شاید برای شما هم اتفاق بیفتد

شاید برای شما اتفاق افتاده باشد که در خیابان و کوچه متلک بشنوید یا در اماکن عمومی برایتان مزاحمت‌هایی ایجاد شود.در این صورت عکس‌العمل‌تان چیست؟

مزاحمت‌های اینچنینی تنها مختص زنان ایرانی نیست و در همه کشورهای دنیا همیشه زنانی هستند که از انواع مزاحمت‌های خیابانی آزار دیده باشند.

اگرچه هنوز پژوهشی از سوی مراکز دولتی برای به دست آوردن آمار زنانی که مورد آزار‌هایی از این دست قرار گرفته‌اند انجام نشده است، اما متوسط گزارش‌های منطقه‌ای از کشورهای مختلف ثابت می‌کند هر زنی دست‌کم یک‌بار نوعی از مزاحمت خیابانی را در زندگی‌اش تجربه می‌کند.

گزارشی که از کشور یمن در این باره منتشر شده است نشان می‌دهد در این کشور بیشتر از 90 درصد زنان، حتی زنان محجبه نیز از مزاحمت‌هایی خیابانی در امان نبوده‌اند.

همچنین این پژوهش گویای آن است که این معضل بیشتر برای زنان جوان اتفاق می‌افتد و بیشتر آنها میانگین سنی 18 تا 30 سال دارند.

به نظر می‌رسد در کشور ما هم تجربه برخی مزاحمت‌های خیابانی برای دختران و زنان امری عادی شده است و مادربزرگ‌، مادر، عمه، خاله و خواهر ما هم این موضوع را با شکلی متفاوت تجربه کرده‌اند و به همین علت است که همیشه به ما توصیه می‌کنند «پس از تاریکی هوا نباید تنها از خانه بیرون بروی»، «مواظب نوع لباس‌پوشیدنت باش» و... .

ندا‌، 18 ساله درباره متلک‌های خیابانی به جام‌جم می‌گوید: یک روز که به کلاس تایپ می‌رفتم، پسری مزاحمم شد. او می‌خواست به من نزدیک شود و من که بشدت ترسیده بودم، جیغ زدم تا دست از سرم بردارد، اما او نرفت و وقتی چند جوان با او برخورد کردند مرا متهم می‌کرد که جلف بوده‌ام!

به گفته دکتر اصغر مهاجری، جامعه‌شناس، پژوهشی که بتازگی توسط چند دانشجو انجام شده نشان می‌دهد هر زن ایرانی به میزان مسافتی که در خیابان و کوچه طی می‌کند بین یک تا 20 بار از طریق مزاحمت‌های کلامی و فیزیکی از سوی مزاحمان آزار می‌بیند.

مزاحمان خیابانی چه کسانی هستند؟

مهاجری معتقد است مزاحمان خیابانی در کشور ما فقط دختران مجرد را اذیت نمی‌کنند و در بین آزار‌دیدگان، زنان متاهل و میانسال نیز وجود دارند.

او می‌گوید: در گذشته بیشتر جوان‌ها با گفتن جملاتی دختران و زنان را اذیت می‌کردند، اما الان این متلک‌ها به آزار جسمی هم رسیده و با موتورسیکلت یا خودرو برای زنان مزاحمت ایجاد می‌کنند.

اما به نظر می‌رسد تنها این جوانان نیستند که متلک می‌گویند و ایجاد مزاحمت می‌کنند، بلکه گاهی کسانی که سنی هم از آنها گذشته این کار را انجام می‌دهند.

مهاجری هم این موضوع را تائید می‌کند و می‌افزاید: کسانی که برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌کنند، اغلب طعمه‌های خود را از میان آنهایی انتخاب می‌کنند که قدرت دفاعی از خود ندارند تا بیشتر بتوانند آزار برسانند و این رفتار ضداجتماعی خود را بارها انجام می‌دهند چون از این کار لذت می‌برند.

