طرح نو تنها سکوت است که نمی ماند

بی تردید، صدا و ارتعاش از معضلات اساسی دنیای صنعتی است و بسیاری از افراد چه در محیط کار و چه در محل زندگی ، به خاطر آن در مخاطره اند. زندگی ماشینی سبب شده است ، انسان در محیطی پرتنش با منابع صدا و ارتعاش همزیستی توام با ناراحتی را تحمل کند.
از یک سو، بسیاری از شاغلان به واسطه حرفه خود مجبور به مواجهه با این دو عامل فیزیکی هستند و از سوی دیگر از دید صنعتی وجود صدا و ارتعاش ، نشانگر عملکرد نامطلوب دستگاه ها یا استهلاک آنهاست.
دستگاه های معیوب یا ناقص ، بخش مهمی از انرژی را از طریق صدا و ارتعاش هدر می دهند. لذا چه از نظر اقتصادی و چه از نظر صنعتی لازم است این دو عامل کنترل شوند. کنترل صوت ، به منظور کاهش اثرات منفی آن است و به دو صورت کنترل غیرفعال صوت (Passive Niose Control) و کنترل فعال صوت (Active Noise Control) انجام می گیرد.
کنترل غیرفعال صوت مراحل و روشهایی دارد که براساس تشخیص مهندس کنترل مورد استفاده قرار می گیرد. اساس مراحل در این روش ، کنترل در منبع صوتی و کنترل در مسیر انتشار صوت است.
کنترل صدا باید از طراحی دستگاه شروع شود. اگرچه شرکتهای سازنده دستگاه های صنعتی تمایل به ساخت دستگاه هایی با صدای کمتر دارند، ولی در بسیاری موارد می توان صدای دستگاه های در حال کار را نیز با تغییراتی در ساختمان آنها، اصلاح چگونگی کار دستگاه ، عیب یابی و همچنین بررسی علتهای ایجاد یا تشدید صدا کنترل کرد.
در صورتی که کنترل صوت در منبع مسیر یا موثر نباشد، جلوگیری از انتقال یا انتشار آن یا به عبارتی ، کنترل آن در مسیر انتشار مدنظر قرار می گیرد. این روش مبتنی بر دو خاصیت جذب صوت و عایق سازی صوت در مصالح است.


طرح کاهش صوت مزاحم در محیط های صنعتی

محققان بر این باورند، که تا حد امکان باید ابتکارهایی برای کاهش و کنترل آلودگی صوتی به کار گرفته شود. رضا یارمحمدی ، کارشناس ارشد مهندسی هوا فضا از دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود، این موضوع را بررسی کرده است.
وی هدف از اجرای این طرح را بررسی عوامل موثر بر انتقال صوت در اتاقهای مجاور هم و یافتن روشهای مناسب برای کاهش میزان انتقال صوت در چنین محیطهای می خواند و می افزاید: در این طرح ، با استفاده از یک مدل کامپیوتری ، روشهای مفید کاهش صوت مزاحم در فرکانس های پایین به صورت کنترل غیرفعال صوت بررسی شده است.
برای شبیه سازی انتقال صوت در اتاقهای مجاور هم ، دو اتاق مکعب شکل که منبع صوتی ، گوشه یکی از آنها قرار دارد، در نظر گرفته شده است.
این دو اتاق به وسیله یک دیواره جداکننده از جنس پرسپکس (Perspex) که نوعی ماده ویسکوالاستیک است از یکدیگر مجزا شده اند. با ایجاد شرایط ارتعاشی مناسب برای منبع ایجادکننده صوت ، میزان کاهش انتقال صوت در عبور از دیواره جداکننده و در فرکانس های پایین برای این مدل در اتاقهای مجاور هم مورد مطالعه قرار گرفته است.


عوامل موثر برای طراحی دیواره های جداکننده

یارمحمدی ، 5عامل را در ارتباط با طراحی دیواره های جداکننده و نیز نحوه قرارگیری اتاقهای مجاور دخیل می داند. این عوامل عبارتند از:
ضخامت دیواره جداکننده: با افزایش ضخامت دیواره جداکننده میزان کاهش انتقال صوت نیز بیشتر می شود.
نوع اتصال دیواره جداکننده به دیواره های کناری: با تغییر نوع اتصال از ساده به گیردار، میزان کاهش انتقال صوت در عبور از دیواره جداکننده به طور قابل ملاحظه ای بهبود می یابد.
استفاده از دیواره های جداکننده دو جداره به جای دیواره های معمولی: در این حالت ، میان دو جداره دیواره جداکننده از یک لایه هوا استفاده می شود.
دیواره دو جداره میزان کاهش انتقال صوت در عبور از پارتیشن را تا اندازه ای بهتر می کند.
استفاده از دیواره های جدا کننده قاب بندی شده یا تقویت شده (که در این طرح به عنوان روشی جدید معرفی شده است): با استفاده از این روش میزان عبور صوت از دیواره جداکننده به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. تغییر نوع قرارگیری اتاقهای مجاور هم از حالت متقارن به حالت نامتقارن: استفاده از این تکنیک ، باعث کاهش میزان صوت انتقال یافته از دیواره جداکننده می شود.


کاهش انتقال صوت در فرکانس های پایین

با استفاده از عوامل بهینه موثر بر انتقال صوت می توان شرایطی ایجاد کرد که در فرکانس های پایین میزان صوت انتقال یافته از دیواره جداکننده به حداقل برسد. یارمحمدی ، در این باره تاکید می کند، برای نیل به این هدف نوع قرارگیری اتاقهای مجاور هم باید به صورت غیرمتقارن و نوع اتصال دیواره جداکننده به دیواره های کناری به شکل گیردار باشد.
دیواره جداکننده باید به صورت دو جداره یا قاب بندی (تقویت ) شده طراحی شود. در صورت استفاده از عوامل فوق در طراحی دیواره جداکننده و نوع قرارگیری اتاقها میزان کاهش انتقال صوت از دیواره جداکننده نسبت به حالتی که این موارد اعمال نشده است ، به میزان دو برابر بهبود می یابد.
وی ادامه می دهد: به منظور کاهش انتقال صوت در فرکانس های پایین استفاده از روش پر هزینه کنترل فعال صوت متداول است. در این طرح ، با تاکید بر روش کنترل غیرفعال صوت و بدون هزینه زیاد، چگونگی کاهش میزان صوت انتقال یافته از دیواره جداکننده در فرکانس های پایین معرفی شده است.
از این روش ، برای بهبود طراحی اتاقهای مجاور هم در آپارتمان ها به منظور کاهش صوت عبوری و همچنین برای کاهش میزان صوت تولید شده با موتور خودروها می توان استفاده کرد.

زهره اسماعیلی