بی‌تدبیری در صادرات طلای سرخ
زعفران که به «طلای سرخ» مشهور است،یکی ازاستراتژیک‌ترین محصولات کشاورزی و صادراتی ایران محسوب می‌شود.ایران با در اختیار داشتن بیش از۹۰درصد تولید جهانی، بی‌رقیب‌ترین کشور در این حوزه است. علی‌رغم این ظرفیت بی‌نظیر، آمار سال‌های اخیر نشان‌دهنده روندی نزولی و پرچالش در حوزه صادرات رسمی بوده. این درحالی است که روزگاری زعفران ارزآوری بیش از۵۰۰میلیون دلار رابرای کشورمان به ارمغان آورده.
کارشناسان و فعالان کشاورزی معتقدند قاچاق گسترده زعفران به کشورهای همسایه(مانند افغانستان وسپس بسته‌بندی و صادرات مجدد تحت برندهای خارجی) به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید این صنعت شناخته می‌شود. به همین دلیل طبیعتا قاچاق، آمار رسمی کشور را مخدوش کرده و سود حاصل ازارزش افزوده راازچرخه اقتصاد ملی خارج می‌سازد.ازسوی دیگر بررسی سیاست‌های ارزی که صادرکنندگان را مجبور به بازگرداندن ارز با نرخ‌های دستوری یا مرکز مبادله ارز و طلای ایران می‌کند و موجب از بین رفتن انگیزه برای صادرات رسمی و شفاف می‌شود، تمایل به‌سمت بازارهای غیررسمی را افزایش می‌دهد.
ناتوانی در صادرات زعفران در بسته‌بندی‌های نهایی با برندهای قوی، یکی از مشکلات در حوزه صادرات این محصول است. عمده صادرات ایران همچنان به‌صورت فله‌ای انجام می‌شود و سهم اصلی از سود در بازارهای هدف، نصیب واسطه‌ها و برندهای خارجی می‌شود به‌طوری که در سال ۱۴۰۳، صادرات زعفران ایران به میزان ۲۱۴تن و ۳۰۰کیلوگرم انجام شد که ارزش آن ۱۸۴میلیون و ۷۰۰هزار دلار برآورد شده است. به گفته حمید بیات مدیرکل دفتر آمار و پردازش اطلاعات گمرک ایران زعفران ایران به بیش از ۴۸کشور دنیا صادر می‌شود و این میزان صادرات نسبت به سال ۱۴۰۲ از نظر وزن ۴درصد و از نظر ارزش ۱۳درصد کاهش داشته است.
رشد ارزآوری زعفران در سال جاری
آمارهای گمرک حاکی از آن است که در پنج ماهه نخست سال جاری ۸۷تن و ۱۰۳کیلوگرم زعفران ایرانی به ارزش ۷۶میلیون و ۸۶۰هزار دلار صادر شده. این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته ۴۲تن و ۱۵۲کیلوگرم زعفران به ارزش ۴۲میلیون و ۵۹۳هزار دلار صادر شده بود. بنابراین می‌توان گفت صادرات زعفران ایرانی در پنج ماهه نخست سال جاری به‌لحاظ وزنی رشدی ۱۰۷درصدی و به‌لحاظ ارزشی رشدی حدود ۸۰درصدی داشته است.
طلای سرخ ایران در بازار ۴۸ کشور دنیا
بد نیست بدانیم طی این مدت طلای سرخ ایران به بازارهای ۴۸کشور دنیا شامل اتریش، اردن، اسپانیا، استرالیا، اسلواکی، افغانستان، امارات متحده عربی، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، آفریقای جنوبی، آلمان، بحرین، بلژیک، پاکستان، تایلند، تایوان، ترکیه، جمهوری چک، مقدونیه، چین، دانمارک، ژاپن، سنگاپور، سوئیس، سوئد، صربستان و مونته‌نگرو، عراق، عمان، روسیه، فرانسه، فیلیپین، قطر، کانادا، کره جنوبی، کرواسی، کویت، لهستان، مالزی، مجارستان، موریتانی، موریس، نروژ، نیوزیلند، هلند، هند، هنگ‌کنگ و ویتنام صادر شده است.
