اقتصاد با چاشنی امنیت سایبری

طبق تعریف، امنیت اقتصادی اصلی‌ترین گزینه رشد داخلی یک سرمایه برون‌ریز است و سرمایه‌ای که حتی در یک جا انباشته باشد؛ ولی امنیت برای آن مهیا نباشد، نمی‌تواند به مرحله برون‌ریزی رسیده و بهره خود را به صاحبانش بدهد. برای همین لازم است قدری در امنیت و پایداری ابزار تبادل اطلاعات، تفکر و تعمق کنیم تا ریشه برخی حرکت‌های زیرساختی داخلی و خارجی را بهتر درک کنیم.

برای این کار باید به چند سوال پاسخ دهیم. ابتدا آن‌که آیا اینترنت یک بستر مستقل است؟

اینترنت در پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) متولد شده است و از دل یک پروژه نظامی به نام آرپانت (ARPANET) بیرون آمد. هدف از ایجاد آرپانت آن بود تا خود را به شبکه‌های رادیویی و ماهواره‌ای و همچنین به کامپیوتر‌های دیگر متصل کند و کار پژوهش‌های مربوط به وزارت دفاع آمریکا را با سرعت و کیفیت بهتر به انجام برساند و نیز از اطلاعات آمریکا در مقابل تهدید روسیه محافظت کند. اینترنت تا سال 1983 کمتر از 500 رایانه میزبان داشت و این رایانه‌ها عمدتا نظامی بود؛ اما 4 سال بعد در سال 1987 اینترنت در صدها دانشگاه و آزمایشگاه پژوهشی، صاحب 28 هزار کامپیوتر میزبان شد و بعد از خارج‌شدن از بعد یک پروژه علمی و نظامی تبدیل به یک ابزار عمومی گردیده و امروز بیش از 2 میلیارد دستگاه ثابت و سیار به آن متصل هستند.

آیکان مخفف Internet Corporation for Assigned Names & Numbers است که یک سازمان غیرانتفاعی بوده و وظایف بسیار حساسی را برعهده دارد از جمله مدیریت مسیریابی اینترنتی، راهبری پروتکل اینترنت IP، تخصیص فضای نام دامنه، تعیین پروتکل انتقال، مدیریت سیستم دامنه‌های کشوری مانند ir و عمومی مانند com. و مدیریت سرورهای اصلی نام دامنه.

زیرساختی شامل 13 ابررایانه مادر قدرت اجرایی حکومت این سازمان بر شبکه جهانی است که این مراکز دارای تقسیم‌بندی سنتی هستند و همچنان شکل قدیمی شبکه را حفظ کرده‌اند، ۴ عدد از این سرورها در کالیفرنیا و ۶ عدد در واشنگتن، یکی در استکهلم، یکی در لندن و یکی در توکیو قرار دارد.

نوع مدیریت این مرکز بر اساس نظرات مختلفی است. هیات مدیره آیکان تشکیل شده است از نمایندگان یا شهروندانی از کشورهاى استرالیا، برزیل، بلغارستان، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، غنا، ژاپن، کنیا، کره جنوبی، مکزیک، هلند، پرتغال، سنگال، اسپانیا، انگلستان و ایالات متحده. ریاست آن نیز برعهده نماینده آمریکاست که توسط ریاست جمهوری آمریکا منصوب می‌شود. نماینده آمریکا درITU که سازمان ارتباطات راه دور سازمان ملل است، مدیریت اینترنت را به عنوان اختراعی آمریکایی حق کشورش می‌داند و آن را برای مردم دیگر به عنوان حق قلمداد نمی‌کند.

اینترنت به عنوان اصلی‌ترین شاهراه سایبر دارای مخاطرات زیادی است و موارد تخلف زیادی در آن ممکن است روی دهد.

