در‌ مسیر‌ اتحاد

هرچند پیروزی حزب ملی‌گرای ترک‌تبارهای قبرس در انتخابات پارلمانی اخیر موانعی که قبل از اتحاد این جزیره باید از میان برداشته شوند را برجسته‌تر ساخت اما در مقابل موفقیت دیمیتریس کریستوفیاس کمونیست در انتخابات ریاست‌جمهوری فوریه سال گذشته جمهوری قبرس (بخش یونانی‌نشین) احتمال اتحاد جزیره را قوت بخشید.

تا پیش از دو پارگی قبرس در سال 1974 با مداخله‌ نظامی ترکیه در حمایت از ترک‌تبارها، کریستوفیاس متحد سیاسی محمدعلی طلعت، رئیس‌جمهور چپ‌میانه جمهوری قبرس شمالی  کشوری که تنها ترکیه حاضر به شناسایی‌اش شده است  بود. در سال‌های پس از جدایی دو پاره قبرس با وجود همه ناملایماتی که در روابط ترک‌تبارها و یونانی‌تبارها به وجود آمد رابطه کریستوفیاس و طلعت گرم ماند.

طلعت همین اواخر رسیدن کریستوفیاس به ریاست‌جمهوری قبرس را تصادفی تاریخی و تقارنی امیدبخش خوانده بود. هواداران اتحاد دوباره قبرس با بهره جستن از این حسن تصادف به دنبال سرعت بخشیدن به مذاکرات اتحاد در قبرس هستند. گیورگیو لاکود، وزیر امور خارجه پیشین جمهوری قبرس و مذاکره‌کننده ارشد کنونی یونانی‌تبارها می‌گوید: این فرصتی کم‌نظیر است که باید از آن حداکثر بهره را ببریم. او که نسبت به موفقیت مذاکرات آشتی خوشبین است، می‌افزاید: این دوستی می‌تواند به نفع همه ساکنان جزیره قبرس باشد.

آخرین تلاش عمده در این مسیر به برگزاری همه‌پرسی سال 2004 میلادی پیشنهادی کوفی ‌عنان، دبیرکل وقت سازمان ملل برای یکپارچه‌سازی مناطق شمالی و جنوبی قبرس در قالب یک اتحادیه منجر شد. این طرح وقتی سه‌چهارم یونانی‌تبارها به آن رای منفی دادند با شکست مواجه گشت.

رای نیاوردن این طرح باعث شد بخش یونانی‌نشین قبرس به عضویت اتحادیه اروپا درآید. از آن زمان تاکنون بخش یونانی‌نشین جزیره که سه‌چهارم جمعیت یک‌میلیونی جزیره را در خود جای داده است عضو اتحادیه اروپا است و از منافع عضویت در این اتحادیه برخور‌دار شده است. در نقطه مقابل انزوای سیاسی بخش ترک‌نشین شمال قبرس که با حمله ارتش ترکیه به این جزیره شکل گرفت همچنان به قوت خود باقیست.

اگرچه پست‌های مرزی بین دو بخش یونانی و ترک‌نشین جزیره که در قسمت‌هایی از خط حائل تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار دارند در سال 2003 میلادی گشوده شدند لیکن 90 درصد مردم دوسوی خط حائل هنوز هم رابطه چندانی باهم ندارند.

قصه دوستی قدیمی

قبرس در سال 1960 میلادی از بریتانیا جدا شد و به استقلال رسید. تنها 3 سال بعد بود که بروز مناقشات سیاسی کناره‌گیری ترک‌تبارها از پروسه سیاسی جزیره را به همراه آورد.

ارتش ترکیه در سال 1974 در واکنش به کودتای تحت‌الحمایه یونان علیه اسقف ماکاریوس، رئیس‌جمهور وقت در شمال این جزیره نیرو پیاده کرد. وقوع درگیری‌های مسلحانه گسترده یک سوم مردم جزیره را آواره کرد و در نهایت به تقسیم‌بندی قومی جزیره به گونه‌ای شد که ترک‌ها در شمال جزیره متمرکز شدند و یونانی‌تبارها بخش‌های غرب و جنوبی را برای اقامت برگزیدند.

