در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
حضور واسطهها و نقش پر رنگ آنها در آشنایی دختر و پسر بارزترین ویژگی این شیوه خواستگاری و ازدواج بود. در این سبک انتخاب و خواستگاری، اگر ازدواج، ازدواج موفقی میشد و دو طرف احساس خوشبختی با یکدیگر میکردند، همیشه با خوبی و نیکی از آن واسطه اصلی آشنایی و ازدواج نام میبردند؛ اما اگر خدای ناکرده هر مشکلی بعد از ازدواج پیش میآمد و کار به دعوا و اختلاف کشیده میشد، همه کاسه، کوزهها سر فردی شکسته میشد که باب آشنایی دو طرف و خانوادهها را برای اولین بار فراهم کرده بود. خوشبختانه این روزها دیگر از آن واسطهها خبری نیست که مشکلات و بدبختیها را بر گردن او بیندازند. اکنون این پسر و دختر هستند که خود را عامل خوشبختی یا بدبختی خود میدانند، حتی پدران و مادران هم دیگر مقصر قلمداد نمیشوند.
به هر حال رسم آشنایی پسر و دختر در زمان خواستگاری به بیان خودمانی از مد افتاده است یا اگر تا همین چند سال پیش این بزرگترها بودند که در مراسم خواستگاری دختر و پسر را به یکدیگر معرفی میکردند، اکنون این پسرها و دخترها هستند که زوج خود را به پدر و مادرهایشان معرفی میکنند و روز خواستگاری روز آشنایی پسر و دختر نیست. بلکه روز آشنایی پدر و مادرها با عروس یا داماد آینده است. آنچه در آیین خواستگاری امروزی اتفاق افتاده است، تغییر در شکل ظاهری است نه اصل و ماهیت آن.
امروزه دیگر نهتنها همسایه و اهل محل و فامیل در خواستگاری و ازدواج دو طرف هیچ نقشی ندارند، بلکه حتی پدر و مادرها هم کوچکترین دخالتی در آشنایی پسر و دختر با یکدیگر ندارند. در این میان عوامل بسیار زیادی در تغییر سبک ازدواج جوانان امروزی نقش داشته است. از اشتغال و ادامه تحصیل و دانشگاه رفتن دختران گرفته تا رشد رسانهها و وسایل ارتباطی و جسور شدن نسل امروزی نسبت به گذشته.
نسل امروز دیگر بههیچوجه زیر بار این نمیرود که شریک زندگی و همسرش را کسی به غیر از خودش انتخاب کند. جوانان امروزی ازدواج با کسی را که هیچ شناختی از قبل نسبت به او ندارند و قرار است همه شناختها در چند جلسه خواستگاری یا دوران کوتاه نامزدی به وجود آید، بزرگترین ریسک زندگی خود میدانند. این نسل ترجیح میدهد خودش انتخاب کند و معتقد به دوستی و آشنایی قبل از ازدواج برای شناخت بیشتر است.
به اعتقاد جوانان امروزی ممکن است بعد از چند سال آشنایی و رفت و آمد با یکدیگر تازه به این نتیجه برسند که نمیتوانند زوج مناسبی برای ازدواج با یکدیگر باشند و بهتر است دوباره باب آشنایی با فرد تازهای را باز کنند. در تمام این مدت پدر و مادرها در حاشیه منتظر میمانند تا فرزندشان تصمیم به ازدواج با فرد مورد انتخاب خود را بگیرد و سپس اسباب و وسایل این ازدواج را برای آنها فراهم کنند. فامیل، همسایه، دوست و آشنا هم چندان نقشی در این ازدواجها بازی نمیکنند. افزایش نگرانکننده نرخ طلاق و اختلافهای بیشمار زوجها در زندگیهای مدرن امروزی در کنار افزایش مشغلههای شخصی باعث شده آنها هم ترجیح دهند پای خود را از واسطهشدن و معرف بودن در ازدواج جوانان امروزی دوست و آشنا کنار بکشند و همه چیز را به خود آنها واگذار کنند.
به اعتقاد کارشناسان امور تربیتی این شیوه ازدواج و واگذارشدن تصمیمگیری به خود افراد از سوی والدین و واسطهها، به همراه دیگر عوامل از جمله افزایش سطح سواد، تحصیلات و اشتغال زنان عواقبی همچون بالا رفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است.
اعتمادی نیست
یک خانم 45 ساله که به شیوه سنتی و با معرفی یکی از بستگان خود شریک زندگیاش را انتخاب کرده است، درباره نحوه ازدواجش میگوید: من از انتخاب همسرم راضی هستم و معتقدم در این شیوه ازدواج به عروس و داماد بیشتر از حالا احترام میگذاشتند.
