ناترازی خنده پسته‌ها رابرد
استان کرمان، قطب طلای سبز ایران، این روزها با چالش‌های جدی در صنعت پسته مواجه است؛ صنعتی که سال‌ها ستون اقتصاد کشاورزی منطقه بوده و اکنون درگیر تهدیدهای اقلیمی و ساختاری است. کرمان حدود ۲۵۰ هزار هکتار سطح زیر کشت پسته دارد که بخش عمده‌ای از باغات پسته در شهرستان‌های رفسنجان، زرند، سیرجان و انار در شمال این استان واقع شده است.
ارقام اصلی پسته کرمان شامل احمدآقایی، اکبری، کله‌قوچی و فندقی است که هرکدام ویژگی‌های خاصی از نظر بازارپسندی و مقاومت دارد. تولید سالانه پسته در استان کرمان به‌طور میانگین بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن بوده اما در سال‌های اخیر به‌دلیل عوامل اقلیمی و مدیریتی، این رقم کاهش چشمگیری داشته است.
بحران آب و خاموشی چاه‌ها
امسال قطعی برق چاه‌های کشاورزی به‌دلیل ناترازی انرژی در کشور، مانع از آبیاری به‌موقع باغات پسته شد و تنش آبی را تشدید کرد. از سوی دیگر اکنون در فصل برداشت پسته، این قطعی‌ها چالش‌های زیادی را در فرآوری محصول پسته به‌وجود آورده است. با توجه به این‌که دستگاه‌های مربوط به پوست‌گیری و خشک کردن به‌صورت یکپارچه و در قالب ترمینال‌های ضبط پسته فعالیت می‌کند و توان بالایی دارد، تأمین برق آنها با دیزل ژنراتورهای سبک امکان‌پذیر نیست.
در همین راستا، نماینده مردم شهرستان‌های رفسنجان و انار در مجلس شورای اسلامی به جام‌جم، می‌گوید: امسال بدترین شرایط خاموشی برق و موتورپمپ‌های کشاورزی را داشتیم و کمبود آب، تأثیر مستقیمی بر فعالیت‌های کشاورزی به‌ویژه در مناطق تولیدکننده پسته داشت.
احمد انارکی‌محمدی با بیان این‌که گرمای شدید و کمبود برق، باعث شده تأمین آب و فعالیت ترمینال‌های پسته با چالش جدی مواجه شود، می‌افزاید: اکنون که زمان فرآوری پسته برداشتی است اگر برق قطع شود، پسته‌های چیده شده در معرض فساد قرار می‌گیرد و تمام زحمت سالانه کشاورزان به باد می‌رود.
وی با بیان این‌که تضمین تأمین برق ترمینال‌های پسته و برنامه‌ریزی دقیق برای کاهش قطعی‌های برق ضرورت دارد، تصریح می‌کند: اگر قطع برق ضروری است، برنامه‌ریزی شود تا قطعی‌ها بعدازظهر یا شب انجام شود تا کشاورزان صبح‌ها فرصت فرآوری محصول خود را داشته باشند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان رفسنجان هم با اشاره به تاثیرات بحران کم‌آبی روی پسته می‌گوید: درختان را هر ۲۰ تا ۲۵ روز یک‌بار آبیاری می‌کنند. آب مورد نیاز در هر مرحله آبیاری در اواسط اردیبهشت تا آخر فصل بهار بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ لیتر به ازای هر درخت است. درمجموع باغ پسته باید در سال ۵۹۰۰ ساعت آبیاری شود اما عملا میزان آبدهی کنونی هیچ همخوانی با این میزان ساعت ندارد.
عباس مهران با اشاره به این‌که امسال به ازای هر مترمکعب آب، ۱.۴دلار تولید پسته داریم، می‌افزاید: در ۱۰ سال گذشته به ازای هر هکتار حدود ۸۰۰ کیلوگرم برداشت محصول داشته‌ایم که امسال این عدد، ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار است.
پوک شدن ۵۰ درصد پسته «ساقی»
حمید رمضانی، یکی از باغداران پسته در روستای ساقی شهرستان انار در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: امسال برداشت پسته در روستای ساقی نسبت به سال قبل خیلی کمتر است.
