پرکردن اوقات فراغت​ به سبک دیروز

بچه‌های امروز دیگر آنقدرها بازی با هم​سن و سال‌هایشان را دوست ندارند، آنها ترجیح می‌دهند به جای بازی‌های دسته‌جمعی وقت‌شان را به تنهایی و با بازی‌هایی که تنها شرکت‌کننده آن خودشان هستند، پر کنند.

استپ هوایی، زو، شاه‌ و وزیر و شمع گل پروانه دیگر جایشان را به رایانه و شهربازی و ثبت‌نام در انواع و اقسام کلاس‌های آموزشی و ورزشی که تفریحات امروزی هستند، داده است در حالی که همین بازی‌های قدیمی، سال‌ها پیش تنها سرگرمی و شیرین‌ترین تفریح همنسل‌های ما بود، بازی‌هایی که خیلی از آنها حالا دیگر فراموش شده و به خاطره‌ها پیوسته‌ است.

البته شاید بخشی از این اتفاق، ناخواسته و به دلیل تغییر سبک زندگی‌ها از خانه‌های حیاط‌دار قدیمی به آپارتمان‌نشینی باشد، اما خودمان هم در این مسیر بی‌تقصیر نیستیم، چون اگر این بازی‌ها بین کودکان امروز طرفداری ندارد به این دلیل است که ناشناخته مانده​ و والدین هم آموزش این بازی‌ها به نسل امروز را چندان ضروری نمی‌دانند.

حالا می‌خواهیم به چند نمونه از این بازی‌های قدیمی اشاره کنیم که یادآوری آنها خاطره شیرین دوران کودکی خیلی از ما را زنده خواهد کرد و شاید هم وسوسه‌مان کند، یک‌بار دیگر به یاد قدیم همراه بچه‌ها برای پر کردن اوقات فراغت سراغی هم از این بازی‌ها بگیریم.

تیله‌ بازی

بازی رایج بچه‌های قدیم بخصوص پسربچه‌هایی که صبح و عصر با دیگر دوستان‌شان سر کوچه و محله پاتوق داشتند. شیوه بازی هم به این شکل بود که بچه‌ها روی زمین چاله‌های کوچکی به پهنای کف یک دست با عمق دو تا سه انگشت با فاصله‌های نیم متری از هم می‌کندند و تیله‌های شیشه‌ای رنگی را در دست گرفته و از یک نقطه شروع و به نوبت سعی می‌کردند تیله خود را با قرار دادن آن بین نوک انگشت شست و انگشت وسط به داخل یکی از گودال‌ها بیندازند.اگر تیله در چاله افتاد یک امتیاز به نفع او ثبت می‌شد و نوبت دیگری بود تا بازی را ادامه دهد، در دور بعد فردی که امتیاز آورده تیله‌اش را از همان مکان چاله به سمت چاله بعدی با همان شیوه مخصوص باید پرت می‌کرد و اگر هم نمی‌افتاد تیله همان جا که افتاده ‌است، می‌ماند تا دوباره نوبت به او برسد و دوباره تلاش کند.

سنگ، کاغذ، قیچی

یک بازی دو نفره، مشت نماد سنگ، دو انگشت سبابه و وسطی برخاسته نماد قیچی و کف دست باز شده نماد کاغذ است.

دو نفر بازیکن دست‌ها را به پشت برده و همزمان می‌گویند: «سنگ، کاغذ، قیچی» هرکدام می‌توانند دست خود را به‌عنوان یکی از نمادهای بالا نشان دهند. ترتیب برتری هر یک از نمادها بر دیگری هم به این شکل است: برتری کاغذ بر سنگ، برتری سنگ بر قیچی، برتری قیچی بر کاغذ. شخص برنده شخصی است که نماد نشان داده شده از سوی او بر نماد فرد مقابل آن‌طور که توضیح داده شد، برتری داشته باشد. این بازی بیشتر به منظور تعیین بازیکن آغازگر بازی دیگری کاربرد دارد مثل بازی گردو، شکستم.

