دود از جنگل‌ها بلند است

این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند برای پیشگیری از افزایش آتش‌سوزی‌های جنگل نیاز به اقدامات دیگری نیز هست و برای نمونه می‌توان از فناوری بهره گرفت تا به‌موقع از وقوع آ‌تش‌سوزی‌ها باخبر شد و برای مهار آنها قدم‌های مناسبی برداشت.آتش‌سوزی جنگل‌های الیت مهار شده اما آتش در برخی دیگر از نقاط جنگل‌های هیرکانی همچنان تنوره می‌کشد. برای نمونه آتش‌سوزی جنگل‌های دیزمار در آذربایجان‌شرقی وارد ششمین روز خود شده و این شرایط سبب شده منابع طبیعی ورود به عرصه‌های جنگلی را محدود کند. مجید ذکریایی، فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این‌باره می‌گوید: «با توجه به وضعیت قرمز در جنگل‌های هیرکانی، زاگرس و ارسباران، ورود گردشگران و هرگونه تردد غیرضروری به این مناطق تا زمان بارش مؤثر و برقراری رطوبت کافی ممنوع است.» 
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، امسال ۲۳۱۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور به ثبت رسیده و حدود ۱۸ هزار هکتار از این عرصه‌ها را نابود کرده است. این آمار نسبت به مدت مشابه سال گذشته، افزایش ۱۲ درصدی در تعداد آتش‌سوزی و کاهش ۲درصدی را در سطح عرصه‌های طعمه حریق شده نشان می‌دهد.
     
آخرین خبر از جنگل‌ها
بررسی آخرین وضعیت آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال کشور نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از حریق در شرق گلستان به‌طور کامل مهار شده و آتش در مناطق تیموردره، چشمه‌لال، آب‌پران، پاکندس و کرند کفتر شهرستان گالیکش به‌طور کامل خاموش شده و مراحل پاکسازی و ایمن‌سازی نهایی در دست انجام است.
در مناطق بادبان‌لی و آق‌قمیش عملیات مهار اولیه انجام شده و آتش در جنگل‌های اطراف روستای گونیلی شهرستان کلاله نیز به‌طور کامل مهار شده است. البته بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند که سرنوشت جنگل‌های هیرکانی به بارش باران گره خورده و در صورتی‌که بارش مناسبی اتفاق بیفتد، حریق‌ها مهار خواهد داشت.
     
تداوم حریق‌ها در شمال
افزایش دما و خشکی جنگل احتمال بروز آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. مسلما با بی‌مبالاتی انسانی، این خطر در مناطق کوهستانی و رویشگاه‌هایی نظیر الیت چالوس یا جنگل‌های دیزمار آذربایجان‌شرقی بیشتر می‌شود؛ مناطقی که از نظر پوشش گیاهی شباهت زیادی به یکدیگر دارند. 
رسول اشرفی‌پور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به جام‌جم می‌گوید‌: «‌همزمان با حریق الیت، به‌دلیل سکون و گرمی هوا موارد دیگری از آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال رخ داد. این مناطق شامل جنگل‌های صومعه‌سرا، جنگل‌های کلاردشت، جنگل‌های نور، جنگل‌های سوادکوه، جنگل‌های گلوگاه، جنگل‌های درازنای کردکوی، جنگل‌های آزادشهر و مینودشت (استان گلستان) می‌شود.»
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، اغلب این آتش‌سوزی‌ها، به‌دلیل سطحی و قابل‌دسترس بودن، با حضور به‌موقع نیروهای اجرایی و همکاری دستگاه‌های محلی به‌سرعت خاموش شدند. با این‌حال در جنگل‌های آزادشهر و مینودشت، پس از خاموشی چندین نقطه، لکه‌های جدیدی از آتش‌سوزی دوباره مشاهده شده است.
     
