پیشبینیها از تداوم بحران آب در کشور خبر می‌دهد
دست پاییز خالی است
پرونده سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳در پایان شهریور با کسری حدود ۴۰درصدی بسته خواهد شد و حالا نگاه‌ها به پاییز است؛ فصلی که معمولا یک‌چهارم بارش سال کشور را به همراه دارد. مدل‌های هواشناسی اما برای پاییز و زمستان پیش‌رو پیش‌بینی‌های نگران‌کننده‌ای دارد،باتوجه به انباشت خشکسالی درکشورمان،بارش‌های کمتر از میانگین بلندمدت و نرمال درزمستان پیش‌رونمی‌تواند گرهی ازکمبودآب کشور بگشاید.
صورت‌مسأله از همان نقطه شروع نگران‌کننده است؛ وقتی سال آبی جاری با کسری حدود ۴۰درصدی تمام می‌شود یعنی سدها و آبخوان‌ها پر نشده‌اند و رودخانه‌ها جان نگرفته‌اند. سال جدید با «بدهی» آغاز می‌شود و هر تأخیر در بارش، پیامدهای این بدهی را بالا می‌برد. صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در سازمان هواشناسی، به جام‌جم می‌گوید: «سال آبی در پایان شهریور تمام می‌شود و امسال با حدود ۴۰درصد کم‌بارشی به خط پایان رسید. به زبان ساده، منابع آبی کشور از همان ابتدای سال جدید با کسری جدی روبه‌رو هستند.»
باران خزر؛ مسکنی کوتاه‌اثر
خبر خوب این روزها بارندگی شمال است؛ خاک را مرطوب و نفس شهررا تازه می‌‌کنداما فراگیرنیست و حساب مخزن سدها را چندان تغییر نمی‌دهد. ضیائیان توضیح می‌دهد: «این هفته بارش‌های خوبی در استان‌های ساحلی دریای خزر داریم اما این بارش‌ها نمی‌توانند تصویر کم‌بارشی کشور را دگرگون کنند و مدیریت شهری و روستایی باید بر مدار صرفه‌جویی بچرخد.»
کارشناسان معتقدند پیش‌بینی فصلی حکم قطعی نیست، برای پاییز پیش‌رو، خروجی مدل‌های پیش‌بینی از یک سناریو حکایت دارند، بارش کمتر از میانگین بلندمدت است. ضیائیان می‌گوید: پیش‌بینی‌های فصلی براساس مقایسه با بلندمدت ارائه می‌شود و ماهیتا احتمالی‌اند و درصد وقوع‌شان حدود ۶۰ درصد است. با احتمال بالا بارش‌های پاییز امسال زیر نُرم خواهد بود. این زیر نُرم بودن لزوما به معنای خشکی مطلق نیست و می‌تواند رگبارهای نقطه‌ای داشته باشد اما در نهایت، تراز پایین می‌ماند؛ دقیقا همان چیزی که ذخایر را کم‌جان می‌گذارد.
پاییزی نه‌چندان دلگرم‌کننده
در این رابطه احد وظیفه،رئیس مرکزملی اقلیم ومدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز درگفت‌وگو با جام‌جم تأکید می‌کند: پاییز پیش‌رو دلگرم‌کننده نیست. باتوجه به شرایط فعلی، جای نگرانی جدی وجوددارد.بسیاری از استان‌ها همین حالا وضعیت مطلوبی ندارند و افکار عمومی چشم‌انتظار بارش‌های پاییزی است. اما متأسفانه بیشتر مدل‌ها نشان می‌دهد که این بارش‌ها گرایش به کمتر از نرمال‌بودن دارد. نمی‌توان با قطعیت صددرصدی صحبت کرد اما احتمال وقوع این وضعیت حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است. به بیان دیگر، بارندگی‌ها کمتر از متوسط بلندمدت خواهد بود و دما نیز بالاتر از نُرم.