وی با بیان این‌که قطعی برق به حفظ جوانه‌های پسته آسیب رسانده، می‌افزاید: امسال به‌دلیل قطعی برق، ۵۰ درصد محصول پسته کشاورزان منطقه پوک شده است.
رمضانی با اشاره به مشکلات کم‌آبی و شور شدن آب چاه‌های کشاورزی، می‌گوید: متأسفانه هیچ کمکی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط برای آبیاری قطره‌ای و زیرقطره‌ای به کشاورزان نمی‌شود و اگر کمکی از طرف مسئولان شود و باغات آبیاری قطره‌ای شوند، می‌توانیم راندمان بهتری در برداشت پسته داشته باشیم.
وی می‌افزاید: من به‌عنوان کشاورز روستای ساقی شهرستان انار، ۱۰ سال است که برای دریافت تسهیلات بانکی برای اجرای آبیاری قطره‌ای در ۴۰۰ هکتار باغ پسته پرونده‌ای در جهاد کشاورزی شهرستان دارم و تاکنون هیچ وامی به من پرداخت نشده است.این باغدار پسته معتقد است که با قیمت فروش هر کیلو پسته بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان کشاورزان فقط می‌توانند به‌سختی هزینه‌های باغ را تأمین کنند و هیچ‌گونه سودی نصیب آنها نمی‌شود.
رمضانی با بیان این‌که آب شور و خاک شور باعث شده راندمان تولید پسته پایین بیاید و حتی هزینه را پوشش ندهد، می‌افزاید: تنها راه کشاورزان پسته در شرایط کنونی کم کردن سطح هکتار باغات پسته و اجرای طرح‌های آبیاری نوین، قطره‌ای و زیرسطحی است.
آفات و بیماری‌های پسته
صنعت پسته طی سال‌های گذشته با آفات مختلفی درگیر بوده است. آفات کلیدی مانند پسیل پسته و سن سبز در سال‌های اخیر شیوع بیشتری داشته و نبود برنامه‌های منسجم مبارزه بیولوژیک و کمبود سموم مؤثر، کنترل این آفات را دشوار کرده است.
از سوی دیگر بالا بودن آفلاتوکسین در پسته مانع اصلی صادرات آن است.
آن‌گونه که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان می‌گوید، اتحادیه اروپا اعلام کرده به‌دلیل بالا بودن آفلاتوکسین در پسته، واردات این محصول از ایران ممنوع است اما برای رفع این چالش با تدبیر استاندار کرمان آزمایش‌های پرهزینه آفلاتوکسین پسته با پذیرش مسئولیت توسط استاندار و حمایت معاونت غذا و دارو، اتاق بازرگانی و بخش خصوصی انجام شده است. علی باقری، با بیان این‌که اتاق بازرگانی، معاونت غذا و دارو و نهادهای بازرسی در زمینه صادرات پسته کمک و همراهی کردند، می‌افزاید: ما در شرایط سختی محصولات غذایی موردنیاز راتأمین می‌کنیم که جا دارد از استاندار، نمایندگان مجلس و مسئولانی که در این بخش همراهی کردند، تشکر کنم.
رویکردهای جدید برای مقابله با چالش‌ها
رئیس اتاق بازرگانی کرمان پسته را نه فقط یک محصول کشاورزی بلکه برند جهانی، نماد مقاومت و منبع عزت و درآمد هزاران خانواده ایرانی می‌داند و می‌گوید: باید با شجاعت بپذیریم که رویکردهای دیروز، پاسخگوی چالش‌های امروز نیست و ما در آستانه یک تحول اساسی قرار داریم؛ تحولی که نه یک انتخاب بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بقا و شکوفایی است.
سید‌مهدی طبیب‌زاده، با اشاره به چالش‌های حوزه پسته می‌افزاید: خشکسالی را دیده‌ایم، گرد و غبار را لمس و فشار اقتصادی را احساس کرده‌ایم امااینها پایان داستان نیست بلکه تنها فصل‌های دشواری است که ما رابه سمت یک نوآوری بزرگ سوق می‌دهد.
وی تصریح می‌کند: مشکل آب، ما را به سمت هوشمندترین سیستم‌های آبیاری دنیا سوق می‌دهد، مشکل خاک، ما را وادار به خلق اصولی‌ترین روش‌های کشاورزی خواهد کرد و رقابت جهانی، ما را مجبور به خلق ارزش افزوده‌ای بی‌نظیر می‌کند.
طبیب‌زاده با تاکید بر ضرورت سرمایه‌گذاری بر توسعه ارقام مقاوم و پرمحصول پسته، ادامه می‌دهد: در جبهه مدیریت منابع آب و خاک باید متعهد شویم تا آبیاری تحت فشار را نه به‌عنوان یک پروژه، بلکه یک «فرهنگ» در تمامی باغات خود نهادینه کرده و از کودهای زیستی و آلی برای احیای خاک‌های فرسوده استفاده کنیم.
بحران آب و خاموشی چاه‌ها
امسال قطعی برق چاه‌های کشاورزی به‌دلیل ناترازی انرژی در کشور، مانع از آبیاری به‌موقع باغات پسته شد و تنش آبی را تشدید کرد. از سوی دیگر اکنون در فصل برداشت پسته، این قطعی‌ها چالش‌های زیادی را در فرآوری محصول پسته به‌وجود آورده است. با توجه به این‌که دستگاه‌های مربوط به پوست‌گیری و خشک کردن به‌صورت یکپارچه و در قالب ترمینال‌های ضبط پسته فعالیت می‌کند و توان بالایی دارد، تأمین برق آنها با دیزل ژنراتورهای سبک امکان‌پذیر نیست.
در همین راستا، نماینده مردم شهرستان‌های رفسنجان و انار در مجلس شورای اسلامی به جام‌جم، می‌گوید: امسال بدترین شرایط خاموشی برق و موتورپمپ‌های کشاورزی را داشتیم و کمبود آب، تأثیر مستقیمی بر فعالیت‌های کشاورزی به‌ویژه در مناطق تولیدکننده پسته داشت.
احمد انارکی‌محمدی با بیان این‌که گرمای شدید و کمبود برق، باعث شده تأمین آب و فعالیت ترمینال‌های پسته با چالش جدی مواجه شود، می‌افزاید: اکنون که زمان فرآوری پسته برداشتی است اگر برق قطع شود، پسته‌های چیده شده در معرض فساد قرار می‌گیرد و تمام زحمت سالانه کشاورزان به باد می‌رود.
وی با بیان این‌که تضمین تأمین برق ترمینال‌های پسته و برنامه‌ریزی دقیق برای کاهش قطعی‌های برق ضرورت دارد، تصریح می‌کند: اگر قطع برق ضروری است، برنامه‌ریزی شود تا قطعی‌ها بعدازظهر یا شب انجام شود تا کشاورزان صبح‌ها فرصت فرآوری محصول خود را داشته باشند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان رفسنجان هم با اشاره به تاثیرات بحران کم‌آبی روی پسته می‌گوید: درختان را هر ۲۰ تا ۲۵ روز یک‌بار آبیاری می‌کنند. آب مورد نیاز در هر مرحله آبیاری در اواسط اردیبهشت تا آخر فصل بهار بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ لیتر به ازای هر درخت است. درمجموع باغ پسته باید در سال ۵۹۰۰ ساعت آبیاری شود اما عملا میزان آبدهی کنونی هیچ همخوانی با این میزان ساعت ندارد.
عباس مهران با اشاره به این‌که امسال به ازای هر مترمکعب آب، ۱.۴دلار تولید پسته داریم، می‌افزاید: در ۱۰ سال گذشته به ازای هر هکتار حدود ۸۰۰ کیلوگرم برداشت محصول داشته‌ایم که امسال این عدد، ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار است.
پوک شدن ۵۰ درصد پسته «ساقی»
حمید رمضانی، یکی از باغداران پسته در روستای ساقی شهرستان انار در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: امسال برداشت پسته در روستای ساقی نسبت به سال قبل خیلی کمتر است.
وی با بیان این‌که قطعی برق به حفظ جوانه‌های پسته آسیب رسانده، می‌افزاید: امسال به‌دلیل قطعی برق، ۵۰ درصد محصول پسته کشاورزان منطقه پوک شده است.
رمضانی با اشاره به مشکلات کم‌آبی و شور شدن آب چاه‌های کشاورزی، می‌گوید: متأسفانه هیچ کمکی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط برای آبیاری قطره‌ای و زیرقطره‌ای به کشاورزان نمی‌شود و اگر کمکی از طرف مسئولان شود و باغات آبیاری قطره‌ای شوند، می‌توانیم راندمان بهتری در برداشت پسته داشته باشیم.