ضعف در فرماندهی 
افزایش حریق در جنگل‌های کشور و زمانبر شدن اطفای آن سبب شده برخی کارشناسان تاکید کنند که برای مهار آتش‌سوزی‌ها با ضعف در فرماندهی مواجه هستیم. معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی در پاسخ به این انتقاد می‌گوید: «در زمان وقوع آتش‌سوزی، فرماندهی عملیات برعهده سازمان مدیریت بحران کشور است و در آتش‌سوزی جنگل الیت نیز این سازمان در کناراستانداری مازندران،بسیار خوب عمل کرد.حضورمیدانی مدیریت بحران باعث شدسایر دستگاه‌های اجرایی نیز سریعا وارد عمل شوند و هماهنگی مناسبی شکل بگیرد. در ماجرای الیت شاهد هیچ کوتاهی‌ای نبودیم.»
کامران پورمقدم، مشاور فنی رئیس سازمان منابع طبیعی نیز درباره دلایل زمانبر شدن آتش‌سوزی‌های جنگل ‌در کشورمان به جام‌جم می‌گوید‌: «جنگل‌های ایران عمدتا کوهستانی و صعب‌العبور هستند. همین موضوع دسترسی نیروهای امدادی و جنگلبانان به محل حادثه را دشوار می‌سازد. بنابراین تا رسیدن نیروها و آغاز عملیات اطفای اولیه، آتش به سرعت گسترش می‌یابد. به‌همین دلیل، رعایت نکات ایمنی از سوی مردم و گردشگران اهمیت حیاتی دارد.»
به گفته او برای کاهش آمار آتش‌سوزی‌ها نیازمند طرح جامع مدیریت ریسک حریق هستیم. این طرح باید شامل شناسایی کانون‌های بحران، پایش روزانه با داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای، ساماندهی نیروهای واکنش‌سریع، آموزش عمومی و تأمین تجهیزات مدرن برای اطفای اولیه باشد. 
همچنین هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف ازجمله قوه قضاییه،نیروهای انتظامی و نظامی، هلال‌احمر و استفاده از بالگردها و تجهیزات بروز ضروری است. تنها با چنین رویکردی می‌توان از تبدیل آتش‌سوزی‌ها به بحران جلوگیری کرد.
مسأله دیگری که کارشناسان روی آن دست می‌گذارند نحوه هزینه‌کرد بودجه‌ای است که برای حفاظت از جنگل‌های کشور درنظر گرفته شده است. برای نمونه برخی درخصوص آتش‌سوزی‌های اخیر انتقاد دارند که بخشی از بودجه اختصاص‌یافته برای اطفای حریق در حوزه‌های دیگری هزینه شده و باید در این خصوص شفاف‌سازی صورت گیرد. اشرفی‌پور در این‌باره عنوان می‌کند که در جریان جزئیات چنین موضوعی قرار ندارد!
     
همیشه پای انسان در میان است
در این میان آنچه وضعیت آتش‌سوزی در جنگل‌ها را ناگوارتر می‌کند این است که بیشتر آتش‌سوزی‌ها منشأ انسانی دارند.‌ مشاور فنی رئیس سازمان منابع طبیعی درباره دلایل آتش‌سوزی‌ها می‌گوید‌: «براساس بررسی‌های سازمان منابع طبیعی حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مراتع کشور منشأ انسانی دارند.»
به گفته پورمقدم البته هنوز مشخص نیست چه سهمی از این میزان عمدی و چه بخشی غیرعمدی است اما اغلب موارد به‌صورت سهوی رخ می‌دهد. 
او درباره راهکارها برای کاهش آتش‌سوزی‌ با منشأ انسانی نیز می‌گوید: «بی‌تردید نخستین نیاز کشوردراین زمینه آموزش، ترویج و فرهنگ‌سازی است.رسانه‌ها وفضای مجازی بایدنقش پررنگی درآموزش اقشارمختلف به‌ویژه طبیعت‌گردان ایفا کنند. حتی اگر افراد درجنگل با آتشی نیمه‌خاموش مواجه شدند،باید آن راکامل خاموش کنند تاازبروزحادثه جلوگیری شود.»‌
این درحالی است که باید توجه داشت همه گناه آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها را نمی‌توان به پای شهروندان نوشت. زیرا دستگاه‌های مسئول نیز در این حوزه به‌درستی عمل نکرده‌اند. وقتی زمین‌خواران و جنگل‌خواران به بکرترین مناطق جنگلی کشور نفوذ می‌کنند شرایط برای دست‌درازی و حوادثی مانند آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور فراهم می‌شود. به همین دلیل نهادهای مسئول باید قدم‌های جدی‌تری برای حفاظت از منابع طبیعی کشور بردارند تا عرصه‌های جنگلی محدود کشور برای نسل‌های آینده حفظ شود.