همین واقعیت‌ها موجب شده که رهبرمعظم انقلاب طی دو دهه گذشته بارهاراهکارها ونقشه‌راه عبور ازبحران را به دولت‌های مختلف بیان کرده‌اند. البته دولت‌ها هرچند در راستای این تاکیدات قدم بر‌داشتند اما همیشه دچار روزمرگی (گذران امور جاری و عادی) شده و از اهداف فاصله می‌گرفتند. رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر رئیس‌جمهور و هیات دولت نیز نقشه‌راه جامعی در هشت محور اصلی برای عبور از این شرایط ترسیم کردند. این محورها نه‌تنها پاسخی به مشکلات روزمره اقتصاد کشور است، بلکه افق‌های بلندمدتی را برای تقویت بنیان‌های اقتصادی، ارتقای تاب‌آوری و ایجاد روابط راهبردی با کشورهای مستقل فراهم می‌سازد. محورهای کلیدی اقتصاد که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید کردند عبارتند از: احیای واحدهای تولیدی، تامین کالاهای اساسی، رقابت‌سازی در واردات، مدیریت بازار و قیمت‌ها، تامین ذخایر گاز، توسعه صنعت نفت، حل مسأله مسکن و دوری از اسراف و قطع روابط بازرگانی و سیاسی کشورهای اسلامی با رژیم صهیونی. هرکدام از این محورهای کلیدی نقشی حیاتی در بازتعریف اقتصاد و حل مسائل دارند که همه باید در راستای آن گام بردارند.
احیای واحدهای تولیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات اقتصاد ایران، تعطیلی یا نیمه‌فعال بودن بخشی از ظرفیت‌های تولیدی است، به‌طوری‌که بنگاه‌های تولیدی کوچک و بزرگ، به‌دلیل مشکلات تأمین مالی، دسترسی محدود به مواد اولیه، یا فشار واردات بی‌رویه از چرخه تولید خارج شده‌اند. فعالان اقتصادی و کارشناسان می‌گویند اغلب واحدهای تولیدی با نیمی از ظرفیت خود فعال هستند. بااین‌حال احیای این واحدهای تولیدی نه‌تنها موجب افزایش اشتغال می‌شود بلکه وابستگی کشور به واردات کالاهای مصرفی و واسطه‌ای را کاهش می‌دهد. یکی ازاقدامات دولت دراین زمینه بازاریابی برای کالاهای ایران است تا با فعال‌شدن ظرفیت‌های خاموش‌شده تولید، علاوه بر ایجاد اشتغال، سبب افزایش درآمد ارزی ورشد ثروت جامعه شود. همچنین بازگرداندن واحدهای تولیدی به چرخه فعالیت، به معنای بهره‌گیری ازظرفیت‌های موجود و استفاده از سرمایه‌های راکد است. این کار می‌تواند در کوتاه‌مدت بر رشد اقتصادی اثر مستقیم بگذارد و اقدامی درجهت تحقق رشد ۸درصدی هدف‌گذاری‌شده باشد. تأمین مالی هدفمند از طریق بانک‌ها و صندوق توسعه ملی، کاهش بروکراسی اداری در اخذ مجوزها، ایجاد شبکه‌های تعاونی برای تأمین مواد اولیه و اتصال واحدهای تولیدی به بازارهای صادراتی منطقه‌ای از راهکارهای اجرایی برای این موضوع باشد.
تأمین کالاهای اساسی
کالاهای اساسی همچون گندم، برنج، روغن، دارو و نهاده‌های دامی نقش تعیین‌کننده‌ای در امنیت غذایی و رفاه عمومی دارند. در سال‌های اخیر، نوسانات قیمت و کمبود مقطعی برخی اقلام فشار مضاعفی بر معیشت مردم وارد کرده است. تأمین پایدار کالاهای اساسی، امنیت روانی و اقتصادی جامعه را تضمین می‌کند ومانع از بروز بحران‌های اجتماعی می‌شود. برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای افزایش تولید داخلی محصولات کشاورزی با هدف بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تنوع‌بخشی به واردات از کشورهای مختلف برای جلوگیری از وابستگی، توسعه ذخایر راهبردی کالاهای اساسی و اصلاح شبکه توزیع و حذف واسطه‌گری‌های غیرضروری باید از اقدامات دولت در این زمینه باشد.
رقابت‌سازی در واردات
بازار واردات ایران گاهی در انحصار گروه‌های خاص یا کشورهای محدود قرار گرفته است. رقابتی‌نبودن این حوزه، هم باعث افزایش قیمت‌ها شده و هم کیفیت کالاهای وارداتی را کاهش داده است. ایجاد فضای رقابتی در واردات، موجب ارتقای کیفیت کالا، کاهش قیمت‌ها و جلوگیری از شکل‌گیری رانت می‌شود. شفاف‌سازی فرآیند تخصیص ارز وارداتی، ایجاد بسترهای رقابتی در گمرکات و ثبت سفارش، حمایت از واردات کالاهایی که تولید داخلی ندارند یا از صرفه اقتصادی برخوردار نیستند و مقابله با انحصار گروه‌های محدود واردکننده از طریق قوانین ضدانحصار در این زمینه کارساز است.
