انتقال فناوری فضایی به صنعت خودرو

سازمان‌های فضایی سراسر جهان با مشارکت تیم‌های تحقیقاتی و شرکت‌های مختلف، هر روز در حال معرفی فناوری‌هایی هستند که زندگی روزمره ما را بهبود می‌بخشد.

طوری که می‌توان ریشه‌ گام‌های ابتدایی در حوزه‌هایی مثل سلامت، ایمنی و ارتباطات را در سازمان‌هایی دولتی یافت که وظیفه اصلی‌‌شان اکتشافات فضایی و دستیابی به فناوری‌های نوین در این حوزه است.

در سال ۱۳۳۷ خورشیدی سازمان هوافضای ملی ایالات متحده موسوم به ناسا به طور رسمی آغاز به کار کرد؛ سازمانی که از همان ابتدا با هدفی فراتر از ساخت فضاپیما و فرود روی ماه تاسیس شده بود.

اساسنامه تاسیس این سازمان تصریح می‌کرد تحقیقات و پیشرفت‌های ناسا باید برای عموم مردم سودمند باشد و به نظر می‌رسد این سازمان در طول حیات نیم قرنی خود بخوبی از پس این کار برآمده ‌است.

فناوری، دانش، فرآیند، ابزار، روش و سیستم‌هایی که امروزه در خلق کالاها یا ارائه خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد بشدت از تلاش‌های فضایی بشر تاثیر گرفته است.

انتقال فناوری از آن جمله اصطلاحاتی است که تعاریف متفاوتی از آن ارائه می‌شود. برخی آن را اشاعه و پذیرش تجهیزات، تکنیک‌ها و دانش فنی جدید بین فعالان صنعت و تجارت در دو منطقه جغرافیایی مختلف تعریف می‌کنند.

در جایی دیگر با تعریفی متفاوت مواجه می‌شویم: انتقال فناوری، فرآیند انتقال یک اختراع و نوآوری از مرحله آزمایشگاهی و اولیه خود به یک محصول تجاری است.

اما به نظر می‌رسد تعریف جامع‌تر انتقال فناوری این است که آن را فرآیند تقسیم مهارت، دانش، فناوری، شیوه‌های ساخت و امکانات تولید در بین موسسه‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها بدانیم؛ فرآیندی که هدفش تضمین در دسترس قرارگرفتن توسعه‌های علمی و فناوری بین کاربران بیشتر است، کاربرانی که خود می‌توانند فناوری انتقال‌یافته را توسعه داده و از آن در ساخت محصولات، فرآیندها، کاربردها، مواد یا خدمات جدید استفاده کنند.

از این دیدگاه، انتقال فرآیند استفاده از فناوری، دانش یا امکانات برای هدفی است که در اصل برای آن منظور توسعه‌نیافته است.

به این معنا که فناوری‌ای که در یک بخش ایجاد شده است، می‌تواند در یک حوزه به کلی متفاوت به‌کار گرفته شود. اینجاست که فرآیند انتقال فناوری صنعت پیشرو هوافضا به دیگر صنایع مطرح می‌شود.

فرآیند انتقال در این حوزه شامل توسعه و بازاریابی فناوری‌های فضایی می‌شود و توسط تجزیه و تحلیل نیازهای حوزه‌های غیرفضایی و شناسایی فناوری‌های فضایی مناسب برای برآورده ساختن این احتیاجات صورت می‌گیرد.

از سال ۱۳۵۵ خورشیدی، ناسا هر ساله فهرستی از فناوری‌ها و محصولات تجاری مرتبط با تحقیقاتش را منتشر می‌کند؛ دستگاه‌هایی مثل رادیوی ماهواره‌ای، فیلتر تصفیه آب، ابزار و تجهیزات بی‌سیم، شیشه‌ عینک ضدخش، حسگر دود قابل تنظیم و بسیاری دستگاه پیشرفته دیگر.

اگر به دقت نگاه کنیم درمی‌یابیم بسیاری از محصولات روزمره و عادی زندگی این روزهای ما، ابتدا کاربردهایی صرفا فضایی داشته‌اند و سپس توسط دیگر صنایع مورد استفاده قرار گرفته و به شکل کالایی تجاری فراگیر شده‌اند.

علاوه بر اینها می‌توان گفت انتقال فناوری با شناسایی فرصت‌های تجاری جدید برای فعالان حوزه صنعت فضایی، رشد و تقویت صنایع هوافضا را تضمین می‌کند؛ محیط را رقابتی‌تر کرده و این صنایع با وسعت دادن به دامنه تجاری و استفاده از فناوری‌های فضایی خود در زمینه‌های مختلف بزرگ‌تر شده و می‌توانند با توسعه واحدهای تحقیق و توسعه، موجبات پیشرفت صنعت فضایی و دیگر صنایع را فراهم آورند.

آژانس فضایی اروپا نهادی با ‌عنوان اداره برنامه انتقال فناوری دارد که با هدف تسهیل استفاده از فناوری‌ها، سیستم‌ها و دانش‌های فضایی برای کاربردهای غیرفضایی تاسیس شده است.

