیزم‌هایی که در دستور کار سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد تذکر به شرکت‌های هواپیمایی است که تاخیر پروازیشان از حد مشخصی فراتر می‌رود. بعد از تذکر به این شرکت‌ها اگر مجدد این تاخیر‌ها تکرار شود برای پرواز این شرکت‌ها محدودیت‌هایی ایجاد می‌کنیم تا حجم تاخیر پروازی خود را به حد استاندارد و قابل قبول کاهش دهند.

یکی از مسائلی که مردم در زمان تاخیرها نسبت به آن گله دارند، این است که مسئولان و پرسنل برخی از این شرکت‌های هواپیمایی نسبت به این مسأله پاسخگو نیستند و برخورد نامناسبی دارند. در این زمینه سازمان هواپیمایی کشوری چه الزاماتی برای شرکت‌های هواپیمایی در نظر گرفته است؟

در حال حاضر، مدیران شرکت‌های هواپیمایی موظف شده‌اند، با استقرار میز پاسخگو، هنگام بروز تاخیر یا هر گونه مشکلی در روند انجام پروازها به مسافران اطلاع‌رسانی دقیق و صحیح داشته باشند و با ذکر دلیل دستورالعمل تاخیرها در خصوص پذیرایی و... به طور کامل انجام دهند.

همچنین مسافران می‌توانند هنگام برخورد نامناسب عوامل فرودگاهی و پرسنل شرکت‌های هواپیمایی مراتب را به دفتر نظارت بر شرکت ها، فرودگاه‌ها و موسسات هوانوردی یا دفتر بازرسی و شکایات سازمان هواپیمایی کشوری اطلاع دهند تا مورد بررسی و رسیدگی قرار گیرد.

آیا در زمینه تاخیرهای پروازی دستورالعمل خاصی برای شرکت‌ها وجود دارد؟

بله. سازمان هواپیمایی کشوری بخشنامه‌ای را صادر کرده است که در صورت بروز تاخیر در پروازها، شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند ‌ آن را به طور کامل اجرا کنند. از جمله الزامات این دستورالعمل جایگزینی هواپیمای پشتیبان، پاسخگویی مسئولان ایرلاین‌های مربوط به سازمان برای بروز تاخیرهای نامتعارف، پاسخگویی به مسافران و پذیرایی از آنهاست. این پذیرایی در زمان تاخیرهای بین 2 تا 4 ساعت با ارائه نوشیدنی و اغذیه ساده صورت می‌گیرد و اگر تاخیرها با زمان صرف وعده غذایی همزمان باشد مسئولان ایرلاین‌ها باید نسبت به ارائه وعده غذایی مناسب در فرودگاه یا هواپیما اقدام کنند. همچنین شرکت‌های هواپیمایی موظفند در صورت بروز تاخیر، امکان استرداد بلیت را برای مسافران فراهم کرده و نسبت به ساماندهی پروازها به منظور جلوگیری از تاثیر انعکاسی تاخیرها و اتخاذ راهکارهای کاهش آن اقدام کنند.

مسافران در صورت مشاهده تخلف از سوی شرکت‌های هواپیمایی‌چه باید بکنند؟

مسافران می‌توانند در صورت مشاهده تخلف شرکت‌های هواپیمایی، مراتب را به دفتر سازمان مستقر در ترمینال 4 فرودگاه مهرآباد یا با شماره تلفن 61022355 گزارش کنند. البته به طور کلی در سایر فرودگاه‌های کشور نیز مسافران می‌توانند در صورت مشاهده تخلف، مورد را با ذکر جزئیات و مستندات مربوط به دفتر ترمینال هر فرودگاه تحویل دهند یا این‌که گزارش تخلف را به صورت مستقیم به سازمان هواپیمایی کشوری برای رسیدگی منعکس کنند‌ تا پرونده مورد نظر در کمیته رسیدگی به تخلفات مورد بررسی قرار گیرد.

