اگر قرار باشد در مورد ایلام جملهای نوشته شود قبل از هر چیز باید به نفتخیز بودن آن اشاره کرد. از میادین مهم این استان میتوان به میدان نفتشهر، چنگوله، دهلران و مورموری اشاره کرد که ظرفیت استخراج نفت در آنها قابلتوجه است و پتانسیل ایجاد صنایع پاییندستی پتروشیمی را دارد.در کنار توانمندیهای این منطقه در حوزه نفت و گاز، ایلام از نظر ذخایر معدنی نیز بسیار غنی است. در بخش سنگهای تزئینی و ساختمانی، مرمر، تراورتن و گرانیت با کیفیت عالی بهویژه در شهرستانهای ایوان، شیروان و چرداول وجود دارد و ذخایر عظیم سنگ آهک، گچ و مارن هم میتوانند بخش قابلتوجهی از مصالح مورد نیاز کشور برای ساختوسازها را تامین کنند.
سهراب میرزابانی، کارشناس اقتصادی و یکی از فعالان در شهرکهای صنعتی ایلام با بیان اینکه ایجاد کلانپروژههای استخراج و فرآوری از معادن این منطقه میتواند صدها شغل مستقیم و هزاران شغل غیرمستقیم در بخشهای حملونقل، خدمات و صنایع وابسته ایجاد کند، به جامجم میگوید:«اصلیترین مشکل، نبود سرمایهگذاری کلان دولتی و خصوصی در بخش فرآوری مواد معدنی است. موادخام غالبا بدون فرآوری به خارج ازاستان صادرمیشوند که ارزشافزوده پایینی دارد.»
او به کوههای ایلام هم اشاره کرده و توضیح میدهد: «موقعیت جغرافیایی کوهستانی و دوری از مراکز اصلی مصرف و بازارهای بزرگ، هزینههای حملونقل و تولید را افزایش داده و از جذابیت سرمایهگذاری میکاهد. این درحالیاست که نبود زیرساختهای لازم کار را برای صنعتگران سخت میکند. کمبود برق صنعتی پایدار، نرسیدن آب مورد نیاز برای صنایع و راههای دسترسی مناسب به معادن از موانع اصلی است.»
به گفته این کارشناس، بروکراسی اداری و مشکلات صدور مجوز و طولانیبودن فرآیندهای اداری و دریافت مجوزهای بهرهبرداری، سرمایهگذاران را دلسرد میکند.
ظرفیتهای بکر و موانع توسعه
وجود زمینهای حاصلخیز در دشتهای عباسآباد، مهران و دهلران و آبوهوای مناسب، پتانسیل کشت محصولات باارزشی مانند زیتون، انار، انگور، گردو و محصولات گلخانهای را فراهم کرده است. این درحالیاست که استان ایلام بهدلیل داشتن مراتع غنی و تراکم جمعیت عشایری، از دیرباز یکی از قطبهای مهم دامپروری و تولید گوشتقرمز در کشور محسوب میشود. نژادهای بومی دام و طیور نیز از ظرفیتهای خاص این منطقه اند.
بااینحال، کاهش نزولات جوی و خشکشدن مراتع، خشکسالیهای پیدرپی و کمبود علوفه، هزینههای تغذیه دام را بهشدت افزایش داده و سوددهی این بخش را زیر سؤال برده است. شیوع دورهای بیماریهایی مانند تببرفکی هم خسارات سنگینی به دامداران وارد میکند که باید این موضوع بهصورت ویژه در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار بگیرد.
به گفته یکی از دامداران ایلامی، نبود صنایع فرآوری قوی، کشتارگاههای صنعتی مدرن و کارخانههای فرآوری گوشت و لبنیات، باعث میشود دام زنده یا گوشت با قیمت پایین به سایر استانها صادر و ارزشافزوده آن نصیب دیگران گردد.