گانیه

این بازی در محدوه مربع​ یا مستطیل‌شکل به نام زمین بازی انجام می‌شود. حدود زمین بازی مشخص شده و بازیکنان به دو تیم یارکشی می‌شوند. اعضای یک تیم در سراسر زمین بازی پراکنده می‌شوند. اعضای تیم دیگر به صورت تک‌نفری و با حالت لِی‌لِی وارد زمین بازی شده و سعی در زدن (رساندن دست به بدن بازیکن تیم مقابل) بازیکنان تیم مقابل می‌کنند. در صورتی که از حالت لِی‌لِی خارج شوند سوخته و از بازی حذف می‌شوند. در صورتی که پای هر کدام از بازیکنان دو تیم از زمین بازی خارج شود آنها خواهند سوخت. بازی تا زدن آخرین نفر باقی‌مانده در زمین ادامه خواهد داشت و پس از آن جای دو تیم با هم عوض می‌شود.

بالابلندی

بالابلندی یک بازی دسته‌جمعی است، در این بازی ابتدا یک نفر به اصطلاح گرگ می‌شود، بقیه بازیکنان فرار می‌کنند و گرگ باید آنها را بگیرد، اما با این شرط که گرگ نمی‌تواند یک بازیکن را در وضعی که بر یک سکوی بالاتر از زمین است، بگیرد. آخرین کسی که گرگ او را می‌گیرد در مرحله بعد گرگ می‌شود.

لی‌لی

یک بازی کاملا دخترانه ! اصول این بازی با پریدن از روی مربع‌های کشیده شده روی زمین شکل می‌گیرد، شرکت‌کننده اول سنگی را روی یک شماره می‌اندازد و اگر توانست این کار را به طور دقیق انجام دهد با لی‌لی کردن همه مربع‌ها را بجز مربعی که سنگ را در آن انداخته طی می‌کند و سنگ را در مسیر بازگشت برداشته و با خود می‌آورد.

قایم باشک

به این بازی در اصطلاح قایم‌موشک هم گفته می‌شود، این بازی معمولا در محیط‌های باز و با تعداد نامحدودی شرکت‌کننده بازی می‌شود.

روش بازی هم به این صورت است که بر حسب قرعه یکی از شرکت‌کنندگان گرگ می‌شود، در یک محل ثابت می‌ایستد و چشم‌هایش را می‌بندد (به اصطلاح چشم می‌گذارد) و تا یک عدد مثل ۱۰۰ یا ۵۰ می‌شمارد. در طول این مدت سایر شرکت‌کنندگان باید در محلی خود را مخفی کنند به طوری که گرگ نتواند آنها را ببیند. پس از پایان شمارش، گرگ چشم‌هایش را باز می‌کند و سعی می‌کند دیگران را پیدا کند.

اگر گرگ هر یک از شرکت‌کنندگان را ببیند باید نام او را بلند صدا کند و با اعلام محل پنهان شدن او کلمه «سُک‌سُک» را به زبان آورد. برای گفتن کلمه سک‌سک گرگ باید در محلی که چشم گذاشته بوده، قرار گرفته باشد. در این حالت فرد شرکت‌کننده باید از محل خود بیرون بیاید. اگر گرگ نام شرکت‌کننده یا محل پنهان شدن را اشتباه بگوید شرکت‌کننده نباید بیرون بیاید و می‌تواند به بازی ادامه دهد.

هر وقت گرگ آنقدر از محل ثابت اولیه‌اش دور شود که یکی از افراد مخفی شده بتواند خودش را به محل چشم گذاشتن گرگ برساند و کلمه سُک‌سُک را به زبان بیاورد تمام افرادی که گرگ قبل از آن پیدا کرده بود به اصطلاح آزاد می‌شوند، به این ترتیب نفر بعدی که گرگ پیدا کند در مرحله بعد گرگ خواهد شد.

وسطی

در این بازی، بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و به قید قرعه یا شیر و خط یکی از گروه‌ها در وسط محوطه بازی می‌ماند.

شروع بازی با پرتاب توپ به وسیله یکی از بازیکنان گروه مقابل آغاز می‌شود، گروه سعی می‌کنند​ با نشانه رفتن و زدن افراد گروه وسطی باعث «سوختن» و اخراج آنها بشوند و تلاش گروه داخلی هم بر این است که با حرکات سریع از اصابت توپ در امان بمانند و چنانچه اگر یار سوخته داشته باشند افراد گروه تلاش می‌کنند با گرفتن توپ در فضا که یک امتیاز محسوب می‌شود، او را به بازی برگردانند.