این مرکز قصد دارد با شناسایی فرصت‌های تجاری بیشتر برای تامین‌کنندگان سیستم‌ها و فناوری‌های فضایی، صنایع مختلف اروپایی را قدرتمندتر سازد.

این مرکز توانسته با کمک شبکه کارگزاری فناوری خود بیش از 200 فناوری فضایی را با موفقیت به صنایع دیگر و برای کاربردهای متنوعی همچون لباس‌های خنک‌کننده برای رانندگان مسابقه‌‌های فرمول یک، رادارهای نافذ زمین برای کشف ترک در تونل معادن و چندین نوآوری دیگر در بخش سلامت انتقال دهد.

یکی از کمپانی‌های تحت حمایت آژانس فضایی اروپا، در ساخت و توسعه خودروهای مفهومی الکتریکی و بهبود سیستم‌های ایمنی به یاری خودروسازان بزرگ آمده است.

این امکان باعث شده خودروسازان اروپایی بتوانند ارزیابی فنی مناسب‌تری از محصولاتی که قرار است چندی بعد وارد مرحله تولید شوند، داشته باشند و بتوانند با ساخت نمونه اولیه، در زمان کوتاه‌تری ایده‌ها را به محصول جدید تبدیل کرده و روانه بازاری کنند که رقابت در آن بیداد می‌کند.

بازاری که سرعت عمل در پاسخگویی به نیاز‌های مشتریان، برگ برنده هر سازنده‌ای است. برنامه‌های شبیه‌سازی «مودلیکا» این روزها برای مدل‌سازی رفتار سیستم‌های پیچیده خودرویی و انرژی از سوی بسیاری از خودروسازان دنیا استفاده می‌شود و امکان مناسبی برای توسعه خودروهای الکتریکی و هیبریدی فراهم آورده است.

خودروسازان این روزها با استفاده از تکنیکی به نام نمونه‌سازی اولیه سریع (Rapid Prototyping) سرعت و بهره‌وری را در کار خود بالا برده‌اند.

این تکنیک همان فرآیند طراحی بخش‌ها و قطعات مختلف خودرو به‌وسیله نرم‌افزارهای مخصوص کامپیوتری و استفاده از آنها در ساخت مدلی فیزیکی از سوی ماشینی مثل یک پرینتر سه‌بعدی است.

در این صورت به‌جای این ‌که طراحی و ساخت یک قطعه هفته‌ها به طول انجامد تنها چند ساعت یا حداکثر چند روز وقت می‌گیرد.

این به معنای آن است که آزمایش محصول سرعت بیشتری خواهد داشت و طراحان می‌توانند بدون تلف شدن زمان و هزینه زیاد، طرح خود را اصلاح کنند. اشکالات طرح زودتر و قبل از وارد شدن به خط تولید آشکار می‌شود.

مهندسان تویوتا - شرکت بزرگ خودروسازی- ژاپن از مجموعه برنامه‌های شبیه‌سازی «مودلون» در طراحی و ساخت طرح‌های مفهومی الکتریکی جدید خود مثل «i-Real» که با هدف دگرگون کردن نحوه جابه‌جایی در شهرهای آینده طراحی شده‌اند، استفاده می‌کنند.

این طرح مفهومی سبک، الکتریکی و کوچک یک صندلی دسته‌دار است که به وسیله دو جوی استیک کنترل می‌شود و تویوتا آن را به وسیله نرم‌افزار مودلون مدل‌سازی، شبیه‌سازی و بهینه‌سازی کرده است.

دیگر مشتری این مجموعه نرم‌افزاری شرکت ولوو از سوئد است. مهندسان این خودروساز خوشنام و پیش‌رو در زمینه ایمنی خودروها از مودلون برای ایجاد بهبود در سیستم‌های ایمنی خودروهای ساخت خود بهره می‌گیرند. تست‌های واقعی با استفاده از نمونه‌های اولیه، زمان‌گیر، پرهزینه و خطرناک است.

به اعتقاد پر اولا فاکسین، مدیر بخش ایمنی فعال خودروهای ولوو، اگر امکان این را داشته باشید تا رفتار خودرو را به‌وسیله یک مدل مجازی به نمایش بگذارید یک بستر عالی برای توسعه سیستم‌های ایمنی فعال در خودروها خواهید داشت.

در این صورت است که می‌توان با مقایسه این نتایج و نتایج تست‌های محیط واقعی به ارزیابی‌های بهتری از خودرو و میزان اطمینان از سیستم‌های شبیه‌سازی کامپیوتری دست یافت.

از این‌رو است که مسئولان مودلون هدف اصلی خود را یاری رساندن به مشتری‌هایشان ـ که خودروسازان بزرگ دنیا هستند ـ در استفاده از شیوه‌های شبیه‌سازی و کاهش تعداد نمونه‌های اولیه خودرو و در نتیجه کاهش زمان ارائه محصول به بازار عنوان کرده‌اند.

امیر نادرپور - جام​جم