مدیریت بازار و قیمت‌ها
یکی از مشکلات مزمن اقتصاد ایران، نوسانات شدید قیمت‌هاست که عمدتا ناشی از ضعف نظارت، سفته‌بازی و نبود شفافیت در زنجیره تأمین است.رهبر معظم انقلاب بر ضرورت مدیریت صحیح بازار و جلوگیری از فشار تورمی بر مردم تأکید کرده‌اند که ثبات بازار موجب افزایش اعتماد مردم به سیاست‌های اقتصادی و بهبود فضای کسب‌وکار خواهد شد. ایجاد سامانه‌های هوشمند رصد قیمت و توزیع کالا، تقویت دستگاه‌های نظارتی، استفاده از ابزارهای مالیاتی برای کنترل سوداگری و حمایت از تولیدکنندگان برای کاهش هزینه تمام‌شده کالا در کنار مدیریت بازار و پیشگیری از نوسانات به دلیل کمبود می‌بایست در دستورکار دولتمردان قرار بگیرد.
تأمین ذخایر گاز
ایران با داشتن دومین ذخایر گاز جهان، درعین‌حال با ناترازی گاز درفصول سردمواجه است.ناترازی گاز حدود ۲۵۰میلیون مترمکعب در روز است اما با ذخیره‌سازی و سوآپ گازی می‌توان این مشکل را پوشش داد. ذخیره‌سازی گاز به‌ویژه برای زمستان، پایداری انرژی و امنیت صنعتی و خانگی کشور را تضمین می‌کند.
با وجود تحریمها، نفت همچنان موتور اصلی اقتصاد ایران است. توسعه این صنعت، علاوه بر تأمین ارز، می‌تواند پیشران صنایع پایین‌دستی همچون پتروشیمی باشد. توسعه صنعت نفت علاوه بر ایجاد درآمد، موجب تقویت زنجیره ارزش‌افزوده و افزایش صادرات غیرمستقیم می‌شود. سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی نفت و پتروشیمی، افزایش ظرفیت پالایشگاهی برای کاهش خام‌فروشی، توسعه همکاری‌های فناورانه با کشورهای دوست و توجه به انرژی‌های نو در کنار نفت برای ایجاد توازن پایدار امری لازم و ضروری است.
از سوی دیگر مسکن به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی خانوار ایرانی، سهم بزرگی از درآمد مردم را به خود اختصاص داده است. کمبود عرضه، افزایش تقاضا و سوداگری باعث رشد بی‌رویه قیمت مسکن شده است. از سوی دیگر، اسراف در منابع و مصرف انرژی فشار مضاعفی بر اقتصاد ملی وارد می‌کند. حل مسأله مسکن، به معنای ایجاد عدالت اجتماعی و کاهش شکاف طبقاتی است. دوری از اسراف نیز بهره‌وری منابع را بالا می‌برد. اجرای پروژه‌های نهضت ملی مسکن ملی با حمایت دولت و نظام بانکی، مالیات بر خانه‌های خالی و اخذ مالیات از سودگران بازار مسکن باید اجرایی شود.
قطع روابط با رژیم صهیونی
یکی از تأکیدات مهم رهبر معظم انقلاب، قطع کامل روابط کشورهای اسلامی با رژیم‌صهیونیستی است. این اقدام نه‌تنها جنبه سیاسی دارد بلکه در حوزه اقتصادی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رژیم‌صهیونیستی از نفوذ در اقتصاد کشورهای مختلف برای اعمال فشار سیاسی استفاده می‌کند. این اقدام علاوه بر حفظ استقلال سیاسی، مانع از نفوذ اقتصادی دشمن در کشور می‌شود و ایران را در جبهه کشورهای مستقل قرار می‌دهد. همچنین هرگونه واردات و صادرات مرتبط با شرکت‌های صهیونیستی باید ممنوع باشد.
هشت محور کلیدی که رهبر معظم انقلاب مطرح کرده‌اند، نه صرفا یک بسته پیشنهادی، بلکه نقشه‌راهی جامع برای عبور از تنگناهای اقتصادی است. اجرای موفق این محورها نیازمند هم‌افزایی قوای سه‌گانه، همکاری بخش خصوصی و اعتماد عمومی است. تنها در این صورت می‌توان انتظار داشت که اقتصاد ایران به جایگاهی برسد که نه‌تنها پاسخگوی نیازهای داخلی باشد بلکه در عرصه جهانی نیز به‌عنوان یک اقتصاد مستقل و راهبردی نقش‌آفرینی کند.
