فتق؛مشکلی با دلا‌یل مختلف

برای این که درک بهتری از علل فتق داشته باشید، باید ابتدا بدانید که فتق چیست. بعد از آن می‌توانید عواملی را که باعث فتق می‌شوند و روش‌های پیشگیری را بشناسید.

فتق یک واژه کلی است که به بیرون‌زدگی احشای داخلی از جدار بدن گفته می‌شود و بیان‌کننده یک حالت منحصربه فرد نیست؛ بلکه انواع متفاوتی دارد. فتق اینگوئینال به علت ضعف جدار تحتانی شکم؛ جایی که پاها به شکم متصل می‌شوند، دیده می‌شود. در این نوع از فتق، محتویات شکم شامل قسمتی از روده کوچک بیرون‌زدگی پیدا می‌کنند که به شکل یک برجستگی قابل مشاهده است. این حالت شایع‌ترین نوع فتق است و مردان را بیش از زنان مبتلا می‌کند.

فتق رانی نوع دیگری از فتق است که خیلی شبیه فتق اینگوئینال است؛ ولی فرق فتق اینگوئینال با فتق رانی در این است که فتق اینگوئینال به دستگاه تناسلی نزدیک‌تر است. این نوع از فتق بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شود. گاهی اوقات بعد از جراحی شکم، جدار قدامی شکم که عضلات آن بریده شده بود، دچار ضعف می‌شود. این ضعف باعث می‌شود که محتویات حفره شکم از جدار این عضلات در حالی که قبلا بریده شده بود، راهی به بیرون پیدا کنند و باعث به وجود آمدن یک برجستگی روی شکم شوند. محل این برجستگی معمولا در بالای ناف است. در نوع دیگری از فتق که فتق نافی نامیده می‌شود، برآمدگی درست در محل ناف یا خیلی نزدیک به آن دیده می‌شود. علت این است که ماهیچه‌های اطراف ناف پس از تولد بخوبی بسته نشده‌اند. بد نیست بدانید که همیشه فتق به صورت برجستگی واضح روی جدار بدن تظاهر نمی‌کند؛ بلکه گاهی اوقات فتق در داخل بدن است و از بیرون چیزی قابل مشاهده نیست. مثلا در فتق دیافراگم، قسمتی از معده از درون حفره موجود در دیافراگم عبور می‌کند و به بالای آن راه می‌یابد. این حالت ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد یا ممکن است شخص را دچار سوزش سر دل، سختی بلع و یا ناراحتی سینه کند و بعضی وقت‌ها با سکته قلبی اشتباه شود.

علت فتق اغلب اشتباه گرفته می‌شود

قابل درک است که چگونه ارتباط بین بلند کردن اجسام و فتق آغاز شده است؛ اما فقط به این خاطر که این موضوع برای مدت طولانی بر سر زبان‌ها بوده است، دلیل صحت آن نمی‌شود.

این می‌تواند مثال خوبی از اشتباه گرفتن علت و معلول باشد. کسی که فتق شکمی دارد، ممکن است اولین بار پس از بلند کردن یک جسم سنگین متوجه آن شود. این به آن علت است که بلند کردن اجسام سنگین باعث بالا رفتن فشار شکمی شما می‌شود و این فشار اضافی محتویات شکم را تشویق می‌کند تا از طریق قسمت‌های ضعیف‌تر راهی به بیرون بدن شما پیدا کنند؛ اما این بدان معنی نیست که بلند کردن جسم سنگین، علت فتق شماست.

کتاب‌های علمی جراحی و سایت‌های پزشکی معتبر و مجلات پزشکی از بیان این مطلب که بلند کردن همراه با زور زدن، علت فتق است، خودداری می‌کنند. آنها می‌گویند که بلند کردن اجسام سنگین باعث می‌شود که مشکل خود را به شما نشان دهد و علت اصلی ضعف جدار شکم است. در حقیقت بیشتر افرادی که اجسام سنگین بلند می‌کنند، هیچ وقت دچار فتق نمی‌شوند یا حداقل فتق آنها آنقدر کوچک است که اصلا کسی متوجه آن نمی‌شود.