دیوار بلند چین، سد راه زعفران ایرانی
با این حال آنچه حاکی از وضعیت نامناسب صادرات زعفران بوده این است که در سال جاری بسیاری از محموله‌های صادراتی ایران به چین به‌دلیل عدم کیفیت مناسب و رعایت استاندارهای لازم پشت دیوارهای گمرکات این کشور مانده‌اند. اهمیت این امر زمانی مشخص می‌شود که به آمارهای گمرک نگاهی بیندازیم؛ چشم‌بادامی‌ها پس از امارات و اسپانیا، رتبه سوم واردات زعفران از ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند. سالانه بین ۳۰ تا ۴۰تن معادل ۱۰ تا ۱۵درصد زعفران کشور به چین صادر می‌شود به‌طوری که بازرگانان ایرانی در پنج ماهه نخست سال جاری با صادرات بیش از ۱۱تن طلای سرخ به این کشور توانسته‌اند حدود ۱۱میلیون دلار ارزآوری داشته باشند. این در حالی است که هم‌اکنون برداشت زعفران در کشور آغاز شده و آبان ماه این برداشت به اوج خود می‌رسد. بنابراین باید هر‌چه سریع‌تر این مشکل صادراتی حل شود.
برگشت زعفران ایرانی از سرزمین چشم بادامی‌ها
محمدرضا اردیخانی عضو صندوق توسعه صادرات زعفران در‌خصوص عدم ترخیص زعفران صادر شده به چین از گمرک این کشور گفت: بخشی از صادرات زعفران ایران به چین است. در یک ماه گذشته برخی از شرکت‌های داخلی مبادرت به صادرات محصولاتی با‌کیفیت نامناسب و بدون لحاظ کردن استانداردهای کشور مقصد کرده‌اند. گمرک چین نیز با توجه به نمونه‌گیری و عدم تایید استانداردهای آن، محموله را در گمرک تحت بررسی قرار داده و فعلا بلوکه کرده است.
وی با بیان این‌که چین برای زعفران، استانداردهای سختگیرانه‌ای اعلام کرده تا مجوز ترخیص دهد، ادامه داد: در این راستا سازمان ملی استاندارد و گمرک کشور باید نظارت‌های سختگیرانه‌تری داشته باشند. زیرا تکرار این موضوع در چند سال اخیر اعتبار تجاری کشور را خدشه‌دار می‌کند. ضمن این‌که فرصت صادرات را از سایر فعالان این حوزه می‌گیرد.
به همین دلیل می‌توان گفت در کنار رفع فوری مشکلات صادراتی به چین به‌صورت کلی باید احیای جایگاه صادراتی زعفران ایران در دستور کار قرار گیرد. البته این امر نیازمند یک رویکرد چندبعدی شامل اصلاحات پولی و ارزی، حمایت قاطع از برندسازی و مبارزه جدی با پدیده قاچاق است. سازمان ملی استاندارد ایران نیز اواخر سال گذشته در نامه‌ای به گمرک ایران، ضوابط جدید نظارت بر کیفیت زعفران صادراتی را اعلام کرد. با این حال نبود برند ملی قوی سبب شده بخش زیادی از سود صادرات از ایران خارج و نصیب شرکت‌های خارجی می‌شود. در صورت عدم اتخاذ استراتژی‌های نوین، سهم ایران از بازار جهانی با سرعت نگران‌کننده‌ای توسط رقبا تسخیر و طلای سرخ کشور، به ثروت از دست رفته تبدیل می‌شود.
ناتوانی در صادرات زعفران در بسته‌بندی‌های نهایی با برندهای قوی، یکی از مشکلات در حوزه صادرات این محصول است. عمده صادرات ایران همچنان به‌صورت فله‌ای انجام می‌شود و سهم اصلی از سود در بازارهای هدف، نصیب واسطه‌ها و برندهای خارجی می‌شود به‌طوری که در سال ۱۴۰۳، صادرات زعفران ایران به میزان ۲۱۴تن و ۳۰۰کیلوگرم انجام شد که ارزش آن ۱۸۴میلیون و ۷۰۰هزار دلار برآورد شده است. به گفته حمید بیات مدیرکل دفتر آمار و پردازش اطلاعات گمرک ایران زعفران ایران به بیش از ۴۸کشور دنیا صادر می‌شود و این میزان صادرات نسبت به سال ۱۴۰۲ از نظر وزن ۴درصد و از نظر ارزش ۱۳درصد کاهش داشته است.
رشد ارزآوری زعفران در سال جاری
آمارهای گمرک حاکی از آن است که در پنج ماهه نخست سال جاری ۸۷تن و ۱۰۳کیلوگرم زعفران ایرانی به ارزش ۷۶میلیون و ۸۶۰هزار دلار صادر شده. این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته ۴۲تن و ۱۵۲کیلوگرم زعفران به ارزش ۴۲میلیون و ۵۹۳هزار دلار صادر شده بود. بنابراین می‌توان گفت صادرات زعفران ایرانی در پنج ماهه نخست سال جاری به‌لحاظ وزنی رشدی ۱۰۷درصدی و به‌لحاظ ارزشی رشدی حدود ۸۰درصدی داشته است.
