پارچه‌های هخامنشی احیاء می‌شود

چون آثار مکتوبی از شیوه بافت پارچه‌های قدیمی نداشتیم و بسیاری از مهارت‌ها به صورت سینه به سینه و استاد شاگردی منتقل شده است طبیعتا نمی‌توانستیم از منبعی الهام بگیریم، بنابراین از مهندسی معکوس استفاده کردیم و برخی پارچه‌ها را که در گنجینه موزه ملی یا گنجینه موزه‌های بنیاد مستضعفان نگهداری می‌شد در اختیار هنرمندان پژوهشکده‌های هنرهای سنتی قرار گرفت و توانستیم با آنالیز‌کردن و آزمون و خطا‌هایی که انجام دادیم به دانش دورویه بافی این پارچه‌ها دست پیدا کنیم.

بافت پارچه‌های مصور از دوره هخامنشی در ایران مرسوم بود و این‌گونه نبود که روی پارچه با استفاده از نقاشی تزئین شود، بلکه نقش در خود بافت پارچه ایجاد می‌شد.

ما برای تحقیقات‌مان از پارچه‌های باقیمانده دوره ساسانی و آل‌بویه بهره گرفتیم. پارچه دورو بافت در دوره هخامنشیان و ساسانیان و همچنین در زمان حکومت آل‌بویه رواج داشت و در حال حاضر نمونه‌هایی از پارچه‌های دورو بافت از دوره ساسانیان در موزه‌های کشور به یادگار مانده است.

آنها پارچه‌هایی هستند که به همین شیوه بافته شده‌اند. هر چند از دوره هخامنشی پارچه‌ای باقی نمانده است، اما به هر حال با توجه به دستاوردهای دوره هخامنشی و از روی کتیبه‌ها‌یی که باقی است می‌توان گفت پارچه‌های دوره هخامنشی پارچه‌های نفیسی بودند و از نظر فنی چیزی از دوره‌های بعدی کم نداشتند و نقش برجسته‌ها و پیکره‌های باقیمانده از دوران هخامنشی نشان می‌دهد ما زیباترین پارچه‌ها را داشتیم.

نقش پارچه‌های دوره هخامنشی با توجه به جایگاه افراد متفاوت بود مثلا نقش طاووس یا نقش عقاب داشتیم که بر اساس سلسله مراتب حکومتی به صورت دورو بافته می‌شد.

نمی‌توانم به طور دقیق بگویم و این پرسش شما را تائید کنم، اما به هر حال برای پارچه نمی‌توان گفت خاستگاه خاصی داشته است، چون برای پوشش همه جا مورد استفاده قرار می‌گرفته است و هر منطقه‌ای به شیوه خودش توانسته پیشرفت‌هایی کند، البته ممکن است به شیوه بافت ما یعنی دورو نبوده باشد.

به هر حال هر هنری در طول تاریخ با فراز و فرودهایی مواجه است و اوج هنر پارچه بافی فاخر به دوره‌های هخامنشی، ساسانی و صفویه برمی‌گردد وگرنه در دوره‌های مختلف به صورت کم و بیش وجود داشت، چون به شکل سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل می‌شد.

ما از دو سال پیش تحقیقات را آغاز کردیم و با آنالیز پارچه‌ها تلاش کردیم شیوه بافت را دربیاریم تقریبا دو ماه پیش به نتیجه رسید و شروع کردیم به بافت اولیه.

کار تحقیقاتی زمانبر بود، زیرا هیچ منبع علمی و کتبی از دوران هخامنشی وجود نداشت تا بتوان با استفاده از آن شیوه بافت پارچه را کشف کرد.

در زمان قدیم هم این پارچه‌ها برای افراد خاص بافته می‌شد و کارگاه‌های زری‌بافی، کارگاه‌های سلطنتی بودند یعنی همیشه تحت حمایت حکومت‌ها قرار می‌گرفتند، زیرا پارچه با ارزشی بود و هزینه تولید آن هم گران تمام می‌شد.

بنابراین در شرایط فعلی هم استفاده از این پارچه در توان خرید مردم عادی نیست، اما معتقدیم اگر بتوانیم استفاده از این پارچه را وارد قشر‌های با درآمد بالا کنیم این هنر حفظ می‌شود. کار ما تحقیق و تولید است و پارچه‌ای را که تولید می‌شود برای فروش هم می‌گذاریم و یکی از سیاست‌های ما این است که علاوه بر این‌که شیوه کار را آموزش می‌دهیم استفاده از آن را هم گسترش دهیم.

سیما رادمنش ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر