فصل داغ تفریح

لحظات ملال‌آور در زندگی خیلی از ما وجود دارد، چه از آن زمان که کودکیم و بی‌اختیار​ بناچار چشم به دست بزرگ‌تر‌ها می‌دوزیم تا راهی برای سرگرم شدن پیش پایمان بگذارند و چه وقتی نوجوان و جوانیم و نه پولی برای تفریح کردن داریم و نه کسی را که همراه و همپای ما باشد و به کار روزهای تنهایی‌مان بیاید.

میانسالی و سالخوردگی خیلی از ما هم چیزی جز این نیست، سال‌هایی با وقت‌های آزاد زیاد و برنامه‌های خیلی کم برای پربار کردن این لحظه‌ها.

شاید برای همین است که بیشتر ما بی‌آن‌که کاری کرده باشیم، احساس خستگی می‌کنیم و آنقدر بی‌حوصله‌ایم که هر که ما را ببیند، به یاد کشتی غرق شده‌ها می‌افتد.

واقعیت این است که بیشتر ما تفریح نداریم و راهی برای سرگرم کردن خود و خانواده‌مان بلد نیستیم. بعضی از ما فکر می‌کنیم برای تفریح کردن باید زیاد پول داشت تا مثلا به سفرهای آنچنانی برویم و در بهترین هتل‌ها خوش بگذرانیم.

البته بدون پول و با دست خالی نمی‌شود از این جنس تفریحات داشت، اما این که تفریح کردن و سرگرم شدن را فقط به داشتن پول زیاد منحصر کنیم، ایده درستی نیست.

ما آدم‌ها در هر شغل و جایگاهی که باشیم یا در هر کدام از دهه‌های عمر که به سر ببریم، به تفریح نیاز داریم، به این‌که در ساعت‌هایی که کاری برای انجام دادن نداریم، برنامه و هدفی داشته باشیم که جسم و جانمان را جلا دهد و حس زنده و پویا بودن را به ما برگرداند.

تفریح چیست؟

بعضی از ما معتقدیم آنقدر در زندگی ماشینی و فشارهای اقتصادی و کم‌حوصلگی‌های ناشی از آن غرق شده‌ایم که حتی تفریح کردن را هم بلد نیستیم. به‌زعم بعضی از ما، تفریح کردن و سرگرم شدن در رفتن به یک رستوران، کافی‌شاپ یا پارک خلاصه می‌شود که ته آن نیز چیزی جز خوردن نیست. یعنی به‌زعم ما خوردن یک نوع تفریح است.

بعضی از ما هم فکر می‌کنیم تفریح کردن فقط به آن است که بار سفر ببندیم و جایی دور از خانه سرگرم شویم که این کار هم پول می‌خواهد و هم وقت که خیلی از ما این دو یا یکی از آنها را نداریم.

پس نتیجه همین می‌شود که حالا هست یعنی بیشتر ما چون تفریح کردن و سرگرم شدن را بلد نیستیم و آن را محدود به کارهایی خاص می‌کنیم و از آنجا که امکانات برایمان مهیا نیست، خانه‌نشینی و دست روی دست گذاشتن را انتخاب می‌کنیم و اوقات فراغتمان را بیهوده می‌گذرانیم.

اما دامنه تفریح گسترده‌تر از آنی است که بیشتر ما گمان می‌کنیم. در تعاریف علمی، تفریح مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که افراد در وقت‌های آزاد خود انجام می‌دهند و از انجام این کارها هدف دارند. پس طبق این تعریف، رفتن به سفر، رستوران، پارک یا سینما جزو تفریحات است، اما همه آن نیست چون مثلا انجام یک کار هنری و سرگرم شدن با آن، خواندن کتاب، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، ورزش و تحرک جسمانی، تماشای تلویزیون و گوش دادن به موسیقی هم می‌تواند انتخاب مناسبی برای سرگرم شدن در اوقات فراغت باشد.

تفریح، واجب مثل نان شب

ما زنده‌ایم و باید زندگی کنیم و شاد باشیم و از گردش ایام لذت ببریم، اما این شاد زیستن و داشتن زندگی با کیفیت برای همه آدم‌ها میسر نمی‌شود چون سختی‌های زندگی امروزی بویژه تنگناهای مالی مجال پرداختن به فعالیت‌های دلخواه را به بیشتر افراد نمی‌دهد.

با این حال نپرداختن به تفریح و سرگرمی توجیه شدنی نیست چون تفریح چیزی است شبیه نفس یا نان شب که بدون آنها هیچ کس زنده نمی‌ماند. تفریح کردن هم لزوما هم معنی پول خرج کردن نیست چون سرگرمی‌هایی که پول زیاد نیاز ندارد در فرهنگ ما کم نیست.

