تولید لباس سنتی بلوچ نیازمند حمایت

لباس بلوچ که سیستان و بلوچستانی‌ها از آن استفاده می‌کنند فقط یک پوشش نیست، بلکه این پوشش پشتوانه‌ فرهنگی یکی از اصیل‌ترین اقوام ایرانی را به دنبال دارد.

لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از خراسان (بخصوص جنوب آن)، بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان و کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و... از جمله نواحی‌ای است که مردمان آنها به دلیل برخی تشابهات فرهنگی و ریشه‌های مشترک قومی ملبس به این لباس و این نوع پوشش هستند.

اکنون استان سیستان و بلوچستان بویژه بخش بلوچستان آن، شاید تنها منطقه کشور باشد که پوشش مردم اغلب شهرهای آن، چه مرد و چه زن لباس سنتی بلوچ است، به طوری که در این منطقه کمتر می‌توان فردی را با لباس رسمی کت و شلوار یا مانتو مشاهده کرد. این لباس در بیشتر شهرهای این استان و توسط زنان و در خانه دوخته می‌شود.

یک کارشناس مسئول حوزه صادرات سازمان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان این‌ که شهرستان نیکشهر یکی از عمده‌ترین مراکز تولید لباس محلی بلوچ در استان سیستان و بلوچستان است، به جام‌جم می‌گوید: بخش اعظمی از تولیدات این شهر به کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عمان، امارات متحده، قطر و بحرین صادر می‌شود.

محمدبهروز عیسی ‌زهی با بیان این ‌که بسیاری از ساکنان این کشورها به دلیل شباهت فرهنگی با حوزه مکران (بلوچستان جنوبی) بیشترین متقاضی این نوع پوشاک هستند، می‌افزاید: سالانه به طور میانگین 400 دست لباس بلوچی به این کشورها صادر می‌شود که بیشتر این صادرات را لباس‌های سوزن‌دوزی شده زنانه تشکیل می‌دهد.

وی نوع صادرات این لباس‌ها را چمدانی عنوان می‌کند و می‌گوید: بیشتر افرادی که مبادرت به صدور این لباس‌ها می‌کنند در کشورهای حوزه خلیج فارس شاغل هستند و این لباس‌ها را به سفارش صاحبان کار خود تهیه و منتقل می‌کنند.

عیسی‌زهی با بیان این ‌که فعلا بازار این محصول فرهنگی و متقاضیان آن تنها کشورهای حوزه خلیج فارس هستند، خاطرنشان می‌کند: اما از آنجا که هنر سوزن‌دوزی کار شده روی این لباس‌ها، هنری بسیار ارزشمند و دارای متقاضیان فراوانی است،‌ می‌توان با انجام این هنر روی پوشش‌های رسمی و فراگیر مانند شال، روسری، مانتو و حتی کراوات،‌ مشتریان بسیاری را برای آن در کشورهای اروپایی پیدا و مبادرت به صادرات آن کرد. وی یادآور می‌شود: هم‌اکنون کارگاه‌هایی در استان وجود دارد که چنین سفارش‌هایی را البته به صورت محدود دریافت و تولید می‌کنند.

مشکل صادرات

عیسی‌زهی با بیان این ‌که ما از نظر تولید مشکل نداریم، نبود صنعتگران و تعاونی‌های فعال در این زمینه را مشکل عمده عدم صادرات گسترده و انبوه این محصول فرهنگی عنوان می‌کند و می‌گوید: افرادی نیز که اقدام به دوخت و تولید این محصول می‌کنند، به دلیل نداشتن سواد تجاری از یک‌سو و مشکلات مالی از سوی دیگر،‌ توان معرفی و صدور کالای خود را به صورت عمده به دیگر کشورها ندارند. این در حالی است که دولت می‌تواند با حمایت از این بخش و از طریق فرستادن صنعتگران به نمایشگاه‌های خارج از کشور به معرفی این محصول کمک کند.

دعوت از صادرکنندگان کشور

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان نیز درباره مهجور ماندن این صنعت با وجود برخورداری از ظرفیت بالا در زمینه اشتغالزایی و رونق اقتصادی استان می‌گوید: یکی از مشکلات عمده در زمینه صادرات این محصول فرهنگی، تمایل نداشتن صادر‌کنندگان استان به صدور این کالا و دیگر صنایع دستی است.

مهدی اوکاتی با بیان این‌که صادرکنندگان این استان بیشتر با دو کشور پاکستان و افغانستان در ارتباط هستند، می‌افزاید: از آنجا که این دو کشور خود از تولیدکنندگان این نوع لباس آن هم به قیمت ارزان‌تر از ایران هستند، بازاری در این کشورها وجود ندارد؛ بنابراین به نوعی دست صادرکنندگان استانی نیز در این زمینه بسته است.

وی با بیان این‌که اکنون تمام صادرات صنایع دستی ما به صورت چمدانی انجام می‌شود و هیچ صادراتی در این زمینه از طریق گمرگ انجام نمی‌شود،‌ درباره راه برون‌رفت از این بن‌بست خاطرنشان می‌کند: یکی از برنامه‌های میراث فرهنگی در این زمینه، دعوت از صادرکنندگان سطح کشور است تا با توجه به گستره کاری خود، این محصولات را از طریق دیگر مبادی کشور، به اقصی نقاط جهان صادر کنند.

اوکاتی با بیان این‌که امسال و با توجه به تاکید مسوولان به صادرات محصولات غیرنفتی، سازمان میراث فرهنگی نیز عزم خود را برای استفاده از این ظرفیت بالقوه جزم کرده است، می‌گوید: در این زمینه تاکنون جلسات متعددی با دیگر سازمان‌های استان مانند سازمان صنعت، معدن و تجارت و به منظور جلب همکاری و حمایت آنها برگزار کرده‌ایم که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز در این زمینه و از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی به صنعتگران و صادرگنندگان استان قول مساعدت داده است.

لباس بلوچ، میراث قومی فرهنگی

* لباس زنان بلوچ پیراهن بلند با یقه باز است که آن را با دستار بزرگی می‌پوشاند. هنر سوزن‌دوزی ویژگی بارز این لباس است.

* لباس مردان بلوچ نیز عبارت از پیراهن یقه باز، لباده بلند، دستار سفید، کمربند ضخیم و جوراب دستبافت است.

* کفش مردها از کفش‌های مخصوصی است که نوک آن به طرف بالا برگشته است و عقیده دارند که این کفش‌ها آنها را در راه رفتن چابک کرده و در حرکت موجب زحمت آنها نمی‌شود.

* لباده بلوچی یک پوشش ساده‌ای است که گاهی دو طرف جلوی آن به وسیله ابریشم‌دوزی (چشمه کاری) تزئین می‌شود. بلوچ‌ها عمامه یا دستار را دور سر خود می‌پیچند، ولی یک طرف آن را از پشت سر به حدی که تا میان پشت آنها می‌رسد، آویزان می‌کنند. گفته می‌شود در موقع اسب‌سواری باد آن را بلند کرده و اسب از سایه آن به سرعت خود می‌افزاید. شلوار آنها غالبا از پارچه نازک و سفید است که پارچه‌های آن را در جوراب می‌گذارند و در این حالت به کردها شباهت زیادی دارند.

فاطمه مرادزاده -‌ گروه ایران