سرایان؛ سرزمین آب انبارها

بر اساس بررسی‌های باستان‌‌شناسی، سابقه تاریخی این شهر‌ستان که در شمال غرب استان خراسان جنوبی واقع شده است به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد.

محوطه‌های تاریخی کله کوب، آیسک و سد زو از یادگار‌های این دوران است‌ و مسجد جامع، آب انبار محمدباقر، آب انبار و مسجد آهنگران، کاروانسرای سرایان، مقبره توران‌شاه، مسجد جامع و برج حصار سه قلعه، آسیاب کربلایی حسن و خانه‌های حسام الدیوان و عباس رمضانی از دیگر بنا‌های شاخص و تاریخی این منطقه به شمار می‌رود.

از اماکن زیارتی سرایان نیز می‌توان به مرقد امامزادگان سلطان کریمشاه واقع در روستای کریمو، سلطان مصیب واقع در دهستان مصعبی و سلطان ابوالقاسم واقع در روستای قاسم‌آباد اشاره کرد.

 آب انبارهای تاریخی

آب انبار کمال آیسک از آب انبارهایی است که اکنون نیز از آن استفاده می‌شود. سردر ورودی، پلکان، پاشیر، مخزن، گنبد و استخر از اجزای معماری آن به شمار می‌رود.

ورودی بنا سردری با طاق جناغی دارد و با استفاده از تویزه، شکل گرفته است. پوشش پلکان نیز با قوس جناغی و به شیوه آهنگ است.

آب انبار کاروانسرا نیز که متعلق به دوره صفوی است، به همراه کاروانسرا، حمام و بازار، یک مجموعه فرهنگی را تشکیل می‌دهد.

عناصر معماری این بنا شامل سردر ورودی، پلکان، پاشیر و مخزن و سر در ورودی آن طاق جناغی و تزئینات رسمی‌بندی دارد. عمده‌ترین مصالح استفاده شده در این بنا آجر، ملات گچ و ساروج است.

قلعه قلاع سرایان نیز از جاذبه‌های دیدنی سرایان و از اماکن و پایگاه‌های فرقه اسماعیلیه در منطقه معروف قهستان است.

این قلعه در 4.5 کیلومتری شهرستان سرایان بر بلندای کوهی مخروطی شکل و مشرف به شهر سرایان واقع شده است که بخش‌های گوناگونی از جمله بارو، برج‌ و فضای داخلی است.

نقشه و طراحی معماری بنا با تبعیت از وضع طبیعی و محل قرارگیری آن اجرا شده است.

کویر سه قلعه؛ بهشت منجمان ایران

منطقه سه قلعه شب‌هایی با آسمان صاف در حدی بسیار فراتر از نیاز متعارف ستاره‌شناسان آماتور دارد. زمان‌هایی که به علت توفان و گرد و غبار امکان رصد ستارگان در نقاط مجاور این رصدگاه وجود ندارد، ستاره‌شناسان آماتور شبی پرستاره و رصدی به یاد ماندنی را در منطقه سه قلعه تجربه می‌کنند.

محمد قربانی - جام‌جم بیرجند