اما امیر پسر مجردی که قصد ازدواج دارد، در مورد شیوه انتخاب همسر آیندهاش میگوید: انتخاب باید توسط خود جوانان باشد، ولی با کمک خانواده.
وی میافزاید: من دوست دارم از قبل فرد مورد علاقهام را دیده باشم بعد اجازه دهم که مراحل سنتی آغاز شود. فرشته نیز که در انتظار یک مورد خوب است، میگوید: به نظر من در جامعهای که هیچ کسی حتی رفیق چندین ساله خود را نمیتواند خوب بشناسد، چگونه میتواند به ازدواج سنتی اعتماد کند، اما نفیسه که 27 سال دارد و هنوز ازدواج نکرده میگوید: تن دادن به ازدواج سنتی و در انتظار خواستگار بودن مصادف میشود با افزایش سن.
وی میافزاید: از آنجا که دوستان من خودشان همسر آیندهشان را انتخاب کردند، خیلی زود به خانه بخت رفتند، ولی من که منتظر این هستم تا کسی فرد مناسبی را به من معرفی کند.
کارشناسان چه میگویند؟
عدهای از کارشناسان معتقدند، سبکهای ازدواج امروزی مقتضای مدرن و صنعتی شدن جامعه است. به اعتقاد آنها نمیتوان مدرن شدن در زمینههای دیگر را تجربه کرد، اما همچنان انتظار داشته باشیم ازدواج و خواستگاری در جامعه به شکل سنتی صورت گیرد. در مقابل عده دیگری با توجه به پیشینه فرهنگی و دینی جامعه معتقدند، بهترین شیوه ازدواج و آشنایی همان شیوههای سنتی زیر نظر خانوادههاست. گروه سومی نیز نظرشان این است که باید آشنایی و ازدواج جوانان به انتخاب خودشان اما زیر نظر و با تایید خانوادهها صورت گیرد.
به گفته دکتر فربد فدایى روانپزشک، اکنون شاهدیم که ازدواجهاى سنتى جاى خود را با ازدواجهاى «همدلانه» عوض کرده و متأسفانه باید گفت ازدواجهاى همدلانه، بیشتر در معرض خطر قرار دارد، به دلیل آن که در این نوع ازدواجها، نیازهاى روانشناختى کمتر مورد توجه قرار مىگیرد.
دکتر شهلا کاظمىپور، عضو هیأت علمى دانشکده علوم اجتماعى دانشگاه تهران و متخصص جمعیت و توسعه هم در این باره معتقد است: «باید منظور از ازدواج هاى سنتى و مدرن را کاملاً روشن کرد. در ازدواجهاى سنتى که از طریق خانواده صورت مىگیرد، انتخاب همسر براى فرزند، تأمین منابع مالى آن، برگزارى مراسم ازدواج و حتى روابط زوجین پس از ازدواج تحت نظارت خانوادههاست در حالى که در ازدواج هاى مدرن این امور به خود زوجین محول مىشود
وی میافزاید: در جامعه گذشته کشورمان که جامعهای سنتى بوده اکثر ازدواجها با نظارت خانوادهها انجام میشده است. در این ازدواجها سن دختر پایینتر از پسر بود و دایره همسر گزینى نیز محدود بود، ولى در مقابل درصد ازدواجهای خویشاوندى بالا بوده است و به دلیل حمایتهای مالى خانواده، شروع زندگى مشترک براى زوجین بدون دغدغه انجام میشد.
نکته: جوانان امروزی ازدواج با کسی را که هیچ شناختی از قبل نسبت به او ندارند و قرار است همه شناختها در چند جلسه خواستگاری یا دوران کوتاه نامزدی به وجود آید، بزرگترین ریسک زندگی خود میدانند
دکتر کاظمیپور با اشاره به اینکه امروزه بسیارى از جوانان متقاضى ازدواج مدرن هستند، ادامه میدهد: چندان تفاوتی نمیکند که با همسر آینده به صورت سنتی آشنا شویم یا مدرن، بلکه مهم این است که از پیشنیازهای یک ازدواج سالم برخوردار باشیم. مشکل بسیاری مردم این است که به نیازمندیهای یک ازدواج مثل خانه، ماشین و پول فکر میکنند نه به پیش نیازهای یک ازدواج سالم. کاظمیپور همچنین با بیان اینکه هم در ازدواج سنتی و هم در ازدواج مدرن امکان بروز شناختهای سطحی وجود دارد، معتقد است: نمیتوان ادعا کرد که سطح شناخت در ازدواج سنتی عمیقتر است، زیرا در این صورت باید تمام خانوادههای سنتی قرین خوشبختی باشند. با آن که ازدواج یک تصمیمگیری شخصی است ولی شیوه و سرانجام آن در اجتماع اثرگذار است و نوع و شیوه ازدواج بخشی از ویژگیهای جامعه را نشان میدهد. کاهش نرخ ازدواج، افزایش طلاق، تجرد و... مسائلی است که جامعه ایران در حال حاضر با آن مواجه است.