با نزدیک‌شدن به سال نو، شرکت‌های هواپیمایی در اوج تقاضای خرید بلیت قرار دارند و ممکن است برخی از شرکت‌ها یا دفاتر خدمات مسافرت هوایی به فروش بلیت هواپیما بیش از قیمت مصوب اقدام کنند. شما چه برنامه‌ای برای جلوگیری و برخورد با این گونه اقدامات دارید؟

سازمان هواپیمایی کشوری به همین منظور بازرسی‌های محسوس و نامحسوس از دفاتر خدمات مسافرتی را در سراسر کشور در دستور کار خود قرار داده است. این سازمان در صورت مشاهده تخلف نسبت به لغو یا تعلیق مجوز متخلفان اقدام می‌کند. در این زمینه طی ده ماه گذشته بر اساس بند الف ماده یک آیین‌نامه نظارت بر تاسیس و فعالیت دفاتر خدمات مسافرت هوایی، جهانگردی و زیارتی، بازرسان کمیته فنی سازمان هواپیمایی کشوری از 156 دفتر خدمات مسافرت هوایی در کل کشور بازرسی و 95 مجوز را به دلیل رعایت نکردن قوانین و تطبیق با آیین‌نامه دفاتر خدمات مسافرت هوایی تعلیق و 32 فقره مجوز را لغو کرده‌اند.

امسال نیز‌ مانند سنوات گذشته با نزدیک شدن به ایام اوج سفرها بویژه در ایام سفرهای نوروزی، سازمان هواپیمایی کشوری برای جلوگیری از تخلفات احتمالی، بازرسان کمیته فنی در قالب 15 تیم دو نفره را از اوایل اسفند‌ به بازرسی‌های محسوس و نامحسوس از دفاتر خدمات مسافرتی در سراسر اعزام کرده و در صورت مشاهده تخلف نسبت به لغو یا تعلیق مجوز متخلفان اقدام می‌شود.

به نظر شما آیا موفقیت ایران در توافق ژنو گام مثبتی در جهت نوسازی ناوگان هوایی کشور بود؟

براساس توافق‌نامه ژنو بخشی از هواپیماهای کشور که به علت نبود قطعه و تعمیرات اساسی دچار مشکل و زمین‌گیر شده بودند، می‌توانند با تهیه قطعات یدکی دوباره به شبکه پروازی کشور بازگردند و این موضوع باعث افزایش تعداد صندلی هواپیما و نوسازی ناوگان هوایی کشور می‌شود. همچنین شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند با سهولت و قیمت‌های مناسب‌تر قطعات یدکی مورد نیاز هواپیماهایشان را از شرکت‌های مجاز تهیه کنند. با این توافق هزینه‌های جاری خطوط هوایی متعادل‌تر می‌شود و شرکت‌های هواپیمایی به شکل مطلوب، در فضای رقابتی سالم‌تر و بهتر می‌توانند فعالیت کنند.

برای ارتقای ایمنی در صنعت حمل و نقل هوایی چه برنامه‌ای دارید؟

ما در نظر داریم شاخص‌های این صنعت را ارتقا دهیم و در این شاخص‌ها ایمنی؛ اولویت اول سازمان هواپیمایی کشوری است و بر سایر فعالیت‌ها ارجحیت دارد. خواسته اصلی مردم نیز تامین و ارتقای ایمنی در این صنعت است و بر همین اساس تلاش می‌کنیم‌ نقاط ضعفی را که به کاهش ایمنی منجر می‌شود بتدریج شناسایی، پیگیری و اصلاح کنیم.

اهرم‌های نظارتی سازمان هواپیمایی کشوری برای نظارت دقیق بر شرکت‌های هواپیمایی یا مجموعه این صنعت چیست؟

اهرم‌های ما شامل الزامات قانونی از جمله استانداردها، مجوزها و گواهینامه‌ها و همچنین بازرسی‌های دوره‌ای و سرزده است که امیدواریم با استفاده مناسب از این اهرم‌های نظارتی و مدیریتی و قانونی‌تا ماه‌های آینده تحولات معناداری در صنعت هوانوردی ایجاد کنیم.

