اوقات فراغت در فصل بازنشستگی‌

با شروع بازنشستگی و آغاز سالمندی آنچه که فرد دارد و گاه نمی‌داند با آن چه کند وقت و زمان‌های خالی است که سخت کشدار و بی‌پایان می‌نماید. فصل‌های گرم سال مشکل کمتر است، می‌توان در کنار همسالان، دوستان و همکاران سابق در فضاهایی همچون بوستان‌های شهری از گذشته گفت، اما این امکان در ماه‌های سرد سال وجود ندارد.

بهزیستی چه می‌کند

سازمان بهزیستی در برخی از استان‌ها از جمله استان همدان مراکزی برای گذران اوقات فراغت همراه با توانبخشی سالمندان راه‌اندازی کرده، اما بسیار محدود و مختصر است.
معاونت توانبخشی بهزیستی ملزم به ارائه خدمات به سالمندان است اما اغلب بودجه این بخش صرف افراد معلول می‌شود و سالمندان مگر آنها که معلولیت محرزی مثل کوری، کری، یا فلج داشته باشند از این خدمات محروم هستند. افراد معلول نیز با ماندن در نوبت و انتظار فراوان ‌ گاه تا همیشه ‌  می‌توانند از این امکانات یا بخشی از آن استفاده کنند. آمار بهره‌مندی سالمندان اغلب هیچ تناسبی با جمعیت آنان ندارد.
نرگس بیات یکی از کارشناسان مرکز حبیب ابن‌مظاهر همدان در این خصوص می‌گوید: از 400 نفر سالمند که در این مرکز ثبت نام کرده‌اند 260 نفر خانم و 140 نفر هم مرد هستند.
وی اظهار کرد: بیشتر سالمندانی که در ابتدا به مرکز مراجعه می‌کردند افسرده بودند اما از زمانی که به این مرکز توانبخشی مراجعه کردند و با استفاده از امکانات آن روحیه آنها تقویت شده است.
مهدی سرمدی، کارشناس تربیت بدنی مرکز توانبخشی روزانه سالمندان نیز می‌گوید: در این مراکز بیشترین استقبال از کلاس‌های ورزشی صورت می‌گیرد، اما به دلیل کمبود امکانات و زمین فعالیت ما محدود است.

اوقات فراغت و جنسیت‌

نحوه گذران اوقات فراغت سالمندان زن و مرد تقریبا یکسان است البته در مورد جنس زن بیشتر محدود به فعالیت‌های درون خانگی است و آقایان این نیاز را در بیرون از محیط‌ خانه برطرف می‌کنند. در نتیجه بهره بهتری از این زمان می‌برند و این باعث می‌شود که از وضعیت روحی و روانی بهتری برخوردار باشند. البته در دهه‌های اخیر برخی دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی باعث شده زنان از حصار محدود خانه وارد فضای عمومی شوند. طبقه درآمد و تحصیلات پاره‌ای از محدودیت‌هایی که جامعه سنتی بر اوقات فراغت زنان تحمیل می‌کرد را کاهش داده است.
نخستین مسوولیت زنان انجام کارهای خانه است و این مسوولیت‌های خانگی تنظیم وقت و مشخص کردن مرز کار از اوقات فراغت را دشوار می‌سازد و باعث تکه تکه شدن اوقات فراغت می‌شود باز هم سالمندی و بازنشستگی آنها را از این جریان مستثنی نمی‌کند.
تعداد موسسات و فضاهای فراغتی عمومی که زنان می‌توانند در آن حضور یابند کم است. برخی از این فضاهای تفریحی و ورزشی اساسا مردانه‌اند و زنان در آن احساس امنیت نمی‌کنند. زنان غیر شاغل از لحاظ درآمد به شوهرانشان وابسته‌اند و زنان شاغل اگر چه از این نظر وضع بهتری دارند اما اگر متاهل باشند وقت آزاد کمتری در اختیار دارند و وظیفه اول زنان انجام امور خانه و در اختیار گذاشتن فضا، منابع و وقت لازم برای شوهرانشان است تا از اوقات فراغت خود لذت ببرند. همین مساله باعث شده است که کیفیت گذران اوقات فراغت سالمندان زن نسبت به مرد کاهش یابد.
بهره‌مندی از اوقات فراغت توسط سالمندان به خوبی صورت می‌گیرد و اکثریت آنها از این زمان آزاد راضی هستند. اما می‌توان گفت که کیفیت گذران این زمان توسط آقایان خیلی بیشتر از زن‌ها است چون امکانات لازم برای آنان مساعدتر است و شرایط برای زن‌ها چندان مناسب نیست.

همیشه فراغت‌

سالمندان با توجه به بازنشسته شدن و مشغول به کار نبودنشان اوقات زیادی دارند به‌گونه‌ای که اکثر آنها کل وقتشان را تحت عنوان اوقات فراغت بیان می‌دارند. معتقدند که بعد از بازنشستگی کامل زمانشان به نوعی اوقات فراغت محسوب می‌شود. البته این عبارت نظر آنها را نسبت به اوقات فراغت بیان می‌دارد به این صورت که اوقات فراغت را به نوعی زمان بیکاری و مواقعی که کار خاصی برای انجام ندارند تعریف می‌کنند.
عده‌ای از این سالمندان بر این باورند که کلمه فراغت که باب  شد کلمه درستی نیست، چون ما هیچ‌وقت فارغ نیستیم و همیشه مشغول و درگیر مسائل و یا در حال فراگیری مطالب جدید هستیم و فراغتی به آن معنای مصطلح وجود ندارد. آلودگی هوا، ازدحام جمعیت، کار زیاد و ترافیک شرایط مناسب برای گذران رضایتبخش اوقات فراغت را از بین برده است. به خصوص برای سالمندان که درگیر بیماری‌های زیاد و خاصی شده‌اند و شاید دیگر حوصله سابق را نداشته باشند.
همه این مسائل اوقات فراغت و نحوه گذران آن را توسط سالمندان از دیگر اقشار جامعه متمایز کرده است و بهره‌مندی آنها از این زمان به گونه‌ای متفاوت شده است.

سالمندان چه می‌خواهند؟

با عنایت به نتایج حاصل یک پژوهش از میان برنامه‌های فراغتی سالمندان، نمایش فیلم، برنامه‌های ورزشی و هنری بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند.
نگرش سالمندان نسبت به ورزش بسیار مثبت ارزیابی شد چنانچه پرداختن به ورزش را در سلامتی جسمی ، روحی، فرهنگی و اجتماعی به نحو قابل توجهی موثر دانسته‌اند. همچنین تجهیز کلیه مراکز نگهداری سالمندان به تلویزیون، رادیو و امکانات مناسب جهت نمایش دادن فیلم‌های ویدئویی ورزشی و غیرورزشی و کامل نمودن تاسیسات ورزشی و استفاده از نیروی انسانی متخصص در واحدهای فوق برنامه در بهینه کردن اهداف اوقات فراغت سالمندان بسیار مثمرثمر خواهد بود.