آسم در کودکی

امروزه حدود صد کانون ژنی مرتبط با آسم شناسایی شده که نقش توارث را در پیدایش آسم پررنگ‌تر کرده است؛ به همین سبب کودکانی که والدین آنها دچار آسم باشند، بیشتر به آسم مبتلا می‌شوند.

از علل مهم دیگر ابتلا به این بیماری عفونت‌های تنفسی، استرس، پاسخ شدید سیستم ایمنی فرد به محرک‌ها، آلرژن‌های محیطی مانند مواد شیمیایی، دود سیگار، آلودگی هوا، مایت‌ها، گرده گیاهان و عطر‌ها است.

در افرادی که سابقه حساسیت پوستی، آلرژی فصلی یا آلرژی غذایی دارند احتمال ایجاد آسم بیشتر است.

آسم در پسرها و در خانواده‌هایی که وضع اقتصادی پایین دارند بیشتر دیده می‌شود، ولی از طرف دیگر در مناطق روستایی، موارد ابتلا کمتر رخ می‌دهد.

باید توجه داشت از میان کودکانی که در سنین پایین حملات تنگی نفس را تجربه می‌کنند، درصد کمی دچار آسم پایدار می‌شوند.

سرفه‌های خشک متناوب، صدای خس‌خس سینه, نفس‌کشیدن کوتاه و منقطع، احساس فشار و تنگی نفس یا درد در قفسه سینه از نشانه‌های حمله آسم است.

علائم آسم اغلب در شب و در هوای سرد تشدید می‌شود و حتی گاهی خندیدن یا فعالیت شدید، محرکی برای شروع نفس‌تنگی است.

معمولا با استفاده از شرح حال کودک، سابقه حملات قبلی، سابقه خانوادگی آسم و آلرژی و معاینه این بیماری تشخیص داده می‌شود، اما در مواردی که در تشخیص شک و شبهه‌ای وجود دارد از عکس قفسه سینه و دستگاه اسپیرومتری استفاده می‌شود البته با توجه به همکاری‌نکردن کودک، برای بیماران زیر شش سال، اسپیرومتری مناسب نیست. همچنین از پاسخ بیمار به درمان می‌توان برای اثبات تشخیص استفاده کرد.

گاهی علائم سینوزیت و رفلاکس گوارشی مشابه آسم است و هر دو موجب سرفه‌های مزمن و تنگی نفس می‌شود و تشخیص را دچار چالش می‌کند.

برای رد کردن رفلاکس می‌توان یک دوره آزمایشی از داروهای کاهنده اسید معده را استفاده کرد و با استفاده از تصویربرداری سینوس‌ها می‌توان سینوزیت را تشخیص داد.

همچنین وجود جسم خارجی در ریه را باید مد نظر قرار داد؛ بویژه اگر شرح حالی از پریدن غذا در گلو و سرفه‌های شدید پس از آن وجود داشته باشد.

حملات گذرای نفس‌تنگی و سرفه در 35 درصد کودکان زیر هفت سال مشاهده می‌شود. حدود یک‌سوم از این افراد در دوران بالای هفت سال نیز مبتلا هستند و بقیه موارد برای همیشه بهبود می‌یابند.

درمان و پیشگیری

اولین قدم در پیشگیری از حملات آسم، کشف عوامل محرک و برطرف‌کردن آنهاست، برای مثال اگر کودکی در اثر خوردن غذای خاص دچار حمله آسم می‌شود باید آن غذا را از رژیم غذایی کودک حذف یا نسبت به آلرژی‌زدایی آن اقدام کرد.

موثرترین نوع دارو در درمان آسم، اسپری‌های تنفسی است که با توجه بشدت و درجه‌بندی آسم و شرایط سنی بیمار انتخاب می‌شود. گاهی فقط برای زمان نفس‌تنگی و گاهی برای چندین ماه پیاپی تجویز می‌شود.

مشکل عمده‌ای که در کاربرد این دارو‌ها وجود دارد، وجود باورهای غلط و نپذیرفتن این اسپری‌ها از سوی والدین است.

خیلی‌ها به غلط بر این باورند مصرف اسپری‌ها وابستگی ایجاد می‌کند و بدون اطلاع پزشک دارو را استفاده نمی‌کنند، این در حالی است که مصرف‌نکردن منظم و برنامه‌ریزی‌شده دارو می‌تواند یک آسم خفیف را به یک آسم شدید تبدیل کند.

دکتر حمیدرضا‌ صادقی - ‌‌متخصص اطفال