مدت‌هاست خبرهای مختلفی درباره آزادسازی قریب‌الوقوع قیمت بلیت هواپیما به گوش می‌رسد. چه برنامه‌ای برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در دستور کار سازمان قرار دارد و این طرح از چه زمانی اجرا می‌شود؟

براساس بند «ب» ماده 161 قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف بوده است از ابتدای سال سوم برنامه یعنی سال 92 نسبت به آزادسازی نرخ خدمات حمل و نقل هوایی در مسیرهای داخلی اقدام کند. افزایش سطح خدمات هوایی و کاهش قیمت بلیت در اثر رقابت از جمله اهداف آزادسازی به شمار می‌رود و ضمن شفاف سازی، رفع محدودیت‌ها و آزادسازی کامل نرخ و آزادسازی شبکه مسیرهای هوایی شاهد جذب سرمایه‌های بخش خصوصی در حمل و نقل هوایی خواهیم بود. برخلاف اظهارنظرهایی که این روزها می‌شود، آزاد‌سازی در واقع ‌باعث افزایش قیمت‌ها نمی‌شود بلکه در میان‌مدت به کاهش قیمت‌ها منجر می‌شود؛ بنابراین باید گفت در صنعت حمل و نقل هوایی، آزادسازی تصمیمی کاملا تخصصی، درست و منطقی است. از سوی دیگر می‌توان گفت، یکی از مشکلات صنعت هوانوردی کشور که به رقابتی نشدن در این صنعت شده این است که رقابت در بازار حمل و نقل هوایی کشور می‌تواند به ایجاد تنوع یا حتی کاهش قیمت بلیت منجر شود همچنین آزادسازی نرخ بلیت جذب سرمایه در این صنعت را فراهم خواهد آورد.

علت اجرا نشدن این طرح از ابتدای امسال‌چه ‌بوده ‌است؟

هر چند در اجرای امر آزادسازی قیمت بلیت جدی هستیم، اما برای اجرای آن عجله نمی‌کنیم، زیرا اجرای آزادسازی تصمیم حساسی است و باید به دقت اجرا شود، اما مدل اجرایی‌شدن این موضوع نیازمند پیش‌بینی لازم و فراهم‌شدن زمینه‌هایی است و همان‌طور که بررسی‌ها نشان می‌دهد در دیگر کشورها از جمله آمریکا از زمان تصویب قانون آزادسازی تا زمان اجرایی‌شدن آن شش سال طول کشیده است.

آیا زیرساخت‌های لازم برای این اقدام در شرکت‌های هواپیمایی انجام شده است؟

از آنجا که آزادسازی نرخ بلیت مستلزم شفاف‌سازی است، در دستورالعمل آزادسازی نیز ایجاد سیستم رزرو بلیت شرکت‌های هواپیمایی به عنوان یکی از پیش نیازهای مهم اجرایی مورد تاکید قرار گرفته است. از آنجا که برخی ایرلاین‌ها سیستم مناسبی برای فروش بلیت ندارند بنابراین آزادسازی ممکن است تبعاتی به همراه داشته باشد، بر همین اساس شرکت‌های هواپیمایی قبل از آزادسازی باید نسبت به راه‌اندازی سیستم رزرو بلیت اقدام کنند. البته براساس بخشنامه‌های سازمان برخی ایرلاین‌ها در حال پیاده‌سازی این سیستم نرم‌افزاری هستند.

برخی معتقدند آزادسازی مترادف با افزایش نرخ قیمت بلیت هواپیماست. در این خصوص چه توضیحی برای مردم دارید؟

آزادسازی قیمت بلیت الزاما افزایش نرخ را به دنبال نخواهد داشت. به عبارت دیگر آزادسازی را باید اصلا از گران‌سازی تفکیک کنیم. از جمله اهداف آزادسازی قیمت بلیت در کشورها افزایش سطح خدمات و کاهش قیمت خدمات هوایی در اثر ایجاد رقابت است. زیرا از این رهگذر شرکت‌های هواپیمایی خواهند توانست مدیریت بهتری روی درآمد خود داشته باشند و امکان عرضه بلیت در یک پرواز با نرخ‌های متفاوت با توجه به زمان تهیه بلیت یا دیگر شرایط فروش مثل پرواز دو طرفه و... فراهم خواهد شد.

آیا مکانیزمی مبنی بر این‌که اجرای این امر فشاری بر مردم تحمیل نکند، وجود دارد؟

در مرحله اول اجرای طرح، میانگین نرخ فروش بلیت همان نرخ مصوب فعلی است. به این معنی که در ازای افزایش نرخ در ساعات اوج‌ به همان میزان شرکت‌ها باید بلیت دیگر پروازها را با کاهش نرخ عرضه کنند.

