دماوند در چنگ ساخت و سازهای بی‌رویه

دماوند بلندترین کوه ایران است که به واسطه حضور نامش در داستان‌ها و افسانه‌ها نیز جلوه و هویت ویژه‌ای یافته است، از همین رو به عنوان یک اثر ملی، سال 1387 به ثبت رسید، اما از آن تاریخ تاکنون هنوز فعالیت‌های حفاظتی خاصی از این اثر ثبتی صورت نگرفته، به طوری که علاوه بر کشیدن جاده‌های متعدد در دامنه و ارتفاعات آن، معدن‌های برداشت پوکه دماوند هنوز فعال است و هر روز بخشی از این کوه خورده می‌شود. این در حالی است که ساخت و سازهای دولتی و غیردولتی نیز هر روز بیش از پیش بر دامنه این کوه خودنمایی می‌کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به جاذبه‌های خاص این قله به مهر گفت: این میراث طبیعی کشور با این‌که هنوز ثبت جهانی نشده است، اما اهمیت جهانی دارد، به طوری که تمام دنیا آن را به عنوان بام ایران می‌شناسند و از سراسر جهان برای بازدید و تماشای آن به ایران سفر می‌کنند.

سیف‌الله فرزانه با اشاره به موانع ثبت جهانی این قله یادآور شد: اطراف قله دماوند از پیمانکاران معادن پر شده و برداشت مصالح در آن صورت می‌گیرد که با این اوضاع به طور قطع کارشناسان یونسکو آن را برای ثبت جهانی تائید نخواهند کرد.

برداشت مصالح در ارتفاعات بالا

وی با بیان این‌که از سال‌های گذشته میراث فرهنگی برای تعطیلی این معادن تلاش زیادی کرده است که اکنون به نتیجه رسیده و بسیاری از معادن حاشیه قله تعطیل شده است، افزود: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی، برداشت مصالح و ساخت و ساز از ارتفاع 2200متری قله دماوند ممنوع است، در حالی که محیط‌زیست برداشت مصالح را از ارتفاع 4200 متر به بالا یعنی نزدیک قله ممنوع کرده است، با این حال برداشت همچنان از ارتفاعات بالا و نزدیک قله صورت می‌گیرد.

فرزانه با اشاره به این‌که به نظر میراث فرهنگی این ممنوعیت باید از نقطه صفر اعمال شود، خواستار تعامل و همکاری دستگاه‌های مسئول در این زمینه شد و گفت: تمام مراجعی که مجوز برداشت می‌دهند همچون صنعت و معدن، دفتر فنی استانداری، محیط‌زیست و منابع طبیعی باید برای رفع این مشکل همکاری کنند.این مسئول با اشاره به این‌که میراث فرهنگی برای ثبت این اثر به کمک همه دستگاه‌ها نیاز دارد، تاکید کرد: اگرچه پرونده قله دماوند برای ثبت جهانی تشکیل و مقدمات آن نیز فراهم شده است، اما ارسال پرونده دماوند به یونسکو برای ثبت جهانی آن هیچ فایده‌ای ندارد، زیرا اول باید شرایط را فراهم و موانع ثبت را برطرف کرد.

فرزانه به برخی شرایط ثبت جهانی این اثر طبیعی نیز اشاره کرد و گفت: ثبت جهانی یعنی این‌که جهانگرد و گردشگر وقتی می‌خواهد سفر کند، استعلام می‌گیرد و خیالش از همه مسائل از جمله امنیت راحت می‌شود، در حالی که اکنون این شرایط در منطقه فراهم نیست.وی یادآور شد: از ساخت و سازهای غیرمجاز در دامنه قله دماوند نیز باید جلوگیری شود.

محمد دامادی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به ساخت و سازهای حاشیه دماوند گفت: این ساخت و سازها از سوی مردم عادی صورت نمی‌گیرد و برخی افراد بانفوذ در این کار دخیل هستند که قانون باید با آنها برخورد کند و قوه قضاییه برخورد جدی‌تری در این زمینه داشته باشد.

نابودی تمام گونه‌های گیاهی

در گذشته چهار معدن برداشت پوکه در ارتفاعات این کوه فعال بود که دو مورد آن اوایل امسال با تلاش و پیگیری دوستداران محیط زیست و مردم منطقه و با حکم قضایی تعطیل شد، اما معادن دیگر همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

یک فعال زیست‌محیطی نیز چندی پیش با بیان این‌که معادن پوکه همچنان در بیشتر ارتفاعات دماوند فعال است و حتی در ارتفاع 3800 متری هم برداشت پوکه انجام می‌شود، به خبرگزاری میراث فرهنگی گفت: این در حالی است که بارها به غیرقانونی بودن فعالیت معدنی در این ارتفاع تاکید شده است.

جلال مومنی با بیان این‌که فعالیت معادن، بخصوص در ارتفاعات بالای دماوند، مشکلات زیادی را برای این کوه به وجود آورده است، افزود: خاک ناشی از برداشت معادن پوکه، شبیه شن و غبار و به رنگ سیمان است و همزمان با فعالیت معدن در منطقه پخش و باعث خشک شدن تمام گیاهان اطراف خود می‌شود. این فاجعه زیست‌محیطی به دوران فعالیت معدن محدود نمی‌شود و حتی زمانی که معدن تعطیل هم می‌شود، رویش گیاهان در اطراف آن متوقف نمی شود.

به گفته وی، 35 سال قبل معدنی در دماوند برای برداشت پوکه باز شد و چندسال هم فعالیت کرد و اگرچه در همان زمان این معدن تعطیل شد، اما دیگر هیچگاه علفی در کنار آن و حتی تا فاصله‌های دورتر از آن نرویید.

مومنی یادآور شد: بخشی از دشت‌های شقایق و لاله وحشی دماوند به دلیل فعالیت معادن پوکه از بین رفته‌ و دیگر هم جایگزین نشده‌ است.بازگشایی معادن در کوه دماوند علاوه بر فجایع زیست‌محیطی مداخلات دیگری نیز همراه دارد که از جمله این مداخلات می‌توان به کشیدن راه‌های ارتباطی و جاده‌های خاکی برای دسترسی به معدن اشاره کرد؛ راه‌هایی که خود به ساخت و سازهای غیرمجاز منجر شده است.

به گفته مومنی، امروز اگر از بالا به کوه دماوند نگاه کنید، می‌بینید که اندامش پر از خط‌کشی‌های نامنظم شده و گویا با چاقویی به جان این کوه افتاده‌‌ و منظر تاریخی اش را تخریب کرده‌اند.