مثلا بازی‌های قدیمی که کودکان، نوجوانان و بزرگسالان زیادی را مشغول می‌کرد و ساعت‌ها آنها را شاد و دور هم نگه می‌داشت بجز یک توپ​ یا تکه‌ای طناب و کش یا تعدادی سنگ هزینه دیگری نداشت که البته حالا بیشتر این سرگرمی‌ها فراموش شده و بچه‌های غریبه با این بازی‌ها حتی اسم آن را نیز نشنیده‌اند.

از ته تفریح خیلی چیزها در می‌آید. تفریحاتی که بویژه به صورت دسته‌جمعی انجام می‌شود​ و حس تعلق به گروه و همکاری برای رسیدن به هدف را در ما تقویت می‌کند. همچنین تفریحات گروهی، افراد را خلاق و مبتکر می‌کند و آنها را از لاک تنهایی خود بیرون می‌کشد و شادی و عاطفه مثبت را در آنها بالا می‌برد.

اما اینها تنها بخش کوچکی از فواید تفریح است که به ما اجازه می‌دهد آن را مثل نفس کشیدن مهم بدانیم. دانشمندان می‌گویند تفریح، متوسط عمر انسان را افزایش می‌دهد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را کم می‌کند، مانع بروز پوکی استخوان و ابتلا به دیابت می‌شود و احتمال مبتلا شدن به انواع سرطان را کاهش می‌دهد چون تفریح میزان رضایت ما از زندگی را بالا می‌برد و با تقویت اعتماد به نفس به ما کمک می‌کند​ کیفیت زندگی را بالا ببریم و در سایه انرژی مثبت حاصل از آن، سلامت جسم و روان خود را تقویت کنیم.

تفریح‌ درمانی

تاثیر تفریح در زندگی آدم‌ها آنقدر زیاد است که برخی پزشکان در شاخه‌ای به نام تفریح درمانی کار می‌کنند. تفریح به چشم آنها ابزاری برای درمان است که به تقویت ظرفیت ذهنی و جسمی و اجتماعی افراد کمک می‌کند و در نهایت آدم‌ها را به سمت داشتن زندگی با کیفیت سوق می‌دهد.

در واقع تفریح درمانی در ادامه مسیر درمان و به منظور توانبخشی بیماران و افراد ناتوان کار می‌کند چون متخصصان این رشته باور دارند این شیوه درمان اثرات بیماری یا ناتوانی بیماران را کم می‌کند و با ایجاد حس بهتر شدن در آنها به بهبود وضع جسمانی و روانی افراد منتهی می‌شود.

خانواده محور سرگرمی

دارایی هر انسان خانواده اوست، درست است که تفریح با دوستان یا سرگرم‌شدن زیر نظر پزشکان می‌تواند به داشتن زندگی با کیفیت‌تر منجر شود، اما اگر این تفریح در کنار خانواده باشد، نتایج بهتری خواهد داشت.

تا به حال دیده‌اید یک کودک وقتی با فردی از اعضای خانواده یا فامیلی که دوستش دارد، بازی می‌کند چه حس خوبی دارد؟ کودک شاد است چون از این که وقتش را با خانواده و عزیزانش بگذراند، احساس آرامش و امنیت می‌کند. کودکان وقتی بزرگ می‌شوند نیز همین‌طور فکر می‌کنند بویژه وقتی نوجوان‌اند و پا به دوره جوانی می‌گذارند و بیشتر از هر زمان دیگر به بودن با خانواده نیاز دارند.

جامعه‌شناسان و روان‌شناسان معتقدند تفریحی مناسب است که بتواند افراد خانواده را کنار هم جمع کند و در عین جدی نبودن، بار فکری نیز داشته باشد. اما همه خانواده‌ها شانس داشتن چنین تفریحاتی را ندارند چون به دلایل مختلف از هم دور افتاده‌اند و اگر فرصتی برای تفریح و با هم بودن داشته باشند، به آنها خوش نمی‌گذرد.

برای همین است که جامعه‌شناسان می‌گویند باید در کنار کسانی تفریح کرد که از نظر فکری، سلیقه‌ای و عاطفی به هم نزدیک باشند چون در غیر این صورت از تفریح جز تجربه‌ای کسالت‌بار و آزاردهنده باقی نمی‌ماند.

این اظهارات نشان می‌دهد تفریح، الگویی برای زندگی است که باید از ابتدای تشکیل خانواده برای آن برنامه‌ریزی کرد.

یعنی زوج‌هایی می‌توانند زندگی توام با تفریح داشته باشند و این تجربه خوشایند را به فرزندان نیز منتقل کنند که از روز نخستی که تصمیم به با هم بودن زیر یک سقف رفتن می‌گیرند، مبنای زندگی را بر داشتن تفریح و کنار هم بودن بگذارند و گرنه خانواده‌هایی که از ابتدا از هم دورند و در جذب فرزندان در محیط خانه موفق نبوده‌اند حتی اگر تفریح نیز داشته باشند به آنها خوش نمی‌گذرد و حس خوب با هم بودن را تجربه نمی‌کنند.

مریم خباز - گروه جامعه