آیا علت واقعی فتق را می‌دانید؟

حالا که شواهدی در ارتباط بین بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت فیزیکی با تشکیل فتق وجود ندارد، پس چه چیزی باعث فتق می‌شود؟

در بیشتر موارد علت واقعی فتق، ناشناخته است. در سایر موارد، مانند فتق اینگوئینال علت ارثی یا تکاملی است، یعنی ضعف دیواره عضلانی قبل از تولد و در طی تکامل جنینی اتفاق افتاده است. گاهی اوقات فتق در افراد مختلف خانواده دیده می‌شود که نشان می‌دهد این حالت جنبه ارثی داشته است.

حقیقت این است که اهمیت فعالیت کمتر از آن حدی است که مردم باور دارند. کمتر از 10 درصد افراد مبتلا به فتق اینگوئینال عنوان کرده‌اند که قبل از تشخیص فتق فعالیت شدید داشته‌اند. یافته‌های دیگر نشان می‌دهد که حدود 10 درصد مردم خود به خود دچار فتق جدار شکم می‌شوند که نشان می‌دهد هیچ بلند کردن جسم سنگین یا زور زدنی قبل از تشخیص وجود نداشته است.

دانستنی‌ها برای مبتلایان به فتق

اگر دچار فتق شکمی هستید، باید از وارد کردن فشار به نواحی ضعیف شده خودداری کنید. به همین جهت بهتر است از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت‌هایی که نیاز به زور زیاد دارند و موجب افزایش فشار داخل شکم می‌شوند، دوری کنید. یک ضعف یا بازشدگی کوچک می‌تواند با افزایش فشار شکم بیشتر شود. سایر مواردی که باعث افزایش فشار شکم می‌شوند نیز همین کار را می‌کنند. این موارد شامل حاملگی، زور زدن برای دفع مدفوع، چاقی یا سرفه مزمن می‌شوند. به همین علت کاهش وزن، پیشگیری از یبوست به طور معمول برای کسانی که هر کدام از فتق‌های شکمی را دارند، توصیه می‌شود.

فتق به خودی خود معمولا بیماری خطرناکی نیست، هر چند که عوارض آن ممکن است خطرناک باشد. بدترین حالت این است که قسمتی از روده کوچک در سوراخ فتق گیر کند و باعث درد و بسته شدن مسیر روده شود. ممکن است جریان خون این قسمت از روده مختل شده و باعث مرگ بافت این قسمت از روده شود که یک وضعیت خطرناک است. از سوی دیگر، بیشتر فتق‌ها دچار این مشکلات نمی‌شوند.

معمولا رسم بر این بوده است که با تشخیص فتق آن را با عمل جراحی درمان می‌کنند، مگر این که به علت سایر مشکلات طبی بیمار عمل جراحی برای او بیش از اندازه خطرناک باشد.

هر چند که یک مطالعه جدید بیان کرده است که افراد مبتلا به فتق اینگوئینال که جراحی نشده‌اند، برای مدتی معادل 5/4 سال بخوبی افرادی بودند که درمان جراحی گرفته بودند. این که آیا جراحی برای بیشتر فتق‌های شکمی لازم است در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مشاهده بیمارانی که بدون عمل جراحی برای مدت‌ها بدون مشکل بوده‌اند، نشان می‌دهد که بعضی از افراد می‌توانند بدون جراحی نیز به زندگی خود ادامه دهند.

پس اگر مبتلا به فتق هستید، بد نیست که برای بلند کردن اجسام سنگین از دیگران کمک بگیرید؛ اما اگر هیچ وقت فتق نداشته‌اید، لازم نیست نگران باشید که با بلند کردن جسم سنگین دچار فتق شوید.

منبع: intelihealth
حمیده حسینی