هر چند کودتا به شکست انجامید اما نیروهای ارتش ترکیه در خاک قبرس ماندند. هنوز هم با گذشت نزدیک به 4 دهه نزدیک به 30 هزار نیروی ارتش ترکیه در شمال قبرس مستقر هستند و آنکارا حداقل یک سوم بودجه دولت ترک‌تبارها را می‌پردازد.

تقریبا در تمامی سال‌های پس از دو پاره شدن قبرس، احزاب و جناح‌های ناسیونالیست قدرت را در دو سوی خط حایل در دست داشته‌اند لیکن این وضعیت عاقبت سال گذشته تغییر کرد. کریستوفیاس بلافاصله پس از رسیدن به قدرت پیامی را برای طلعت فرستاد که در آن تاکید شده بود همان‌طور که در گذشته راه برای دوستی و همکاری باز بود اکنون هم می‌توان در مسیر یکپارچگی حرکت کرد.

در سایه علاقه‌مندی کریستوفیاس و طلعت به تعامل بود که مذاکرات صلح با وجود توقف 4ساله در سپتامبر گذشته از سر گرفته شد. همه نگاه‌ها اکنون به کریستوفیاس و طلعت دوخته شده تا آینده قبرس را با اتکای به دوستی دیرینه خود رقم بزنند.

مشکل اختلافات ارضی

هواداران اتحاد قبرس وقتی حزب ملی‌گرای ترک‌تبارها در انتخابات پارلمانی 19 آوریل موفق شد حزب جمهوریخواه به رهبری طلعت را شکست دهد از بابت آینده جزیره احساس نگرانی می‌کردند.

از آنجا که رئیس‌جمهور مسوولیت هدایت مذاکرات را برعهده دارد و ساکنان مناطق ترک‌نشین در شمال قبرس از توافقنامه‌ای که الحاق این بخش به اتحادیه‌اروپا را به ارمغان آورد، حمایت می‌کنند نتیجه انتخابات تاثیر چندانی بر مذاکرات نخواهد گذاشت.

هر دو طرف در تلاش هستند تا زمینه انعقاد توافقنامه جامع اتحاد را در پاییز سال‌جاری میلادی فراهم آورند. به فاصله کوتاهی پس از این توافقنامه قرار است محتوای آن در بهار سال آینده به رای گذاشته شود.

دو رئیس‌جمهور تقریبا هر هفته با هم دیدار دارند و در حال کار بر روی فهرست اختلافات دو طرف هستند. مهم‌ترین موضوع مباحثات بازگرداندن اموال یونانی‌تبارهایی است که پس از بروز مناقشه به جنوب جزیره نقل مکان کردند. ترک‌تبارها که جمعیت‌شان از 20 درصد کل جمعیت جزیره فراتر نمی‌رود 37 درصد خاک جزیره را در اختیار دارند. آنها نگران هستند که بازگرداندن اموال مصادره شده آنها را به اقلیتی حتی در بخش شمالی جزیره تبدیل کند.

همین مساله به علاوه ناتوانی ترک‌تبارها از پرداخت غرامت برای امول مصادره شده به جدی‌ترین مانع بر سر راه اتحاد دوباره قبرس و موضوعی مهم‌تر از ترکیب دولت آینده و حقوق شهروندی ساکنان جزیره تبدیل شده است.

تلاش ترکیه برای اتحاد قبرس

احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه که شنبه این هفته به بخش ترک‌نشین قبرس سفر کرده بود بر ضرورت ادامه مذاکرات برای حل مسئله قبرس تاکید کرد.

داووداوغلو در نخستین سفر خارجی خود پس از انتصاب به سمت وزیر امور خارجه ترکیه به بخش ترک‌نشین قبرس سفر کرد تا اهمیت این منطقه را برای دولت ترکیه نشان دهد.

او با محمدعلی طلعت، رییس‌جمهور و دیگر مقامات بخش ترک‌نشین قبرس دیدار و بر ادامه حمایت ترکیه از بخش ترک نشین قبرس تاکید کرد.

داووداوغلو پس از دیدار با درویش اراوغلو، نخست‌وزیر جدید بخش ترک‌نشین قبرس در کنفرانس خبری مشترک با وی تلویحا از اتحادیه‌اروپا و اراوغلو خواست از اقداماتی که می‌تواند تاثیری منفی بر روند مذاکرات حل مسئله قبرس داشته باشد خودداری کنند.

مترجم: رضا سادات
منبع: کریستین ساینس مانیتور