بالا رفتن سن ازدواج
با تغییر سبک خواستگاری و ازدواج، سن ازدواج هم تغییر کرده است. بررسی سن ازدواج جوانان ایرانی در چند دهه اخیر، روندی صعودی را نشان میدهد. در حالی که سن ازدواج در سال 1354 حدود 20 سالگی بود، پس از چند دهه افزایش در سالهای اخیر برای پسران به 28 و دختران به 24 رسیده است. البته آمارهای متفاوتی در این باره ارائه میشود. طبق اعلام مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، سن ازدواج برای پسران 29 و دختران 28 است. بر اساس دیگر آمارها نیز میانگین سن ازدواج سال 1345، 19سال، سال 1355، 20 سال، سال 1365، 21، سال1375 ، 22 و سال 1385، 5/23 بوده است.
افزایش تحصیلات زنان و موقعیت بهتر آنها در جامعه و همچنین استقلال مالی و اقتصادی از جمله عواملی است که تغییر در سبک ازدواج و نهایتا بالارفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است. نتایج پژوهشهای مختلف نشان میدهد رابطهای مستقیم میان تحصیلات و افزایش سن ازدواج وجود دارد، چرا که در نتیجه افزایش تحصیلات، سطح توقعات و انتظارهای افراد افزایش مییابد و ایدهآلهای آنها تغییر میکند. برای زنان امروزی ازدواج در عین حال که جزو اولویتهای زندگی آنها به شمار میآید، ولی تنها اولویت نیست. تغییر نگرش در نسل امروزی باعث شده آنها با ازدواج به گونه دیگری برخورد کنند و نسبت به آن سختگیرتر باشند. به علت این استقلال مالی دختران تنها دیدگاه مالی نسبت به مرد مورد نظر خود ندارند. برای نسل امروز دختران شاغل و تحصیلکرده، علاوه بر وضعیت اقتصادی، معیارهای دیگری نیز مطرح است که موجب میشود آنها گزینش سختتری را در مورد ازدواج پیش روی خود داشته باشند. فراموش نباید کرد افزایش میزان تحصیلات مردان هم با افزایش سن ازدواج همراه است. آمارها نشان میدهد مردان شهرنشین در مقایسه با مردان روستایی از سنین ازدواج بالاتری برخوردار هستند.
ازدواج با یک کلیک
یکی از مدرنترین شیوه خواستگاری و آشنایی برای ازدواج امروزه، سایتهای دوستیابی و ازدواجهای اینترنتی است. بر اساس آمارهای اعلام شده، در حال حاضر 39 سایت همسریابی برای جوانان ایرانی فعال است. در مورد این شیوه ازدواج هم نظرها و تجربیات متفاوتی وجود دارد. برخی بر این باورند که ازدواج اینترنتی انتخابی بسیار خطرناک است و نمیتوان هیچ اطمینانی بر موفقیت آن داشت. نیما یکی از این افراد است. او میگوید: 4 سال قبل با دختری در چت روم آشنا شدم و بعد از چندین ماه چت با او قرار گذاشتم و همدیگر را دیدیم. بعد هم تصمیم گرفتیم با هم ازدواج کنیم، اما حالا به بن بست رسیدیم. چون مینو دختری نبود که من در زندگی میخواستم. او برای دوست بودن و چت کردن خیلی فرد مناسبی بود، اما ما نتوانستیم با هم زندگی خوبی داشته باشیم. من با خانواده مینو هیچ سنخیتی ندارم. آنها توقعاتی از من دارند که نمیتوانم برآورده کنم. البته همه نظر نیما را ندارند. عدهای هم هستند که میگویند ازدواج اینترنتی کاری بسیار خوب است. نگین یکی از این افراد است. او میگوید با شوهرش از طریق اینترنت آشناشده و ازدواج موفقی هم داشته است. نگین در مورد آشناییاش با محسن میگوید: ما ابتدا در اینترنت با هم آشنا شدیم و چت کردیم. بعد کمکم چند قرار گذاشتیم و همدیگر را دیدیم و در نهایت هم تصمیم گرفتیم با هم ازدواج کنیم. این آشنایی برای ما خیلی خوب بود و ما زندگی خوبی داریم. او ادامه میدهد: من و محسن در چت کردنها واقعا شخصیت همدیگر را شناختیم و صادقانه با هم برخورد کردیم.