وی می‌افزاید: من به‌عنوان کشاورز روستای ساقی شهرستان انار، ۱۰ سال است که برای دریافت تسهیلات بانکی برای اجرای آبیاری قطره‌ای در ۴۰۰ هکتار باغ پسته پرونده‌ای در جهاد کشاورزی شهرستان دارم و تاکنون هیچ وامی به من پرداخت نشده است.این باغدار پسته معتقد است که با قیمت فروش هر کیلو پسته بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان کشاورزان فقط می‌توانند به‌سختی هزینه‌های باغ را تأمین کنند و هیچ‌گونه سودی نصیب آنها نمی‌شود.
رمضانی با بیان این‌که آب شور و خاک شور باعث شده راندمان تولید پسته پایین بیاید و حتی هزینه را پوشش ندهد، می‌افزاید: تنها راه کشاورزان پسته در شرایط کنونی کم کردن سطح هکتار باغات پسته و اجرای طرح‌های آبیاری نوین، قطره‌ای و زیرسطحی است.
آفات و بیماری‌های پسته
صنعت پسته طی سال‌های گذشته با آفات مختلفی درگیر بوده است. آفات کلیدی مانند پسیل پسته و سن سبز در سال‌های اخیر شیوع بیشتری داشته و نبود برنامه‌های منسجم مبارزه بیولوژیک و کمبود سموم مؤثر، کنترل این آفات را دشوار کرده است.
از سوی دیگر بالا بودن آفلاتوکسین در پسته مانع اصلی صادرات آن است.
آن‌گونه که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان می‌گوید، اتحادیه اروپا اعلام کرده به‌دلیل بالا بودن آفلاتوکسین در پسته، واردات این محصول از ایران ممنوع است اما برای رفع این چالش با تدبیر استاندار کرمان آزمایش‌های پرهزینه آفلاتوکسین پسته با پذیرش مسئولیت توسط استاندار و حمایت معاونت غذا و دارو، اتاق بازرگانی و بخش خصوصی انجام شده است. علی باقری، با بیان این‌که اتاق بازرگانی، معاونت غذا و دارو و نهادهای بازرسی در زمینه صادرات پسته کمک و همراهی کردند، می‌افزاید: ما در شرایط سختی محصولات غذایی موردنیاز راتأمین می‌کنیم که جا دارد از استاندار، نمایندگان مجلس و مسئولانی که در این بخش همراهی کردند، تشکر کنم.
رویکردهای جدید برای مقابله با چالش‌ها
رئیس اتاق بازرگانی کرمان پسته را نه فقط یک محصول کشاورزی بلکه برند جهانی، نماد مقاومت و منبع عزت و درآمد هزاران خانواده ایرانی می‌داند و می‌گوید: باید با شجاعت بپذیریم که رویکردهای دیروز، پاسخگوی چالش‌های امروز نیست و ما در آستانه یک تحول اساسی قرار داریم؛ تحولی که نه یک انتخاب بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بقا و شکوفایی است.
سید‌مهدی طبیب‌زاده، با اشاره به چالش‌های حوزه پسته می‌افزاید: خشکسالی را دیده‌ایم، گرد و غبار را لمس و فشار اقتصادی را احساس کرده‌ایم امااینها پایان داستان نیست بلکه تنها فصل‌های دشواری است که ما رابه سمت یک نوآوری بزرگ سوق می‌دهد.
وی تصریح می‌کند: مشکل آب، ما را به سمت هوشمندترین سیستم‌های آبیاری دنیا سوق می‌دهد، مشکل خاک، ما را وادار به خلق اصولی‌ترین روش‌های کشاورزی خواهد کرد و رقابت جهانی، ما را مجبور به خلق ارزش افزوده‌ای بی‌نظیر می‌کند.
طبیب‌زاده با تاکید بر ضرورت سرمایه‌گذاری بر توسعه ارقام مقاوم و پرمحصول پسته، ادامه می‌دهد: در جبهه مدیریت منابع آب و خاک باید متعهد شویم تا آبیاری تحت فشار را نه به‌عنوان یک پروژه، بلکه یک «فرهنگ» در تمامی باغات خود نهادینه کرده و از کودهای زیستی و آلی برای احیای خاک‌های فرسوده استفاده کنیم.