گُل یا پوچ

گل یا پوچ هم یک بازی دسته‌جمعی است که معمولا دو نفره هم می‌توان آن را بازی کرد، در این بازی یک وسیله گرد کوچک مثل نخود، سنگ‌ریزه یا هر چیز کوچک مشابه را با عنوان «گل» داخل یکی از دستان قرار داده به طوری که افراد دیگر آن را نبینند، فرد یا افراد دیگر باید به اصطلاح گل را با حدس و گمان پیدا کنند.

هفت سنگ

هفت عدد سنگ صاف و یک توپ پلاستیکی، شما را یاد چه بازی می‌اندازد ؟ هفت سنگ.

هفت سنگ نام یک بازی سنتی ایرانی است، وسایل لازم برای این بازی، هفت عدد سنگ صاف و تخت و یک توپ است.

بازیکنان در قالب دو تیم پنج یا شش نفره تقسیم می‌شوند. وقتی سنگ‌ها چیده می‌شوند یکی از گروه‌ها به عنوان پرتاب‌کننده بازی را شروع می‌کند. شروع بازی به این ترتیب است که باید از فاصله نسبتا دور توپ را به طرف سنگ‌ها بیندازند. گروهی که توپ را پرتاب می‌کند باید سعی کند کمترین مقدار سنگ را بیندازد چون در این صورت راحت‌تر می‌تواند بازی را تمام کند.

وظیفه گروه دوم هم این است که نگذارد تیم پرتاب‌کننده سنگ‌های ریخته شده را دوباره روی هم بچیند و باید با توپ به آنها بزند. هر کدام از بازیکنان تیم مهاجم که توپ به او برخورد کند از جریان بازی کنار می‌رود و به این ترتیب اگر هیچ کدام باقی نمانند بازی به نفع تیم مدافع و اگر سنگ‌ها روی هم چیده بشوند بازی به نفع تیم مهاجم تمام می‌شود.

اسم فامیل

اسم فامیل هم یک بازی‌های دسته‌جمعی پرطرفدار دوران کودکی خیلی از ما بوده است، برای این بازی فقط لازم بود قلم و کاغذ داشته باشیم، برای انجام این بازی محدودیتی در نفرات شرکت‌کننده وجود ندارد. در این بازی، شرکت‌کنندگان ابتدا روی کاغذ جدولی رسم می‌کنند که ردیف اول آن مواردی همچون نام دختر، نام پسر، نام خانوادگی، شهر، کشور، نام غذا، نام میوه، نام هنرمند، نام خودرو، نام حیوان و... نوشته شده ‌است.

در مرحله بعد شرکت‌کنندگان روی یکی از حروف الفبا توافق می‌کنند و با شروع بازی سعی می‌کنند تمام ستون‌های جدول را به نحوی پر کنند که با حرف مشخص شده آغاز شود. این کار با سرعت و مخفیانه انجام می‌شود و اولین نفری که تمام موارد را پر کرد، ایست (استپ) می‌گوید و بقیه باید دست از پر کردن ستون‌ها بکشند.سپس هر کلمه نوشته شده ستون به ستون مقایسه می‌شود و به هر گزینه امتیاز داده می‌شود.

امتیازدهی معمولا به این شیوه ‌است که اگر کلمه نوشته شده در هر ستون منحصربه‌فرد باشد و فقط یک نفر آن را نوشته باشد ۲۰ امتیاز و اگر کلمات نوشته شده در هر ستون مشترک باشد به هر نفر ده امتیاز تعلق می‌گیرد. جمع امتیاز ستون‌ها امتیاز فرد در آن مرحله را مشخص می‌کند.

یه قل دو قل

یه قل دو قل با استفاده از تعدادی سنگ با اندازه کوچک انجام می‌شود. شخص پنج سنگ کوچک را به زمین می‌ریزد و یکی را برمی‌دارد، سپس سنگی را که در دست است، به هوا می‌اندازد و در همان موقع باید یک سنگ را از زمین بردارد و بعد از آن سنگی را که در هوا بود، با همان دست بگیرد.

در همین هنگام باید بگوید: «یه قل». همین طور باید تمام سنگ‌‌ها را از روی زمین جمع کند. سپس دوباره سنگ‌ها را به زمین می‌ریزد و به همان ترتیب قبل عمل می‌کند با این تفاوت که سنگ‌ها را جفت‌جفت باید از روی زمین جمع کند و بگوید: «دوقل» و به همین شکل بازی ادامه پیدا می‌کند.

پوران محمدی - گروه جامعه