مزاحمت‌های خیابانی نوعی پرخاشگری نیز به شمار می‌آید؛ چرا که از نظر روان‌شناسی، هدف از پرخاشگری آزار و اذیت دیگران است و پرخاشگر با قصد و نیت این کار را می‌کند. فرد سعی می‌کند با ناسزاگویی و حرکات زشت خود را تخلیه کند و همین سبب می‌شود تا طرف مقابل بیشتر آسیب ببیند.

مهاجری تاکید می‌کند: پرخاشگری تنها فیزیکی نیست و همین ناسزا‌گفتن و انجام حرکت‌های ناشایست با موتور هم می‌تواند پرخاشگری محسوب شود.در این صورت، کسی که این آزار را می‌بیند بشدت دچار استرس و فشار روانی می‌شود.

این استاد دانشگاه معتقد است ریشه‌های متلک‌پراکنی مربوط به عقده‌های درونی دوران کودکی است که فرد احساسات منفی خود را به صورت متلک‌گویی نشان می‌دهد. معمولا پشت این متلک‌گویی‌ها تفکر خاصی وجود ندارد و بیشتر کودکانی که با سختگیری والدینشان بزرگ شده‌اند، دچار این عقده روانی می‌شوند و در بزرگسالی به این رفتارها گرایش پیدا می‌کنند.

چه کسی مقصر است؟

لیلا، دانشجوی رشته گرافیک است و خاطره تلخی از یک مزاحمت خیابانی دارد. او که نمی‌خواهد جزئیات ماجرا را بگوید، توضیح می‌دهد: وقتی با دوستم در این باره صحبت کردم او به من گفت خودت مقصر هستی، حتما به گونه‌ای عمل کردی که باعث این اتفاق شده‌ای، اما من بشدت از این عکس‌العمل ناراحت شدم و دیگر این موضوع را برای کسی تعریف نکردم و با این حال یک سوال همیشه برای من باقی ماند؛ مگر من چه کرده بودم که باید این‌گونه آزار می‌دیدم؟

مهاجری درباره این باور نادرست عمومی می‌گوید: بارها شنیده‌ایم در پاسخ به مزاحمت‌های خیابانی، اطرافیان می‌گویند تقصیر خودت است، حتما مشکل خاصی در رفتارت وجود دارد و اگر زنی به دیگران بگوید مقصر نبوده کسی حرفش را نمی‌پذیرد و حتی ممکن است برچسب‌های نامناسبی هم به او بزنند.

به همین دلیل بسیاری از زنان و دختران، تجربه خود را از مزاحمت‌های خیابانی با کسی در میان نمی‌گذارند و استرس‌های ناشی از آن همچنان ادامه دارد که ممکن است آسیب‌های روانی و اجتماعی بعدی را به همراه داشته باشد.

مزاحمت، جا و مکان نمی‌شناسد

خیلی دیرم شده بود و باید حتما تا نیم ساعت دیگر در محل کارم حاضر می‌شدم. برای همین وقتی قطار مترو رسید در واگن عمومی سوار شدم،واگن خیلی شلوغ بود،اول متوجه نشدم اما بعد دیدم مردی آنقدر به من نزدیک شده که در گوشم حرف‌های رکیک می‌زند.

او را هل دادم و به مرد پشت سری خورد و همین باعث سر و صدا شد. وقتی دیدم این گونه است تا قطار به ایستگاه رسید، پیاده شدم و در قسمت بانوان سوار شدم. این داستان تلخی است که چند روز پیش همکارم تعریف کرد.

مهاجری در این باره هشدار می‌دهد: حتی این موضوع باعث می‌شود برخی دختران کمتر در اماکن عمومی حاضر شوند و همیشه از تنها‌بودن واهمه داشته باشند یا این‌که برای حضور در بعضی مکان‌ها حتما نیاز به کسی داشته باشند که مراقب‌شان باشد.