کارشناسان هم نظرات متفاوتی در زمینه این نوع آشنایی و دوستیابی دارند. دکتر مریم رامشت، روانشناس در این باره میگوید: اینترنت پدیده جدیدی است که وارد زندگی جوانان شده و البته مزایای زیادی هم دارد، اما در کنار آن معایبی هم دارد مثلا نمونه آن آشنایی در چت روم و ازدواج از این طریق است. به نظر او اگر فرد در اینترنت با کسی آشنا شود و بعد ازمدتها رفتار او را زیر نظر بگیرد و بعد از رسیدن به اطلاعات کامل در مورد آن فرد، با او ازدواج کند، کار درستی کرده است اما متاسفانه کسانی که اینترنتی ازدواج میکنند، معمولا تصمیماتی عجولانه میگیرند و بعد هم در زندگی مشترک با مشکلاتی رو به رو میشوند و در نهایت کار به جدایی کشیده میشود. مصطفی اقلیما، رئیس انجمن مددکاری علمی ایران، دلیل استقبال از این سایتها را تمایل برخی جوانان بویژه پسران، برای برقراری رابطه دوستی عنوان میکند. و میگوید: نکته قابل توجه این است اطلاعاتی که افراد خصوصاً جوانان در این سایتها ثبت میکنند، ویژگیهایی است که هر فرد با دارا بودن آنها اگر قصد ازدواج داشته باشد، به آسانی قادر به تشکیل خانواده خواهد بود و دیگر نیازی به راهیابی به سایتهای اینترنتی ندارد. بر اساس اظهارات اقلیما، طی بررسیهایی که در این سایتها انجام داده شده بالای 80 درصد اطلاعات وارد شده در این سایتها غیرواقعی است و بعضا جوانانی که در این سایتها ثبتنام میکنند اطلاعاتی را از خود وارد میکنند که اگر واقعی باشد، آن جوان با لبتر کردنی میتواند ازدواج کند.
البته طی چند وقت اخیر سایتهای همسریابی به شکل رسمی شروع به فعالیت در این زمینه کردهاند که عملکرد آنها هم با عکسالعملهای متفاوتی همراه بوده است. عباس محمدیاصل، جامعهشناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی قبل از گفتن مزایا و معایب ازدواجهای اینترنتی به این اشاره میکند که ایران با پدیدهای به نام «بحران ازدواج» مواجه است. به اعتقاد این جامعهشناس راهاندازی سایتهای همسریابی در چنین شرایطی بحران ازدواج جوانان را حل نمیکند و برای تایید سخنانش به نتایج تحقیق مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه اشاره میکند: «از هر 100 مورد ازدواج در کشور 2 مورد ازدواج اینترنتی است. این آمار نشان میدهد با توجه به مشکلات پایهای جوانان از جمله بیکاری، هزینه بالای تشکیل خانواده از جمله گرانی مسکن عمدهترین عوامل ازدواج نکردن جوانان است و تا وقتی این مشکلات وجود داشته باشد راهاندازی و فعالیت سایتهای اینترنتی همسریابی و ازدواجهای اینترنتی بحران ازدواج را حل نمیکند.» این جامعهشناس میگوید: «به نظر میرسد شکلهای سنتی پیدا کردن زوج مناسب در جمعیت متراکم کنونی، گمنامشدن افراد در جامعه شهرنشین و افزایش فردگرایی جوانان در مقابل ساختار سنتی جامعه از جمله عوامل گرایش جوانان به استفاده از اینترنت و برقراری ارتباطهای اینترنتی است.» عباس محمدی اصل با تایید این نکته میگوید: «ارائه تصویر نمایشی و دروغین در فضای مجازی ناشی از واقعیت در بیرون جامعه است. این فضای کاذب در زندگی واقعی وجود دارد که به فضای مجازی هم منتقل میشود.»
بررسی شیوههای مختلف ازدواج هر کدام بیانگر نکات مثبت و منفی بسیاری است، اما به نظر میرسد داشتن دید واقعبینانه و به دست آوردن اطلاعات و شناخت واقعی درهر یک از این شیوهها و سبکهای متفاوت آشنایی و ازدواج است که میتواند پیشزمینه یک انتخاب و ازدواج موفق باشد نه صرفا مدرن یا سنتی بودن خواستگاری و ازدواجها.
مریم بابایی / جامجم
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان