اعتیاد؛ دردی عمومی

گروهی از افراد هستند که در دوران کودکی وضعیتی به نام «اختلال سلوک» دارند و در دوران بزرگسالی هم مبتلا به شخصیت ضداجتماعی هستند که با رفتارهایی مانند قانون‌شکنانه، تمایل به زیرپا گذاشتن قواعد، پرخاشگری، دروغگویی، ناتوانی در مهار انگیزه‌ها (به نحوی که قادر نیستند برای رسیدن به یک هدف عالی تمایلات زودهنگام و ناچیز خود را کنار بگذارند) و بی‌رحمی نسبت به انسان‌ها و جانوران مشخص می‌شود. این افراد از تجربه پند نمی‌گیرند و بخش عمده استفاده‌کنندگان و معتادان به مواد خطرناک را همین افراد ضداجتماعی تشکیل می‌دهند.
تمایل به مصرف سیگار، موادمخدر، مواد محرک، مواد توهم‌زا در این شخصیت‌های ضداجتماعی بالاست.
همان طور که این افراد عامل عمده خشونت و بزهکاری و جنایت در جامعه هستند و همه اینها با آگاهی به این است که چه می‌کنند، در مورد مصرف مواد نیز رویه آنها به همین صورت است. بنابراین یک عامل ژنتیک و یک عامل سرشتی یعنی مربوط به ساختار بدنی این افراد نقش عمده‌ای ایفا می‌کند و به همین دلیل است که بسیاری از برنامه‌های ساده انگارانه مبارزه با موادمخدر که گمان می‌کنند فقط عوامل اجتماعی و یادگیری تاثیر دارد با شکست روبه‌رو می‌شود.
امکان درمان این افراد بسیار ناچیز است. همان طور که نمی‌توان یک شخصیت ضداجتماعی را درمان کرد که بار دیگر مرتکب قتل، تجاوز و جنایت نشودو تنها راه چاره عبارت از تنبیه یا دور نگه‌داشتن آنان از جامعه تشخیص داده شده است، باید این وضعیت را در مورد معتادان به موادمخدر هم تقریبا با احتیاط صادق دانست. در بهترین شرایط 95 درصد معتادانی که ترک کرده‌اند در عرض 6 ماه اعتیاد خود را از سر می‌گیرند و 5 درصد بقیه هم در مدت طولانی‌تر به سمت اعتیاد بازمی‌گردند. ولی گمان عده‌ای بر این است که همین دوره‌های کوتاه چند ماهه را نیز می‌توان به عنوان موفقیت تلقی کرد و دست کم در این مدت کوتاه جامعه از شر این افراد در امان است.
به هر حال چاره کار که عبارت است از رویکرد علمی، پزشکی و روانپزشکی و فرضیه‌های غیرمستند روانشناسی و جامعه‌شناسی، در این موارد مشکلی را حل نکرده و نخواهد کرد. باید به‌دنبال اشکالات آناتومیک و بافت‌شناسی و میانجی‌های عصبی در این افراد بود. راه چاره شاید در این قسمت باشد.
>> روزنامه تهران امروز/ دکتر فربد فدایی (مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی)