ویار آشنای خانم‌های باردار

ویار را شاید بتوان یکی از دردآورترین لحظات دوران بارداری دانست. برخی زنان به انواعی از مواد غذایی علاقه بسیار زیادی نشان می‌دهند و برعکس، برخی طبع‌شان تغییر کرده و نمی‌توانند خوردن بعضی مواد غذایی و بوهای خاصی را تحمل کنند.

در واقع حالت تهوع و استفراغ دوران بارداری را شاید بتوان جزء جدایی‌ناپذیر این دوران به شمار آورد که بیشتر خانم‌های حامله با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

ویار حاملگی دو  حالت کلی دارد. در حالت اول عده‌ای از خانم‌های باردار تمایل شدیدی به خوردن برخی مواد غذایی پیدا می‌کنند و چندان مشکل جدی برای آنها ایجاد نمی‌کند ولی در حالت دوم خانم‌های حامله با خوردن غذاهای خاص و حتی وجود بوی غذا یا مواد دیگر در محیط حالت تهوع پیدا می‌کنند.

این علائم بین چهار تا هشت هفته نخست بارداری آغاز شده و در هفته 11 و 13 به اوج خود رسیده و گاهی در هفته‌های 14 و 16 خاتمه می‌یابد.

بسیاری بر این باورند این حالات که در اصطلاح به «ویار حاملگی» معروف است، تنها در سه ماهه نخست بارداری، مادر را آزار می‌دهد و بعد از آن از بین می‌رود ولی بررسی‌ها نشان داده است در بسیاری از خانم‌های باردار این حالات معمولا تا بعد از سه ماهه اول نیز ادامه یافته و حتی تا پایان حاملگی ادامه خواهد داشت.

این علائم اغلب صبح‌ها سراغ آنها آمده و با گذشت زمان بهبود می‌یابد ولی بروز آن در دیگر ساعات روز هم دور از انتظار نیست. به خاطر داشته باشید شدت علائم در خانم‌ها متفاوت بوده و تقریبا 70 درصد از آنها دچار حالت تهوع و استفراغ حاملگی شده و برخی از زنان باردار نیز هرگز چنین حالاتی را تجربه نمی‌کنند.

زنان بارداری که ویار را تجربه می‌کنند، بیشتر به خوردن مواد شیرین، فرآورده‌های لبنی، خوراکی‌های شور، میوه‌های ترش و نیز غذاهای پرادویه و تند رغبت نشان می‌دهند.

علاوه بر این، نوع دیگری از ویار شدید به مصرف مواد عجیب وجود دارد که ممکن است هرگز در زمان معمول اقدام به امتحان آن هم نکنند ولی در دوران بارداری، زنان حامله به دلیل وضع خود تمایل بسیار شدیدی به خوردن این مواد از قبیل گچ، خاک، برنج خام، خاکستر، صابون، سنگ ریزه و مو پیدا می‌کنند که در پزشکی به این حالت «پیکا» می‌گویند.

ویارهای عجیب و غریب

شاید تاکنون شنیده باشید که برخی زنان باردار به خوردن مواد نامتعارف گرایش بسیار شدیدی نشان می‌دهند. موادی که اغلب افراد در شرایط عادی تمایلی به خوردن آنها نداشته و این کار برایشان عجیب به نظر می‌رسد.

محققان هنوز نتوانسته‌اند دلیل اصلی تمایل ویارهای عجیب زنان باردار را پیدا کنند ولی عده‌ای از آنها معتقدند خوردن برخی مواد غیر‌معمول از قبیل گچ، یخ، زغال، خاک، برنج و... اغلب نشانه کمبود بعضی مواد مغذی از قبیل آهن، کلسیم و روی در بدن بوده و مصرف مکمل‌های آهن، کلسیم و روی می‌تواند تمایل آنها را به این مواد کاهش دهد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد ویارهایی که فرد را متمایل به خوردن برخی مواد غیر معمول می‌کنند، می‌تواند برای مادر و جنین داخل رحم مضر باشد.

برخی به خوردن مواد حاوی سرب از قبیل خاک و رنگ تمایل دارند که مصرف این مواد ممکن است مسمومیت‌های سربی به همراه داشته و بشدت روی مادر و جنین اثر منفی گذاشته و حتی در موارد شدیدتر منجر به مرگ ‌شود. گاهی مصرف این قبیل مواد مانند مو، سنگ ریزه و خاک منجر به انسداد روده‌ها و در نتیجه یبوست شدید، التهاب احشا و نیز عفونت می‌شود.

عفونت‌های انگلی از جمله عوارضی است که بر اثر خوردن خاک و امثال آن در بدن ایجاد می‌شود و به دنبال آن، احتمال عفونت مجاری معده و روده، درد و کاهش وزن رخ می‌دهد.

از دیگر عوارضی که بر اثر خوردن این گونه مواد حاصل می‌شود، مشکلات دندانی است. از آنجا که دندان‌ها به منظور جویدن مواد خوراکی تعبیه شده‌اند، جویدن هر گونه ماده غیر‌خوراکی و غیر‌معمول می‌تواند باعث وارد آمدن آسیب جدی به آنها و شکستگی و ترک خوردن آنها شود.

ویارهای حاملگی اثراتی نیز روی جنین گذاشته و باعث می‌شود خوردن مواد غیر‌خوراکی مانع از جذب مناسب مواد مغذی و معدنی در بدن جنین شده و عوارضی چون تولد نوزادانی با وزن پایین، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده را سبب ‌شود.

از ویارهایی که برخی زنان باردار با آن مواجه شده و تمایل زیادی به مصرف آن نشان می‌دهند، خوردن برنج خام است.

طبق بررسی‌ها، برنج یکی از موادی است که حاوی مقادیر بالایی «آرسنیک» بوده و با وجود سمی بودن این ماده، مصرف آن می‌تواند با انتقال از طریق بند ناف، به جنین داخل رحم صدمات جدی وارد آورده و از طرفی احتمال سقط جنین در چنین زنانی بالا می‌رود. نوزادان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری برنج زیادی مصرف کرده‌اند، در زمان تولد وزن کمتری داشته و بیشتر در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرند.

یکی دیگر از عادت‌هایی که برخی زنان باردار با آن مواجه می‌شوند، مساله خاک‌خوری است که فرد در آن میل شدیدی به خوردن خاک پیدا می‌‌کند و به طور کلی خیلی غیر‌معمول جلوه می‌کند.

خوردن خاک به دلیل آلودگی آن معمولا توصیه نمی‌شود ولی به طور کلی همه محققان بر این عقیده استوارند که ویارهای شدید به موارد غیرعادی (پیکا) زمانی که مدت زیادی طول بکشد، می‌تواند باعث زایمان‌های زودرس در زنان باردار شده و از سوی دیگر به دلیل جایگزینی این گونه مواد به جای وعده‌های غذایی، فرد ممکن است دچار کم‌خونی و حتی سوء‌تغذیه شود.

ویار حاملگی به طور طبیعی خطری را متوجه مادر و کودک نمی‌کند ولی چنانچه شما قبل از بارداری کاهش وزن داشته و ویار این دوران مانع از اضافه وزن شما در این دوران شود، ممکن است کودکی با وزن پایین به دنیا آورید. استفراغ‌های متعدد از سوی مادر می‌تواند باعث پارگی غشاهای دستگاه گوارش منتهی به معده شود.

9 ماه حاملگی بدون دردسر

بسیاری از زنان باردار، ویار را بدترین و غیرقابل تحمل‌ترین بخش حاملگی می‌دانند. درمان ویارهای حاملگی در بسیاری از موارد ضرورتی ندارد و بهترین کار ممکن، گذشت زمان است ولی چنانچه این حالت‌ها شدت گیرد، پزشک متخصص با آگاهی از وضع بیمار، برای او دارو و انواع مکمل‌ها را تجویز می‌کند که از میان مکمل‌ها، ویتامین 6 Bو B12 و داروهای ضدتهوع می‌توانند مؤثر باشند ولی هرگز بدون نظر پزشک اقدام به مصرف این داروها نکنید چرا‌که استفاده بالاتر از حد نیاز ویتامین 6 Bممکن است باعث بی‌حسی و آسیب عصبی شود که برای رشد جنین مضر است.