البته باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که این اقدام به صورت مرحله‌ای انجام شود، به این مفهوم که ابتدا تنوع‌بخشی نرخ صورت گیرد و این تنوع‌بخشی در آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما همچون دیگر نقاط جهان باید با سقف و کف قیمتی مشخص انجام شود که در این صورت اطمینان می‌دهیم در این مرحله فشار مضاعفی به مردم وارد نمی‌شود.

پس قبل از آزادسازی شاهد متنوع‌سازی خواهیم بود؟

بله. قانون برنامه پنجم بر متنوع‌سازی نرخ‌ها در سال اول برنامه و آزادسازی در سال سوم برنامه تاکید کرده است. بر همین اساس سازمان هواپیمایی کشوری یکی از برنامه‌های خود را زمینه‌سازی برای اجرای مناسب این موضوع و عملیاتی کردن آن در نظر گرفته است، برهمین اساس در گام اول متنوع‌سازی صورت خواهد گرفت.

تدوین برنامه آزادسازی قیمت بلیت در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

در صورت اخذ مجوزهای لازم از شورای عالی هواپیمایی شاهد آزادسازی نرخ‌ها خواهیم بود که در سه مرحله شامل متنوع‌سازی، آزادسازی محدود و آزادسازی کامل و همچنین آزادسازی شبکه مسیرهای هوایی انجام خواهد شد. اکنون برنامه‌های آزادسازی قیمت بلیت هواپیما در دست تدوین است و متعاقبا به دست مراجع تخصصی خواهد رسید. در حال حاضر نیز الزامات را تا حدی شناسایی کردیم و زیرساخت‌های اجرای این قانون در شرکت‌ها فراهم و بررسی فنی و بازرگانی برای نحوه اجرای آزادسازی نیز انجام شده است.

شرکت فرودگاه‌های کشور در پروسه آزادسازی چه نقشی دارد؟

شرکت فرودگاه‌های کشور نیز موظف است؛ آمار پروازهای داخلی و خارجی انجام شده شرکت‌های هواپیمایی اعم از برنامه‌ای و غیربرنامه‌ای را به تفکیک فرودگاه‌ها برای رصد کردن جریان پروازی به سازمان ارسال کند و در فرودگاه‌های بین‌المللی و پر تراکم از دستورالعمل تخصیص زمان انجام پروازها در ساعات پر تقاضا (Slot Time) جهت روش‌مند کردن انجام پروازهای خروجی استفاده کند.

چه مکانیزم و تضمینی وجود دارد که در صورت آزادسازی قیمت بلیت شرکت‌های هواپیمایی نسبت به ارتقای خدمات خود اقدام کنند و متناسب با افزایش نرخ‌ها خدمات آنها نیز افزایش یابد؟

در مرحله متنوع‌سازی قیمت بلیت، شرکت‌های هواپیمایی موظف می‌شوند جدول پروازهای برنامه‌ای را حداقل 2 ماه قبل از شروع برنامه فصلی و پروازهای غیربرنامه‌ای یا فوق‌العاده را حداقل 48 ساعت قبل از پرواز به منظور نظارت بر جریان پروازها به سازمان هواپیمایی کشوری ارسال کنند. همچنین فهرست نرخ‌های خدمات حمل و نقلی خود را ‌ همراه شرایط مترتب بر هر نرخ (مشتمل بر افزایش و کاهش) حداقل 15 روز قبل از اجرا برای بررسی به این سازمان ارسال کنند.

همچنین پروازها یا تعداد صندلی‌هایی را که ما به ازای افزایش نرخ در چارچوب این طرح موظف به کاهش نرخ هستند، به سازمان اعلام کنند. به دنبال آن سازمان با شروع متنوع‌سازی نرخ، کمیته‌ای را برای بررسی و تائید جداول نرخ شرکت‌های هواپیمایی و همچنین نظارت بر حسن انجام آن تشکیل خواهد داد.در این روش الگوی قیمتی مشخص می‌شود و این کمیته رصد می‌کند که تنوع نرخ انجام خواهد شد یا خیر.