نوسازی لاک‌پشتی بافت‌های فرسوده تبریز

براساس برنامه چهارم و پنجم توسعه قرار بود بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده کشور سالانه حدود 10 درصد باشد، اما باتوجه به موانع فراوانی که پیش روست، این میزان تحقق نیافته و ارزیابی عملکرد کشوری در شش سال گذشته ـ یعنی از سال 84 تا 90 ـ حاکی است به جای 10 درصد، فقط 1.5 درصد از بافت‌های فرسوده کشور ساماندهی شده‌ که استان آذربایجان شرقی نیز از این امر مستثنی نیست.

یوسف محمدزاده رییس بخش بافت‌های فرسوده اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی در این باره به جام‌جم می گوید: هر چند از زمان تصویب این قانون اقدام‌های زیادی برای نوسازی بافت‌های استان انجام شده و بهسازی بیش از 13 درصد کل محدوده بافت‌های فرسوده موید ادعای ماست، اما این اقدام در مقایسه با شاخص مصوب مجلس خیلی ناچیز است.

عوامل متعددی در عدم‌موفقیت ما در رسیدن به آمار پیش‌بینی‌شده دخیل است که یکی از آنها غیرکارشناسی و دست‌نیافتنی‌بودن شاخص 10 درصدی است، چراکه تجربه نشان داده ما باید براساس عملکرد گذشته به آینده برنامه‌ریزی کنیم.

وی با بیان این که در عمل قادر به نوسازی این 10 درصد نیستیم، گفت: در این رابطه به وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد دادیم این شاخص به کمتر از 5 درصد کاهش یابد و برای این‌که این شاخص و قانون مورد بازبینی واقع شود باید دوباره در مجلس بررسی شود.

وی نبود مدیریت واحد شهری و کمبود منابع مالی دولت را از دیگرعوامل عدم موفقیت در رسیدن به شاخص نوسازی دانسته و تاکید می کند: طرح از بین بردن بافت فرسوده یک برنامه سنگین است و اگر بحث نوسازی در شرایط کنونی تنها به منابع مالی دولت متکی باشد، ابتر خواهد ماند لذا ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و مشارکت فعالانه ساکنان این‌گونه اماکن، راهکاری اصولی و ایده‌آل برای بهبود فضاها و مناطق فرسوده در سطح شهر است که در چنین شرایطی روزی فرا خواهد رسید که این پدیده به یک فرصت تبدیل شود و فضای شهری مطلوبیت قابل قبولی داشته باشد.

روش‌های احیای سریع بافت‌های فرسوده

پروین‌دخت لیوارجانی، کارشناس بافت‌های فرسوده شهرداری تبریز نیز در خصوص ضرورت بهسازی بافت‌های فرسوده، معتقد است: طبق شواهد موجود، توسعه افقی شهر تبریز در محدوده داخلی مستلزم ارائه خدمات عمومی از قبیل ایجاد خطوط ارتباطی مثل خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، خدمات گازرسانی، آبرسانی، برق‌رسانی، خدمات امدادی، آموزشی، بهداشتی و... هزینه و بار مالی بسیار سنگینی برای مدیران و مسوولان شهری وارد می‌کند.

وی با اشاره به این ‌که در کلانشهر تبریز، متولی خاص بافت فرسوده وجود ندارد، می افزاید: هرچند در اداره کل راه و شهرسازی یا نهاد شهرداری بخشی به این امر اختصاص یافته، اما به معنای واقعی کلمه در تبریز نهاد یا ارگانی منسجم ـ که تحت مدیریت واحدی مساله بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی را اداره کند ـ وجود ندارد و در صورت ایجاد این نهاد وظایف آن مشخص شده و بودجه جداگانه‌ای برایش منظور می‌شود.

این کارشناس بافت‌های فرسوده با اشاره به این ‌که شهرداری به صورت قانونی وظیفه‌ای در قبال بهسازی بافت‌های فرسوده ندارد، می گوید: هرچند طبق قانون، شهرداری در احیای این‌گونه بافت‌ها وظیفه‌ای ندارد، با این حال در سال‌های اخیر احیای بافت‌های فرسوده کلانشهر تبریز اولویت مهم شهرداری تبریز بوده و این نهاد به سهم خود و به منظور پیشگیری از تلفات و خسارات ناشی از زلزله احتمالی در تبریز از چند سال قبل اقدام به شناسایی محلات و بلوک‌های فرسوده شهری کرده و درخصوص نجات تبریز از بحران احتمالی گام‌های عملی زیادی برداشته است.

بعضی از کارشناسان معتقدند پرداخت تسهیلات به مالکان توسط دولت موثرترین راهکار اقتصادی است و نقش مهمی در اصلاح ساختار کنونی بافت‌های فرسوده ایفا می‌کند.

نیاز به حضور بخش خصوصی

یوسف محمدزاده رییس بخش بافت‌های فرسوده اداره کل راه و شهرسازی استان نیز در این رابطه می گوید: دولت با پرداخت تسهیلات به مالکان ـ که موثرترین راهکار اقتصادی از دید برخی کارشناسان است ـ نقش مهمی در اصلاح ساختار کنونی بافت‌های فرسوده ایفا می‌کند و گزینه‌های دیگر چون مشارکت مالک با شهرداری، مشارکت همسایگان برای نوسازی به صورت تجمیع قطعات و معاوضه زمین یا ساختمان با واحد مسکونی نوساز در محله مورد نظر یا نقاط دیگر در رده‌های بعدی قرار دارد.

وی دلیل این امر را دارابودن مزایایی چون قدرت اجرایی بالاتر، تامین منابع مالی بیشتر و فراگیر بودن اعطای تسهیلات ذکر کرد و می افزاید: وجود این موارد، انگیزه مردم را در اصلاح و بهسازی بافت‌های فرسوده بالاتر می‌برد.

به گفته این کارشناس، عوامل زیادی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده یک جامعه موثر است که از جمله آنها می‌توان به: دولت، بخش خصوصی، مردم، شهرداری‌ها و ارگان‌های وابسته به آن اشاره کرد و از میان آنها وجود دفاتر نوسازی محلات ـ که زیرنظر شهرداری است ـ نقش بسیار زیادی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده ایفا می‌کند.

محمدزاده ادامه می دهد: متاسفانه تاکنون این دفاتر در کلانشهر تبریز دایر نشده و این عامل به نوبه خود یکی از دلایل مهم عقب‌ماندگی برنامه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری تبریز محسوب می‌شود. به هر تقدیر به نظر می​رسد روند نوسازی بافت های فرسوده کلانشهر تبریز بسیار کند و لاک​پشتی صورت می​گیرد و مسئولان باید به انجام این کار سرعت بخشند.

سعیده دلال علیپور -‌ جام‌جم تبریز