طلای سرخ ایران در بازار ۴۸ کشور دنیا
بد نیست بدانیم طی این مدت طلای سرخ ایران به بازارهای ۴۸کشور دنیا شامل اتریش، اردن، اسپانیا، استرالیا، اسلواکی، افغانستان، امارات متحده عربی، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، آفریقای جنوبی، آلمان، بحرین، بلژیک، پاکستان، تایلند، تایوان، ترکیه، جمهوری چک، مقدونیه، چین، دانمارک، ژاپن، سنگاپور، سوئیس، سوئد، صربستان و مونته‌نگرو، عراق، عمان، روسیه، فرانسه، فیلیپین، قطر، کانادا، کره جنوبی، کرواسی، کویت، لهستان، مالزی، مجارستان، موریتانی، موریس، نروژ، نیوزیلند، هلند، هند، هنگ‌کنگ و ویتنام صادر شده است.
دیوار بلند چین، سد راه زعفران ایرانی
با این حال آنچه حاکی از وضعیت نامناسب صادرات زعفران بوده این است که در سال جاری بسیاری از محموله‌های صادراتی ایران به چین به‌دلیل عدم کیفیت مناسب و رعایت استاندارهای لازم پشت دیوارهای گمرکات این کشور مانده‌اند. اهمیت این امر زمانی مشخص می‌شود که به آمارهای گمرک نگاهی بیندازیم؛ چشم‌بادامی‌ها پس از امارات و اسپانیا، رتبه سوم واردات زعفران از ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند. سالانه بین ۳۰ تا ۴۰تن معادل ۱۰ تا ۱۵درصد زعفران کشور به چین صادر می‌شود به‌طوری که بازرگانان ایرانی در پنج ماهه نخست سال جاری با صادرات بیش از ۱۱تن طلای سرخ به این کشور توانسته‌اند حدود ۱۱میلیون دلار ارزآوری داشته باشند. این در حالی است که هم‌اکنون برداشت زعفران در کشور آغاز شده و آبان ماه این برداشت به اوج خود می‌رسد. بنابراین باید هر‌چه سریع‌تر این مشکل صادراتی حل شود.
برگشت زعفران ایرانی از سرزمین چشم بادامی‌ها
محمدرضا اردیخانی عضو صندوق توسعه صادرات زعفران در‌خصوص عدم ترخیص زعفران صادر شده به چین از گمرک این کشور گفت: بخشی از صادرات زعفران ایران به چین است. در یک ماه گذشته برخی از شرکت‌های داخلی مبادرت به صادرات محصولاتی با‌کیفیت نامناسب و بدون لحاظ کردن استانداردهای کشور مقصد کرده‌اند. گمرک چین نیز با توجه به نمونه‌گیری و عدم تایید استانداردهای آن، محموله را در گمرک تحت بررسی قرار داده و فعلا بلوکه کرده است.
وی با بیان این‌که چین برای زعفران، استانداردهای سختگیرانه‌ای اعلام کرده تا مجوز ترخیص دهد، ادامه داد: در این راستا سازمان ملی استاندارد و گمرک کشور باید نظارت‌های سختگیرانه‌تری داشته باشند. زیرا تکرار این موضوع در چند سال اخیر اعتبار تجاری کشور را خدشه‌دار می‌کند. ضمن این‌که فرصت صادرات را از سایر فعالان این حوزه می‌گیرد.
به همین دلیل می‌توان گفت در کنار رفع فوری مشکلات صادراتی به چین به‌صورت کلی باید احیای جایگاه صادراتی زعفران ایران در دستور کار قرار گیرد. البته این امر نیازمند یک رویکرد چندبعدی شامل اصلاحات پولی و ارزی، حمایت قاطع از برندسازی و مبارزه جدی با پدیده قاچاق است. سازمان ملی استاندارد ایران نیز اواخر سال گذشته در نامه‌ای به گمرک ایران، ضوابط جدید نظارت بر کیفیت زعفران صادراتی را اعلام کرد. با این حال نبود برند ملی قوی سبب شده بخش زیادی از سود صادرات از ایران خارج و نصیب شرکت‌های خارجی می‌شود. در صورت عدم اتخاذ استراتژی‌های نوین، سهم ایران از بازار جهانی با سرعت نگران‌کننده‌ای توسط رقبا تسخیر و طلای سرخ کشور، به ثروت از دست رفته تبدیل می‌شود.