از جیب‌بری‌ها گرفته تا تروریسم و برای همین سازمانی تحت عنوان سازمان همکاری بین‌المللی مبارزه با تروریسم فضای سایبرInternational Multilateral Partnership Against Cyber Terrorism به وجود آمده است تا اولین بخش جامع در این راه باشد. این سازمان که مقر آن در مالزی است با جمع‌آوری صاحبان صنایع و دولت‌ها در کنار کارشناسان امنیت می‌کوشد مخاطرات فضای سایبر را به حداقل برساند.

اصول کاری اعضای آن نیز عبارتند از: تحقیق و تضمین امنیت، آموزش مهارت، همکاری بین‌المللی و پاسخگویی بین‌المللی.

چین، روسیه و آمریکا به عنوان 3 ابرقدرت همواره اصرار داشته‌اند تا شبکه ملی داده خود را ایجاد کنند و آن را با استانداردهای مطلوب خود در این جامعه گسترش ‌دهند و این کار را به دلیل ضعف امنیت و کنترل‌ناپذیری اینترنت در عرصه‌های استراتژیک حیاتی می‌دانند. بسیاری از کاربران تجاری روسیه و چین که هر کدام اهرم‌های اقتصادی مهمی را در دست دارند، از سرویس‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند که این کار در حجم بالا می‌تواند در مواقع بحران، مشکلات زیادی ایجاد نموده و اقتصاد کشورها را با مشکل مواجه کند که در نتیجه امنیت ملی آنها تهدید خواهد شد. برای همین کشورهایی که از یکجانبه‌گرایی آمریکا نگرانند خواه‌ناخواه باید برای سیستم‌های استراتژیک (و نه عمومی) چاره‌ای داخلی بیندیشند.

ناگفته نماند روسیه و چین نیز هنوز موفق به راه‌اندازی شبکه‌های سراسری داخلی برای تبادل دیتا نشده‌اند و از طرفی چینی‌ها مشاور اصلی شبکه‌های ارتباطی در آسیا و آفریقا هستند.

در این میان باید پرسید برای تجارت داخلی و تبادلات اطلاعاتی که بر بستر شبکه‌های اطلاعاتی هستند چه راهی اندیشیده شده است تا خدمات با قیمت کم و کیفیت بالا به همه شهروندان برسد؟ پاسخ کوتاه است: شبکه ملی دیتا.

در طرح شبکه ملی اطلاعات، قرار است شبکه‌های مختلفی مانند شبکه ملی مدارس، شبکه ملی بانکداری الکترونیکی، شبکه ملی کنترل ترافیک، شبکه ملی دانشگاه‌ها، شبکه ملی بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، شبکه ‌ملی سازمان‌ها و اداره‌ها، شبکه علمی کشور، شبکه ملی بازرگانی و نمونه‌های دیگری از این دست به هم متصل شده و به صورت یکپارچه خدمات دولت الکترونیکی را به مردم ایران ارائه کنند.

قائم مقام وزیر ارتباطات در این خصوص گفته است: وجود چنین شبکه‌ای علاوه بر تضمین دسترسی امن و پایدار به سرویس‌های ملی، کاربران را از پهنای باند بسیار بالایی برای ارتباط و انتقال اطلاعات بهره‌مند خواهد کرد؛ چراکه بستر اجرای این طرح، شبکه ملی فیبر نوری ایران است که توسط شرکت ارتباطات زیرساخت توسعه داده شده و در پایان سال ۸۹ به بیش از ۱۵۵ هزار کیلومتر در سراسر کشور گسترش یافته است.

طبق گفته‌ دکتر اخوان بهابادی، سرعت انتقال اطلاعات در شبکه ملی بین ۱۲ تا ۲۰ مگابیت بر ثانیه خواهد بود که این سرعت برای راه‌اندازی بسیاری از سرویس‌ها و تکنولوژی‌های پهن‌باند همانند IPTV، ویدئو کنفرانس، بازی آنلاین و مشاهده فیلم با کیفیت HD به صورت آنلاین، VOIP (صوت روی شبکه) و خدمات ارتباطی دیگر کافی و قرار است به طور حتم این سرعت به عموم مردم عرضه شود.

