خواستگاری مدرن در خانواده سنتی

جوانان امروزی ازدواج با کسی را که هیچ شناختی از قبل نسبت به او ندارند و قرار است همه شناخت‌ها در چند جلسه خواستگاری یا دوران کوتاه نامزدی به وجود آید، بزرگ‌ترین ریسک زندگی خود می‌دانند. این نسل ترجیح می‌دهد خودش انتخاب کند و معتقد به آشنایی قبل از ازدواج برای شناخت بیشتر است.

به اعتقاد جوانان امروزی ممکن است بعد از چند سال آشنایی و رفت و آمد با یکدیگر تازه به این نتیجه برسند که نمی‌توانند زوج مناسبی برای ازدواج با یکدیگر باشند و بهتر است دوباره باب آشنایی با فرد تازه‌ای را باز ‌کنند. در تمام این مدت پدر و مادرها در حاشیه منتظر می‌مانند تا فرزندشان تصمیم به ازدواج با فرد مورد انتخاب خود را بگیرد و سپس اسباب و وسایل این ازدواج را برای آنها فراهم کنند. فامیل، همسایه، دوست و آشنا هم چندان نقشی در این ازدواج‌ها بازی نمی‌کنند. افزایش نگران‌کننده نرخ طلاق و اختلاف‌های بی‌شمار زوج‌‌ها در زندگی‌های مدرن امروزی در کنار افزایش مشغله‌های شخصی باعث شده آنها هم ترجیح دهند پای خود را از واسطه‌شدن و معرف بودن در ازدواج جوانان امروزی دوست و آشنا کنار بکشند و همه چیز را به خود آنها واگذار کنند.

به اعتقاد کارشناسان امور تربیتی این شیوه ازدواج و واگذارشدن تصمیم‌گیری به خود افراد از سوی والدین و واسطه‌‌ها، به همراه دیگر عوامل از جمله افزایش سطح سواد، تحصیلات و اشتغال زنان عواقبی همچون بالا رفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است.

کارشناسان چه می‌گویند؟

عده‌ای از کارشناسان معتقدند، سبک‌های ازدواج امروزی مقتضای مدرن و صنعتی شدن جامعه است. به اعتقاد آنها نمی‌توان مدرن شدن در زمینه‌های دیگر را تجربه کرد، اما همچنان انتظار داشته باشیم ازدواج و خواستگاری در جامعه‌‌ به شکل سنتی صورت گیرد. در مقابل عده دیگری با توجه به پیشینه فرهنگی و دینی جامعه معتقدند، بهترین شیوه ازدواج و آشنایی همان شیوه‌های سنتی زیر نظر خانواده‌هاست. گروه سومی نیز نظرشان این است که باید آشنایی و ازدواج جوانان به انتخاب خودشان اما زیر نظر و با تایید ‌خانواده‌ها صورت گیرد.

به گفته دکتر فربد فدایی روانپزشک، اکنون شاهدیم که ازدواج‌های سنتی جای خود را با ازدواج‌های «همدلانه» عوض کرده و متأسفانه باید گفت ازدواج‌های همدلانه، بیشتر در معرض خطر قرار دارد، به دلیل آن که در این نوع ازدواج‌ها، نیازهای روان‌شناختی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
دکتر شهلا کاظمی‌پور، عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و متخصص جمعیت و توسعه هم در این باره معتقد است: باید منظور از ازدواج های سنتی و مدرن را کاملاً روشن کرد. در ازدواج‌های سنتی که از طریق خانواده صورت می‌گیرد، انتخاب همسر برای فرزند، تأمین منابع مالی آن، برگزاری  مراسم  ازدواج و حتی روابط زوجین پس از ازدواج تحت نظارت خانواده‌هاست در حالی که در ازدواج های مدرن این امور به خود زوجین محول می‌شود.»

وی می‌افزاید: در جامعه گذشته کشورمان که جامعه‌ای سنتی بوده اکثر ازدواج‌ها با نظارت خانواده‌ها انجام می‌شده است. در این ازدواج‌ها سن دختر پایین‌تر از پسر بود و دایره همسر گزینی نیز محدود بود، ولی در مقابل درصد ازدواج‌های خویشاوندی بالا بوده است و به دلیل حمایت‌های مالی خانواده، شروع زندگی مشترک برای زوجین بدون دغدغه انجام می‌شد.