در صورت تداوم تهوع و استفراغ و کم‌شدن آب بدن، به بیمار مایعات وریدی، سرم و داروهای ضد تهوع و انواع ویتامین‌ها و الکترولیت‌های مورد نیاز بدن تزریق می‌شود.

بهتر است برای بهبود شرایط در این دوران، سبک تغذیه و زمان آن را کمی تغییر دهید. از خوردن مواد غذایی یا هر گونه بویی که ویار شما را تشدید می‌کند، دوری کنید.

طب سوزنی در برخی موارد می‌تواند علائم را کاهش دهد. ادامه یافتن حالت تهوع و استفراغ و نبود تمایل به خوردن بسیاری از مواد غذایی، علاوه بر کم آبی بدن می‌تواند زنان باردار را با سوءتغذیه مواجه کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد انواع گوشت قرمز و سفید می‌تواند یکی از عوامل بروز ویار حاملگی باشد و نتایج به دست آمده حاکی است در نقاطی که ویار حاملگی شیوع کمتری دارد، خوراک افراد را بیشتر غلات تشکیل می‌دهد و گوشت قرمز و سفید طرفداران کمتری دارد.

علاوه بر این، حالت تهوع و استفراغ حاملگی که ما آن را به عنوان ویار حاملگی می‌شناسیم، صحت ترشح هورمون‌های بارداری را تصدیق می‌کند و از طرفی، در زنان بارداری که دچار این علائم می‌شوند، آمار سقط جنین بسیار پایین‌تر از زنانی است که ویار حاملگی را تجربه نمی‌کنند ولی از یاد نبرید که گاهی زنان بارداری هم هستند که با نداشتن این علائم، فرزندان سالمی به دنیا می‌آورند.

در صورتی که شما هم در نزدیکی خود زن بارداری را می‌شناسید که از این علائم رنج می‌برد، نگرانی را کنار بگذارید و برای بهبود وضع او، با یک پزشک مشورت کنید تا پس از بررسی‌های لازم، درمان مناسبی برای او در نظر بگیرد.

شما نیز در مراحل درمانی به فرد مورد نظر کمک کنید و وی را از خوردن چنین موادی منع کنید تا از عوارض جانبی احتمالی که ذکر کردیم، دور بماند.

البته علاوه بر درمان‌هایی که توسط پزشک تجویز می‌شود، با رعایت برخی مسائل می‌توانید به این افراد کمک کنید تا دوران بارداری خود را با سلامت کامل و به دور از هر مشقتی پشت سر بگذارند. اگر به عنوان یک زن باردار با علائم ذکر شده مواجه هستید، این موارد را به خاطر بسپارید و اجرا کنید:

ـ از خوردن خوراکی‌های شور خودداری کنید. غذاهای چرب را به دلیل دیر هضم‌بودن تا حد امکان از رژیم غذایی خود حذف کنید و به خاطر داشته باشید مصرف زنجبیل تاثیر بسزایی در کاهش این علائم دارد.

ـ بهترین مواد غذایی انتخابی برای زنان باردار غذاهای سرشار از کربوهیدرات، کم چربی و زود هضم است. نان تست، سیب‌زمینی پخته، دسرهای ژلاتینی از جمله کربوهیدرات‌هایی است که در این دوران می‌تواند شرایط زنان باردار را بهبود بخشد. غذاهای حاوی نمک و زنجبیل نیز می‌تواند مؤثر باشد ولی به خاطر داشته باشید تا جایی که می‌توانید از مصرف غذاهای چرب، پرادویه و شور پرهیز کنید.

ـ سعی کنید در طول روز حجم غذای مصرفی خود را کاهش داده و در عوض دفعات غذا خوردن را افزایش دهید و به عبارتی، تعداد وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر بهترین روش تغذیه برای زنان باردار به شمار می‌رود. خالی ماندن معده احتمال حالت تهوع را افزایش می‌دهد.

