چگونه برای گیاهم، خاک آماده کنم؟

اصولا خاک مخلوطی از مواد معدنی و آلی است که در نتیجه تجزیه و تخریب و هوازدگی سنگها بوجود میآید. ذرات تشکیل دهنده خاک ، بافت آنرا تعیین می کند. یعنی هر وقت گفت می شود بافت خاک مثلا سبک یا سنگین است، اشاره به این دارد که چه ذراتی با چه اندازه هایی در خاک وجود دارند. هر مقدار که اندازه ذرات خاک درشت تر باشد، بافت خاک سبک تر و هرمقدار که اندازه ذرات ریزتر باشد بافت خاک نیز سنگین تر است.

ذرات درشت خاک معمولا توانایی جذب و نگهداری عناصر گیاهی و همچنین رطوبت را ندارن اما چنین خاکهایی از زهکش بسیار خوب و تهویه هوای عالی برخوردار هستند .

ذرات ریزتر (خاکهای سنگین) از عناصر غذایی بیشتری برخوردار هستند و مواد موجود در اطراف ساختار ذرات آنان به تدریج مورد استفاده گیاهان قرار میگیرد اما از طرفی توانایی عبور آب از خود و به بیان دیگر زهکش مناسب ندارند. ذرات خاک را بر اساس اندازه ای که دارند در سه گروه عمده می توان قرار دااد.

تقسیم بندی ذرات خاک

ذرات خاک را می توان بر اساس اندازهآنان در سه گروه قرار داد:

شن که قطر ذرات آن بین 2 تا 0.05 میلیمتر است

سیلت که قطر ذرات آن 0.05 تا 0.0002 است

رس که شامل ذراتی با قطر کمتر از 0.0002 میلیمتر است.

خاک شنی چیست؟ این خاک دارای ذرات شن بیش از سیلت رسد است و حدود 80٪ الی 100٪ این نوع خاک از شن تشکیل شده است. در واقع خاک سبک است که تهویه و زهکش خوبی دارد اما توانایی نگهداری رطوبت را ندارد، به سرعت خشک میشود و از نظر مواد غذایی نیز فقیر است.

در خاکهای شنی بعد از مشت کردن توده خاک مرطوب و باز کردن دست، توده خاک نیز از هم می پاشد و شکل خاصی را به خود نمی گیرد.

خاک رسی چیست؟ میزان رس آن از سیلت و شن بیشتر است و حدود50٪ الی 100٪ خاک را تشکیل می دهد. چنین خاکهایی از جمله خاکهایی با بافت سنگین هستند که تهویه اندکی دارند و رطوبت را در خود نگه می دارند و اگر مرطوب شوند بسیار می توانند فشرده شوند. اگرچه از نظر مواد غذایی غنی تر از خاکهای شنی هستند اما از نظر تهویه و زهکش نامناسب می باشند.

در خاکهای رسی ، رد انگشتان دست بر روی توده خاک مرطوب باقی می ماند و ساختن گلوله گلی از این نوع خاک بسیار آسان است.

خاک لوم چیست؟ لوم خاکی است که دارای 30-10٪ رس، 50-30٪ سیلت و 50-25٪ شن باشد.یعنی این خاک خصوصیات هر سه گروه این ذرات را دارد. در واقع خاک لوم یکی از انتخابهای ایده آل برای گیاهان است درحالیکه خاکهای شنی و یا رسی یعنی خاکهایی که قسمت بیشتر آنان از شن یا رس تشکیل شده است نیاز به اضافه کردن موادی دارند که بافت آنها را متعادل تر کند.

در خاک لومی، بعد از فشرده کردن توده خاک و باز کردن دست اگرچه توده خاک تا حدودی شکل می گیرد اما به تدریج بر روی آن ترک افتاده و قسمتهای آن از هم جدا می شود.

بافت خاک را چگونه تعیین کنیم؟اگرچه برای تعیین خاک آزمایشهایی وجود دارد اما معمولا انجام دادن آنان نیازمند دانستن روشهایی علمی همانند تهیه سوسپانسیون خاک و استفاده از دستگاه هایی همانند هیدورمتر است و بعید است تمامی افراد با این مسائل و روشها آشنایی داشته باشند بنابراین در این جا روشی را توضیح می دهم که به سادگی بتوان به شکل تقریبی بافت خاک خود را تشخیص دهید و این روش برای محیط خانه و گلدانهایی که دارید کارآمد است. ابتدا توده خاک مورد نظر خود را کمی مرطوب کنید به شکلی که رطوبت به تمامی قسمتهای آن برسد اما خاک خیس و گل آلود نشود. سپس یک مشت از خاک را برداشته و در میان دست خود بفشارید. بعد دست خود را باز کنید. اگر توده خاک شکل نگرفته بود و بعد از باز کردن دستتان، قسمتهای آن از هم جدا شدند ، این خاک از نوع سبک و شنی است. البته توجه داشته باشید که منظور از شنی بودن خاک عدم وجود ذرات دیگر نیست بلکه این به معنی سبک بودن و حضور حداکثری ذراتی هم اندازه شن است. اما اگر بعد از اینکه دست خود را باز کردید، توده خاک به هم فشرده باقی مانده بود و حتی رد انگشتان دست خود را بر روی قسمتهایی از آن مشاهده کردید ، این به معنی رسی بودن و سنگین بودن خاک است. در مورد خاک لوم زمانی که دست خود را باز می کنید اگرچه توده خاک شکل خود را تا حدودی حفظ می کند اما به تدریج قسمتهایی از آن از توده اصلی جدا می شوند و توده خاک شکل خود را در نهایت از دست می دهد.

>> شهرزاد رضائیان