دکتر کاظمی‌پور با اشاره به این‌که امروزه بسیاری از جوانان متقاضی ازدواج مدرن هستند، ادامه می‌دهد: چندان تفاوتی نمی‌کند که با همسر آینده به صورت سنتی آشنا شویم یا مدرن، بلکه مهم این است که از پیش‌نیازهای یک ازدواج سالم برخوردار باشیم. مشکل بسیاری مردم این است که به نیازمندی‌های یک ازدواج مثل خانه، ماشین و پول فکر می‌کنند نه به پیش نیازهای یک ازدواج سالم.

کاظمی‌پور همچنین با بیان این‌که هم در ازدواج سنتی و هم در ازدواج مدرن امکان بروز شناخت‌های سطحی وجود دارد، معتقد است: نمی‌توان ادعا کرد که سطح شناخت در ازدواج سنتی عمیق‌تر است، زیرا در این صورت باید تمام خانواده‌های سنتی قرین خوشبختی باشند. با آن که ازدواج یک تصمیم‌گیری شخصی است ولی شیوه و سرانجام آن در اجتماع اثرگذار است و نوع و شیوه ازدواج بخشی از ویژگی‌های جامعه را نشان می‌دهد. کاهش نرخ ازدواج، افزایش طلاق، تجرد و... مسائلی است که جامعه ایران در حال حاضر با آن مواجه است.

بالا رفتن سن ازدواج

با تغییر سبک خواستگاری و ازدواج، سن ازدواج هم تغییر کرده است. بررسی سن ازدواج جوانان ایرانی در چند دهه اخیر، روندی صعودی را نشان می‌دهد. در حالی که سن ازدواج در سال ۱۳۵۴ حدود ۲۰ سالگی بود، پس از چند دهه افزایش در سال‌های اخیر برای پسران به ۲۸ و دختران به ۲۴ رسیده است.
البته آمارهای متفاوتی در این باره ارائه می‌شود. طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سن ازدواج برای پسران ۲۹ و دختران ۲۸ است. بر اساس دیگر آمار‌ها نیز میانگین سن ازدواج سال ‌۱۳۴۵، ۱۹‌سال، سال ‌۱۳۵۵، ۲۰‌ سال، سال ‌۱۳۶۵، ۲۱، سال‌۱۳۷۵، ۲۲ و سال ‌۱۳۸۵، ۵ /۲۳ بوده است.

افزایش تحصیلات زنان و موقعیت بهتر آنها در جامعه و همچنین استقلال مالی و اقتصادی از جمله عواملی است که تغییر در سبک ازدواج و نهایتا بالارفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است. نتایج پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد رابطه‌ای مستقیم میان تحصیلات و افزایش سن ازدواج وجود دارد، چرا که در نتیجه افزایش تحصیلات، سطح توقعات و انتظارهای افراد افزایش می‌یابد و ایده‏آل‏های آنها تغییر می‏کند. برای زنان امروزی ازدواج در عین حال که جزو اولویت‏های زندگی آنها به شمار می‌آید، ولی تنها اولویت نیست.

تغییر نگرش در نسل امروزی باعث شده آنها با ازدواج به گونه دیگری برخورد ‏کنند و نسبت به آن سختگیرتر باشند. به علت این استقلال مالی دختران تنها دیدگاه مالی نسبت به مرد مورد نظر خود ندارند. برای نسل امروز دختران شاغل و تحصیلکرده، علاوه بر وضعیت اقتصادی، معیارهای دیگری نیز مطرح است که موجب می‏شود آنها گزینش سخت‏تری را در مورد ازدواج پیش روی خود داشته باشند.

نباید فراموش کرد افزایش میزان تحصیلات مردان هم با افزایش سن ازدواج همراه است. آمارها نشان می‌دهد مردان شهرنشین در مقایسه با مردان روستایی از سنین ازدواج بالاتری برخوردار هستند.