ـ قبل از خوابیدن برای کاهش نوسانات قند خون که باعث حالت تهوع می‌شود، کربوهیدرات‌ها را به همراه پروتئین‌ها مصرف کنید.

ـ مصرف شیرینی‌جات در خانم‌های باردار، تهوع و استفراغ را کاهش می‌دهد.

ـ پزشکان توصیه می‌کنند زنان باردار بلافاصه بعد از بیدارشدن از خواب، قطعه‌ای بیسکویت یا نان تست مصرف کنند.

ـ در طول روز خوردن مایعات را فراموش نکنید ولی به خاطر داشته باشید که برای کاهش حالت تهوع و استفراغ، مایعات را بین وعده‌های غذایی مصرف کنید نه مابین غذا.

ـ از خوردن غذاهایی که در شما ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌کنند، خودداری کنید. مصرف پیاز، سیر و کلم حاوی مواد گوگردی معده و روده را تحریک می‌کند.

ـ زمانی که در منزل هستید، سعی کنید با باز گذاشتن پنجره‌ها از هوای تازه بیرون استفاده کنید.

ـ قرص‌های گلوکز، فروکتوز و فسفوریک با کاهش انقباضات ماهیچه‌ای دیواره معده و روده‌ها، احتمال تهوع و استفراغ را به حداقل می‌رساند.

با تمام این حرف‌ها پزشکان معتقدند زنانی که در زمان اقدام به بارداری و در ماه‌های اول حاملگی و حتی پیش از حاملگی اقدام به مصرف مولتی‌ویتامین‌ها می‌کنند، به نسبت دیگر زنان باردار دوران بی‌دردسرتری را پشت سر گذاشته و کمتر دچار ویارهای حاملگی می‌شوند. مصرف اسید فولیک به عنوان یک ویتامین مکمل به جلوگیری از بروز نقص در تشکیل لوله عصبی جنین کمک شایانی می‌کند.

ویار چرا و چگونه؟

علت اصلی تهوع و استفراغ دوران حاملگی هنوز بدرستی مشخص نشده ولی شواهد به دست آمده حاکی است تغییرات سریع ایجاد شده در سطوح هورمونی بدن می‌تواند عامل اصلی بروز چنین حالاتی باشد.

این تغییرات به نوبه خود باعث انقباض ماهیچه‌ها و کندترشدن حرکات معده و روده شده و در نهایت به تهوع و استفراغ منجر می‌‌شود.

هورمون‌های استروژن، پروژسترون، گونادوتروپین و نیز هورمون‌های تیروئید در استفراغ‌های شدید دوران بارداری نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که سطح قند خون پایین باشد، زنان باردار بیشتر دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند و علاوه بر این، زنانی که با خوردن قرص‌های ضد بارداری، ابتلا به میگرن و بیماری حرکت دچار تهوع می‌شوند، در دوران بارداری نیز بیشتر احتمال تجربه حالت تهوع و استفراغ را دارند. از سوی دیگر، افرادی که سابقه خانوادگی در این مساله دارند نیز بیشتر در معرض چنین حالاتی قرار دارند.

جنبه روانی مساله بارداری از جمله عواملی است که در کنار دلایل ذکر شده می‌تواند یکی از علل بروز ویارهای حاملگی باشد. واکنش روانی خانم‌های باردار در برابر پدیده بارداری و بدون برنامه رخ دادن آن در شدت این مساله بی‌تاثیر نیست.

پزشکان و محققان معتقدند ویار حاملگی بسیار تحت تأثیر ژنتیک و وراثت قرار دارد؛ به گونه‌ای که چنانچه مادر و خواهر شما چنین مشکلی داشته باشند، به احتمال زیاد شما هم ویارهای بارداری را تجربه خواهید کرد. مشکل ویار در بارداری اول، حاملگی چند قلویی و داشتن جنین دختر شانس ابتلا به ویار حاملگی را افزایش می‌دهد.

ندا اظهری