تاریخچه این شبکه داخلی دیتا به حدود 6 سال قبل بازمی‌گردد؛ یعنی به سال 84 که با افزایش بهره‌برداری از سرویس‌های ارتباطی و آغاز نسل نوینی از خدمات اینترنتی و اینترانتی، کشور با رشد استفاده از پهنای باند خارجی مواجه گردید و ترافیک زیادی در بخش دیتای خارجی و داخلی کشور ایجاد شد. با ایجاد این نیاز در جامعه و شروع به کار سیستم‌های رایانه‌ای دستگاه‌های دولتی و دستگاه‌های تابعه که اطلاعات خود را از طریق شبکه جهانی مبادله می‌کردند، مدیران وزارت ارتباطات تصمیم به اجرای طرح بزرگی برای ساماندهی شبکه زیرساخت دیتای کشور گرفتند.

در نهایت و با ابلاغ دستور بررسی‌هایی که در وزارت ارتباطات انجام شد و نتیجه بررسی‌ها و مطالعات به این مطلب ختم شد که برای ایجاد زیرساخت مورد نیاز کشور اجرای پروژه‌ای تحت عنوان پروژه‌ ارتقا و گسترش لایه‌های شبکه ملی در دستور کار قرار گیرد. با وجود آن‌که از همان سال با برگزاری مناقصه مقدمات اجرای آن آغاز شد؛ اما هنوز این شبکه به بهره‌برداری نرسیده است.

شبکه‌های مذکور در بررسی وزارت ارتباطات به لایه‌های یک شبکه ملی اشاره دارد که برای داشتن گردش اطلاعات داخلی به آن نیاز داریم.

طرح‌های زیادی برای اجرای بسترهای اینترنت در کشور ارائه شده است که آخرین مصوبه آن توسط هیات دولت برای اتصال فیبر نوری به خانه‌ها FTTH بوده است؛ اما برخی از کارشناسان این مصوبه و هزینه‌های آن را غیرواقعی می‌دانند.

در مصوبه دولت آمده است این طرح برای پوشش‌دهی 50 درصد خانواده‌ها اجرا شود؛ اما کشورهایی مانند استرالیا و آمریکا نیز در بهرین حالت، میزان 5 درصد را برای پوشش‌دهی فیبر نوری خانگی تعیین کرده‌اند.

محمدرضا رضایی‌نژاد، مدیرعامل گروه پیشگامان کویر یزد که قرار بود مجری این طرح باشد، در مورد آخرین وضعیت اجرای این قرارداد گفته است: اجرای پروژه اتصال فیبرنوری منازل که پیشتر از سوی شرکت تکتا به گروه پیشگامان کویر یزد سپرده شده بود، هم‌اکنون متوقف شده است؛ چراکه کلیات پروژه و کارفرمای آن تغییر پیدا کرده است.

وی با بیان این‌که گروه پیشگامان کویر یزد برای این پروژه قراردادی با شرکت تکتا امضا کرده و حتی طرح و ضمانت‌نامه نیز ارائه داده است، ادامه داد: هم‌اکنون کلیات این پروژه و متولی آن تغییر یافته و قرار است یک شرکت تعاونی متشکل از شهرداری و شرکت ارتباطات زیرساخت و چند شرکت دیگر تشکیل و این پروژه را عملیاتی کنند.

در نهایت آن‌که پروژه‌های دیتای کشوری باید سریع‌تر به عرصه خدمت برسند تا مردم نیز بتوانند در این زمینه آموزش ببینند و از طرفی محتوا برای تبادل در این شبکه‌ها تولید شود که اگر این مراحل درست انجام نشود، کشور با مشکل اساسی و هزینه‌های بربادرفته بیشتری روبه‌رو خواهد بود.