به مناسبت صدمین سالگرد تولد دکتر حسابی ، پدر علم فیزیک در ایران

بیمارستان دانشگاه ژنو. مرد آخرین روزهای حیات را می گذراند. به او پیشنهاد می شود پس از مرگ در یکی از معتبرترین دانشگاه های دنیا دفن شود و یک مقبره باشکوه داشته باشد.

کد خبر: ۲۰۸۳۱

مرد می خندد و تشکر می کند. از پسرش می خواهد جسد او را به ایران انتقال دهد و در مقبره مادربزرگش در تفرش به خاک بسپارد. آرزوی او برآورده می شود و حالا ما درآستانه صدمین سالگرد تولد او هستیم . پروفسور حسابی مرد بزرگی است که استعداد ایرانی را با همت و غیرت همراه و ثابت کرد با وجود تمام سختی ها می توان به بالاترین مدارج علمی رسید. با وجود تمام کمبودها می توان در وطن ماند و برای پیشرفت آن تلاش کرد. روز 5اسفند به مناسبت صدمین سالگرد تولد دکتر از سوی بنیاد پروفسور حسابی همایش یکروزه ای در محل همایش های بین المللی صدا وسیما برگزار می شود. توجه به شخصیت استاد، توجه به جوانان و راهکارهای جلوگیری از فرار مغزها، اهداف این همایش است . سخنرانی درباره فناوری های جدید در دنیا و برپایی یک نمایشگاه دستاوردهای علمی و تحقیقاتی مراکز مختلف ، از دیگر برنامه های این همایش است . همچنین از این پس جایزه دکتر حسابی در 2بخش دانش آموزی و دانشجویی در سالروز تولد استاد به نفرات برگزیده اهدا می شود. پنجم اسفند سال 1281 دکتر محمود حسابی در خانواده ای متمول ، تفرشی و ساکن تهران چشم به جهان گشود. پدرش معزالسلطنه از رجال حکومت وقت بود. محمود 4ساله بود که پدر به عنوان سفیر ایران در شامات برگزیده شد و همراه همسرش گوهرشاد حسابی و 2پسرش عازم سفر شد. یک سال پس از اقامت در بیروت ، معزالسلطنه تصمیم گرفت برای کسب مقامات مهمتر به ایران بازگردد؛ بنابراین به همسرش پیشنهاد کرد تا فرزندان خود را در بیروت بگذارند تا تحصیل کنند؛ اما گوهرشاد حاضر نشد از فرزندان جدا شود و همراه آنها در بیروت ماند. معزالسلطنه پس از بازگشت به ایران با زنی به نام همدم السلطنه ازدواج کرد و به خاطر همسر جدیدش دستور داد گوهرشاد و بچه هایش را از سفارت بیرون کنند. از این پس محمود و خانواده اش روزگار سخت تری را می گذراندند. محمود و محمد مجبور بودند از خانه ها نان خشک بگیرند تا خود را سیر کنند. شبهای غربت ، گوهرشاد برای فرزندان خود نی می نواخت و از این که قادر نبود بچه های خود را به مدرسه بفرستد، گریه می کرد. محمود از مادر نواختن نی را فراگرفت و در محضر وی قرآن کریم و دیوان حافظ را حفظ کرد و با بوستان و گلستان سعدی ، شاهنامه فردوسی ، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام آشنا شد. با پیگیری های حاج علی ، محمود 7ساله و محمد 8ساله در مدرسه کشیش های فرانسوی در بیروت تحصیل خود را آغاز کردند. همزمان با شروع تحصیلات متوسطه ، محمود حسابی ، جنگ جهانی اول آغاز شد و مدارس فرانسوی زبان بیروت ، تعطیل شدند. محمود حسابی پس از 2سال تحصیل در منزل به کالج امریکایی بیروت رفت و در 17سالگی لیسانس ادبیات عرب را اخذ کرد. در 19سالگی لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرک مهندسی راه وساختمان را گرفت . نقشه کشی و راه سازی وسیله ای بود که او می توانست از این طریق به امرار معاش خانواده کمک کند. او همزمان با این فعالیت اقتصادی در رشته های پزشکی ، ریاضیات و ستاره شناسی از دانشگاه امریکایی بیروت فارغ التحصیل شد. شرکت راه سازی فرانسوی که استاد در آن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحمات او، وی را برای ادامه تحصیل به فرانسه فرستاد و استاد موفق شد از دانشکده برق پاریس مدرک بگیرد. سپس همزمان با تحصیل در رشته معدن مدرسه عالی معدن پاریس ، در راه آهن برقی فرانسه مشغول به کار شد. هیچیک از این رشته ها و کارها عطش دکتر را برای یادگیری سیراب نکرد و سرانجام رشته فیزیک دانشگاه سوربن فرانسه را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. استاد در 25سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارائه رساله حساسیت سلولهای فتوالکتریک با درجه عالی دریافت کرد. کسب 2نشان از بزرگترین نشانهای علمی فرانسه ، دستاورد دکتر در این زمان بود. هنگامی که دکتر حسابی نظریه بی نهایت بودن ذرات را ارائه کرد دانشمندان فرانسوی از درک آن عاجز ماندند و استفاده از محضر پروفسور اینشتین را به استاد پیشنهاد کردند. دکتر حسابی برای به دست آوردن افتخار شاگردی اینشتین همراه 5هزار نفر دیگر در آزمونی شرکت کرد و در میان 5برگزیده قرار گرفت . پس از مدتی وی موفق شد در کرسی پروفسور اینشتین در دانشگاه تدریس کند. «غروب بود. در حیاط دانشگاه پرینستون قدم می زدم . شن ها زیر پایم صدا می کرد. یاد صدای شنهای حیاط خانه خودمان در بازارچه قوام السلطنه افتادم . از خود خجالت کشیدم . دست من در سفره امریکایی ها دراز است . این سفره مال من نیست». به این ترتیب پروفسور حسابی تدریس در جوار اینشتین ، تحقیق در آزمایشگاه های مجهز و همه مزایای خود در امریکا را رها کرد و به ایران بازگشت . در ایران 6ماه بیکار بود و بالاخره با کمک یکی از اقوام مادری توانست در وزارت راه مشغول به کار شود. در اولین ماموریت 5الاغ و 3تفنگچی در اختیار او قرار گرفت تا نقشه راه میان بوشهر و بندر لنگه را تهیه کند. دکتر پس از بازگشت از این ماموریت متوجه شد هیچ کس در وزارت راه با نقشه آشنا نیست . پس به وزیر راه مراجعه کرد و از او خواست اتاقی در اختیارش قرار دهد و در عرض 3سال 11مهندس نقشه کش تربیت کرد. کم کم فکر تاسیس دانشگاه ذهن استاد را مشغول کرد. تلاشهای وی برای راضی کردن مسوولان فرهنگی که حتی فرق میان فیزیک و شیمی را نمی دانستند، بی نتیجه ماند. در نهایت دکتر توانست با پیگیری های فراوان ، مجلس را وادار به تصویب قانون تاسیس دانشگاه تهران بکند. دانشکده فنی با معماری پروفسور حسابی در سال 1313 و سپس دانشکده علوم توسط دکتر تاسیس شد که استاد در مقاطعی ، ریاست این دانشکده ها و تا واپسین روزهای عمر تدریس در گروه فیزیک را به عهده داشت . پروفسور حسابی در دولت دکتر مصدق ، وزیر فرهنگ بود و در همین زمان اولین مدرسه عشایری ایران را تاسیس کرد. دکتر در تمام طول حیات خود لحظه ای از فعالیت های علمی دست نکشید. پس از انقلاب خانه خود را در گروی بانک گذاشت تا با پول آن بتواند در خانه ، آزمایشگاهی برای تحقیق و مطالعه دهها محقق فراهم کند. هم اکنون بیش از 100محقق در این خانه که به بنیاد پروفسور حسابی تبدیل شده است به تحقیق مشغولند. فعالیت در 3نسل کاری و آموزش ، 7نسل استاد و دانشجو از خدمات ارزنده پروفسور حسابی به شمار می رود. استاد به 4زبان فرانسوی ، انگلیسی ، آلمانی و عربی مسلط بود به زبانهای سانسکریت ، لاتین ، یونانی ، پهلوی ، اوستایی ، ترکی و ایتالیایی اشراف داشت . در زمینه تحقیق علمی 25مقاله ، رساله و کتاب از استاد به چاپ رسیده است . وی در طول زندگی با دانشمندان تراز اول جهان نظیر شرودینگر، بورن ، فرمی ، دیراک ، بوهر و فلاسفه و ادبایی همچون آندره ژید، برتراند راسل ، استاد مطهری ، علامه جعفری و... مراوده و تبادل نظر داشته است . در سال 1990میلادی دکتر حسابی از سوی جامعه علمی جهانی به عنوان مرد اول علمی جهان برگزیده شد. سال 1366 و در کنگره 60سال فیزیک ایران دکتر به پدر فیزیک ایران ملقب شد. پروفسور حسابی 12شهریور 1371 در بیمارستان دانشگاه ژنو هنگام معالجه قلبی ، بدرود حیات گفت . یادش گرامی و راهش پررهرو باد.
گزیده ای از فعالیت های علمی دکتر حسابی
اولین نقشه برداری علمی و فنی در کشور و تاسیس مدرسه مهندسی وزارت راه
تاسیس دارالمعلمین عالی و تدریس در آن
ساخت اولین رادیو در کشور
ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران
نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
تعیین ساعت ایران
تاسیس اولین بیمارستان خصوصی در ایران به نام بیمارستان گوهرشاد
تاسیس دانشگاه تهران
تاسیس مرکز عدسی سازی و اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
پایه گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
پایه گذاری مرکز تحقیقات و رآکتور اتمی دانشگاه تهران
تاسیس سازمان انرژی اتمی
تدوین قانون استاندارد و تاسیس مدرسه استاندارد ایران
راه اندازی اولین لیزر ایران
تاسیس اولین رصدخانه نوین در ایران
پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
موسس و عضو فرهنگستان زبان ایران