البته ایجاد مزاحمت برای زن‌ها مختص خیابان نیست و گاهی برخی مزاحمت‌ها نیز در محل کار رخ می‌دهد.این نوع آزارها بیشتر به زن‌ها آسیب می‌رساند چون وقتی در خیابان متلک می‌شنوند، بالاخره با گذشتن از آن مکان ماجرا تمام می‌شود، اما ایجاد مزاحمت در محل کار ممکن است به یک مشکل همیشگی و هر روزه بدل شود.

مهاجری می‌گوید: من خانمی را می‌شناسم که در محل کارش هر روز مزاحمت‌هایی برای او ایجاد می‌شد، اما نه جرات داشت آن موضوع را با رئیسش مطرح کند و نه در خانه، چون می‌ترسید شغلش را از دست دهد.

قانون، مزاحمان را تنبیه می‌کند

در قانون اساسی آمده است مزاحمت از نظر قانون، عملی مجرمانه تلقی می‌شود که در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی برای مرتکب این فعل مجازات پیش‌بینی شده است و براساس آن هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.

بنابراین تعرض می‌تواند با لفظ یا فعل شخصی باشد، به عنوان مثال چنانچه یک مرد لفظی را در اصطلاح به عنوان متلک به زنی بگوید، مشمول این ماده است و باید مجازات شود، همچنین اگر مردی فقط به دنبال خانمی راه بیفتد و از هیچ لفظی نیز استفاده نکند، این عمل او باز هم مصداق بارز مزاحمت تلقی می‌شود و مرتکب به موجب قانون مجرم محسوب می‌شود.

همچنین هر وقت معلوم شود مردی به قصد مزاحمت در اماکن عمومی یا معابر زنی را تعقیب کرده است و صرفاً هم عنوان مزاحمت بر آن صادق باشد، عمل ارتکابی مشمول صدور ماده ۳ لایحه قانونی راجع به مجازات حمل چاقو (ماده ۶۱۹ فوق الذکر) است و در این مورد فرقی بین این که لفظ یا الفاظی را به کار برده باشد یا نه، نیست.

البته در صورتی که لفظ یا فعل به کار گرفته‌شده از سوی مزاحم موجب توهین به خانم شده باشد که تشخیص این مهم با شخص قاضی است، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.

معنی توهین نیز مطابق استفساریه‌ای که از مجلس شورای اسلامی شده به این شرح بیان شده است: «از نظر مقررات کیفری، توهین عبارت است از به کار بردن الفاظی که صریح باشد یا ارتکاب اعمال و انجام حرکاتی که با الفاظ عرفیات جامعه یا در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی و موقعیت اشخاص موجب تخفیف و تحقیر آنان شود و با عدم ظهور الفاظ توهین تلقی نمی‌شود.»

البته از آنجا که مزاحمت‌های کلامی علاوه بر متلک‌پرانی در خیابان‌ها می‌تواند به وسیله تلفن و دیگر وسایل مخابراتی باشد که در این صورت مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.

با این حال، معمولا زن‌ها جرات شکایت‌ کردن از مزاحمان را ندارند و ترجیح می‌دهند موضوع را در سکوتی سنگین فراموش کنند تا از سوی دیگران متهم نشوند.

در حالی که ترس آنها از مطرح‌کردن این نوع مشکلات در محل کار سبب می‌شود تا مزاحمان جری‌تر شوند و مزاحمت‌های‌شان بیشتر شود و نه‌تنها بر سلامت روانی آنها اثر بگذارد و احساس امنیت‌شان را خدشه‌دار کند، بلکه زندگی خانوادگی‌شان را از هم بپاشد یا وجهه اجتماعی‌شان را تخریب کند. به همین علت به نظر می‌رسد بهترین راه برای حل مساله این است که زن‌ها به محض مواجهه با مزاحمت‌های خیابانی، جریان را به پلیس اطلاع بدهند تا از آسیب‌های بعدی که شاید گریبان‌شان را در آینده بگیرد، پیشگیری کنند.

زهرا تالانی - جام‌جم