او تاکید میکند که غالب دامداریها بهصورت سنتی و در مقیاس کوچک فعالیت میکنند که مقرونبهصرفه نیست.
دامداران و دامپروران این منطقه معتقدند با ایجاد کشتارگاههای صنعتی مدرن، کارخانههای تولید فرآوردههای گوشتی و لبنیات، میتوان از خامفروشی دام جلوگیری کرد. یک گاو یا گوسفند علاوه بر گوشت؛ پوست، شیر و استخوان دارد که هرکدام میتواند پایه یک صنعت باشد. این بخش نیز نیروی کار زیادی را جذب خواهد کرد.
در بخش کشاورزی هم با توجه به وضعیت آبوهوایی و تغییر اقلیم و کاهش بارشها، ایلامیها میتوانند بهجای کشتهای سنتی و کمبازده، تمرکز روی زیتون، انار، انگور دیم و محصولات گلخانهای را افزایش دهند که سودآوری را افزایش میدهد. همچنین ایجاد صنایع بستهبندی، فرآوری و تولید آبمیوه، روغنکشی و خشکبار این محصولات، زنجیره ارزش را کامل کرده و اشتغال زیادی بهویژه برای زنان روستایی ایجاد میکند.
بیکاری؛ معضل اصلی
استان ایلام همواره یکی از بالاترین نرخهای بیکاری در کشور را به خود اختصاص داده است. براساس آخرین آمارها، نرخ بیکاری در این استان بهطور قابل توجهی از میانگین کشوری بالاتر است.
میرزابانی، کارشناس اقتصادی با بیان اینکه فقدان صنایع بزرگ و کارخانههای مادر و نبود پایههای صنعتی قوی که بتواند نیروی کار انبوه را جذب کند، از دلایل اصلی وجود بیکاران زیاد در این استان است، میگوید: «کند بودن روند توسعه پروژههای عمرانی، سرعت پایین اجرای طرحها در بخشهای انرژی و معدن که وعده اشتغال میدهند و مهاجرت نخبگان و خروج جوانان تحصیلکرده بهدلیل نبود فرصتهای شغلی متناسب با تخصص خود مشکلات زیادی به وجود آورده است. به نظرم مهمترین بخش، مهاجرتهاست که باعث خالیشدن استان از نیروی متخصص و سرمایه انسانی میشود.»
تاریخ، طبیعت و فرهنگ
ایلام دارای جاذبههای طبیعی، تاریخی وفرهنگی منحصربهفردی است که میتواندبه قطب گردشگری غرب کشورتبدیل شود.
دریاچه دوقلوی سیاهگاو و آبشار لوله، روستای چشمهکنی شلم، کوهستان بانکول، پارک ملی مانشت و قلارنگ، غار زینگان و دشت لالههای واژگون بخشی از ظرفیتهای طبیعی این استان به شمار میآید.
قلعه والیکه درمرکزشهر ایلام واقع شده، آتشکده سیاهگل وسنگنوشته آشوری هم ازجمله آثار تاریخی وفرهنگی استان است.
به گفته کارشناسان، توسعه گردشگری میتواند یکی از سریعترین و کمهزینهترین راهها برای ایجاد اشتغال باشد؛ از حملونقل و صنایع دستی گرفته تا فروش سوغات و محصولات محلی. برآوردها نشان میدهد با سرمایهگذاری هدفمند، بخش گردشگری میتواند هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم برای مردم استان ایجاد کند.ایلام بهجای شعار به اراده، برنامه و سرمایهگذاری هوشمند نیاز دارد.بااتکا به پنج موتور محرک طبیعتگردی، تاریخگردی، صنایعدستی، معادن و کشاورزی نوین، این استان میتواند بهسرعت از رکود خارج شود. ایجاد حدود ۱۵هزار شغل مستقیم در بخشهای گردشگری و صنایع تبدیلی دور از دسترس نیست و این رقم با احتساب مشاغل غیرمستقیم میتواند بسیار بیشترباشد