ادامه مذاکرات صلح سوریه و اسرائیل در هاله ‌ابهام

هنگامی که عملیات مناقشه‌انگیز 22 روزه اسرائیل در نوار غزه روز 18 ژانویه سالجاری میلادی پایان یافت چنین به نظر می‌رسید که مذاکرات صلح مخفیانه اما امیدبخش این رژیم با سوریه را هم باید پایان یافته تلقی کرد. مذاکرات دو کشور با میانجی‌گری ترکیه از حدود یکسال قبل در شهر استانبول شروع شده بود و بسیاری از مسائل تکنیکی و دشوار حل شده و دو طرف به توافقی اصولی بر سر عادی‌سازی روابط دست یافته بودند.

با این حال اسد در اجلاس اواسط ژانویه سران کشورهای عضو اتحادیه‌عرب در دوحه، پایتخت قطر برای بررسی جنگ غزه با عصبانیت از عملیات نظامی اسرائیل در غزه و کشتار شهروندان غیر نظامی فلسطین به عنوان گواهی بر این که صهیونیست‌ها تنها زبان خون را می‌فهمند، یاد کرد. او از کشورهای عرب خواست اسرائیل را بایکوت، سفارتخانه‌های این رژیم در پایتخت‌های عربی را تعطیل و روابط مستقیم یا غیرمستقیم خود با این رژیم را قطع کنند. او همچنین تصریح کرد دمشق مذاکرات خود با اسرائیل را با هدف باز پس‌گیری بلندی‌های جولان ‌متوقف کرده است.

با این حال او چند روز بعد از برقراری آتش‌بس در غزه با ارسال نامه‌ای الکترونیکی برای سیمور هرش، خبرنگار جنجالی هفته‌نامه نیویورک تصریح کرد اگرچه صهیونیست‌ها با اقدامات خود امید به برقراری صلح در منطقه را بر باد داده‌اند اما همچنان به پایان دادن به بی‌ثباتی در مرزهای سوریه با اسرائیل علاقه‌مند است. دقیقا به همین دلیل است که تقریبا همه آگاهان سیاسی از سرگیری مذاکرات صلح بین سوریه و اسرائیل را به رغم جنگ غزه و انتخابات پارلمانی ماه فوریه اسرائیل که موجب شده است افراطی‌ها به رهبری نتانیاهو، رهبر لیکود و دیگر احزاب راست قدرت را در سرزمین‌های اشغالی به دست گیرند، متحمل می‌دانند. احیای این مذاکرات تا حدود زیادی قائم به تمایل آمریکا به برعهده گرفتن نقش میانجی بین دو کشور است. نقشی که اولین و شاید بهترین فرصت را به دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌دهد تا پروسه صلح خاورمیانه را یک گام به جلو ببرد.

آنچنان که یکی از مقامات ارشد دولت سوریه اخیرا گفته بود ناکامی صهیونیست‌ها در اضمحلال حاکمیت حماس در غزه به‌رغم عملیات گسترده‌ای که در این باریکه انجام دادند فضای سیاسی مناسبی برای دولت سوریه به وجود آورده تا در چارچوب آن بدون از دست دادن اعتبار و وجهه خود در جهان عرب به مذاکرات با اسرائیلی‌ها ادامه دهد. این مذاکرات همچنین از حمایت آن دسته از دولت‌های عرب که حامی مذاکرات صلح خاورمیانه هستند، برخوردار است. شیخ محمد بن‌خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر در حاشیه نشست اخیر اتحادیه عرب در دوحه از اسد خواست هر آنچه لازم است برای احیای مذاکرات صلح با اسرائیل انجام دهد.

به اعتقاد بسیاری از دیپلمات‌ها امکان برقراری صلح بین سوریه و اسرائیل امروز بیش از هر زمانی در گذشته است. امضای معاهده صلح بین دمشق و تل‌آویو سرآغازی بر فصلی نو در تحولات منطقه خواهد بود. صهیونیست‌ها امید دارند با اعاده بلندی‌های جولان به سوریه و برقراری صلح بین سوریه و اسرائیل راه بر انزوای ایران هموار شود و دمشق برای توقف حمایتش از حزب‌الله لبنان و حماس تحت فشار قرار گیرد. دیدگاه دیگری هم وجود دارد: این که هدف نهایی نه به حاشیه راندن ایران که کشاندن تهران به مذاکرات منطقه‌ای با مشارکت آمریکاست. در هر دو سناریو ایران مولفه‌ای حیاتی در این معادله است.

این احتمالات دیپلماتیک از سوی جان کری، سناتور دموکرات ایالت ماساچوست و رئیس کمیته روابط خارجی سنا که در سومین دیدار خود از سوریه پس از به قدرت رسیدن بشار اسد در سال 2000 میلادی با او دیدار و گفتگو داشت، مطرح شده است. او پس از بازگشت از سفر ماه گذشته‌‌اش به واشنگتن طی گزارشی به اعضای کمیته در مورد دستاوردهای سفرش به دمشق گفت: اسد خواستار تعامل با غرب است. او افزود: اسد مشتاق تعامل با عراق، گفتگو پیرامون صلح با سوریه و کنار گذاشتن خصومت‌ها با آمریکاست اما نمی‌خواهد این روند به تیره شدن روابطش با تهران منجر شود.

اسد که چشم‌پزشکی است که بخشی از دوران تحصیل خود را در لندن، پایتخت بریتانیا پشت‌سر گذاشته در سال 2000 میلادی و پس از درگذشت حافظ اسد، پدرش که 30 سال زمام امور سوریه را در دست داشت به ریاست‌جمهوری رسید. اساسا قرار نبود بشار به ریاست‌جمهوری سوریه برسد اما پس از مرگ برادر بزرگش باسل ‌طی حادثه‌ای رانندگی در سال 1994 میلادی او در صف احراز قدرت پس از پدر قرار گرفت.

بشار وقتی قدرت را به دست گرفت 34 سال داشت و از وضعیت چندان مستحکمی برخوردار نبود اما با حرکت در جهت مدرنیزاسیون اقتصاد کشور و فایق آمدن بر اعتراضات داخلی توانست به جایگاهی باثبات برسد. اسد تاکید دارد اگر آمریکا خواهان صلح در سوریه است نمی‌تواند بدون مشارکت و همراهی سوریه آرامش را در خاورمیانه برقرار کند و این که جلب تعامل سوریه مستلزم احقاق حق سوریه در مورد بلندی‌های جولان است.

بلندی‌های جولان که در جنگ 6 روزه 1967 میلادی تحت اشغال اسرائیل درآمد علاوه بر اهمیت استراتژیک به واسطه منابع آبی سرشار حائز اهمیت است. نزدیک به 20 هزار شهرک‌نشین صهیونیست در این منطقه زندگی می‌کنند که باغ‌های میوه و هتل‌های متعدد در آن ایجاد کرده‌اند. اسد می‌گوید موضوع بلندی‌های جولان برای دمشق اهمیتی حیاتی دارد اما وقتی پای نوار غزه و کرانه باختری رود اردن به میان می‌آید او اعتقاد دارد اگر اسرائیل خواستار برقراری صلح است باید به جای متهم کردن این و آن به ارسال سلاح برای حماس به موضوعات اساسی بپردازد. این که اسرائیلی‌ها باید مشکلات خود را با لبنانی‌ها و فلسطینی‌ها حل کنند تا به آرامش برسند.

منبع: نیویورکر