کلانشهرها زیر فشار کم‌آبی
وظیفه توضیح می‌دهد:«این شرایط به‌ویژه برای مناطق زاگرس ــ از بخش مرکزی تا شمالی و جنوبی ــ نگران‌کننده است. پیشبینیها نشان می‌دهد پاییز برای این مناطق با بارش‌های کمتر از معمول همراه خواهد بود و این مسأله پیامدهای گسترده‌ای بر کشاورزی و منابع آبی خواهد داشت.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: «در شهرهایی مانند تهران، مشهد و تبریز نیز احتمال بروز تنش آبی یا حتی بحران آب وجود دارد. با توجه به وضعیت منابع، انتظار می‌رود دستگاه‌های مسئول سیاست‌های سختگیرانه‌تری برای مدیریت مصرف اعمال کنند. شهروندان نیز باید همراهی کنند .»
کشاورزی پاییزه در تنگنا
وظیفه درباره بخش کشاورزی نیز می‌گوید:«کشاورزی دیم، به‌ویژه در پاییز، به احتمال زیاد با تأخیر آغاز خواهد شد. کشاورزان ناچار می‌شوند زمان کاشت را تغییر یا سطح زیرکشت را کاهش دهند. کشت‌های آبی نیز در بسیاری از استان‌ها محدودتر خواهد شد. بنابراین شرایط به‌گونه‌ای است که هم کشاورزان و هم مدیران منابع آب باید سازگاری بیشتری با کمبودها نشان دهند و برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشند.»
وی تاکید می‌کند:«با توجه به وضعیت اقلیمی و احتمال بالای پاییز کم‌بارش، صرفه‌جویی یک توصیه اخلاقی نیست بلکه ضرورتی عملی است. »
مدیریت مصرف را دریابید
آنچه از سخنان دو کارشناس ارشد سازمان هواشناسی برمی‌آید، تصویر یکسانی است؛ پاییز پیش‌رو بارش‌هایش کمتر از میانگین خواهد بود وحتی اگرزمستان نرمال باشد،این نرمال بودن فقط برای تثبیت وضعیت فعلی کافی است،نه جبران کسری‌های گذشته. ضیائیان بر احتمال ۶۰ درصدی بارش‌های کمتر ازنُرم وتأثیر محدود بارندگی‌های شمال کشور تأکید دارد؛ در حالی‌که وظیفه به سهم حیاتی پاییز در تأمین ۲۵ درصد بارش سالانه اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد که حتی با زمستان نزدیک به نرمال، کمبودها جبران نخواهد شد. ترکیب این دو نگاه نشان می‌دهد پاییز امسال بیش از هر زمان دیگری به سیاست‌های مدیریت مصرف گره خورده است. دیگر نمی‌توان تنها به آسمان امید بست؛ زیرا بارش‌های پراکنده و کوتاه‌مدت نه فقط مسأله کم‌آبی را حل نمی‌کند، بلکه با نبود مدیریت درست، تأثیر چندانی بر سفره‌های آب زیرزمینی و سدها ندارد. بنابراین پیام اصلی برای شهروندان و مدیران یکی است: «بحران آب در ایران نه با امید به یک پاییز یا زمستان پربارش، بلکه با اصلاح الگوی مصرف و تصمیم‌های سختگیرانه مدیریت می‌شود.»
دریاچه ارومیه؛ امیدی به بارش نیست
به گفته وظیفه، دریاچه ارومیه هم از این وضعیت مستثنی نیست: «تابستان بسیار گرم و خشک امسال باعث شد لایه‌های بالایی خاک در اطراف دریاچه خشک‌تر از حد معمول باشد. حتی اگر در پاییز بارش‌هایی رخ دهد، این باران صرفا خاک سطحی را مرطوب می‌کند و سهمی به دریاچه نمی‌رسد. بنابراین نباید انتظار داشت پاییز امسال گره از مشکلات این پهنه آبی باز کند.» او هشدار می‌دهد:«برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی و رودخانه‌ها که در سال‌های اخیر شدت گرفته، بحران را عمیق‌تر کرده است. این روند باید مهار شود. تداوم برداشت‌های غیرمجاز یا بی‌رویه، خاک را آسیب‌پذیرتر و دشت‌ها را با خطر فرونشست بیشتری مواجه می‌کند.»
باران خزر؛ مسکنی کوتاه‌اثر
خبر خوب این روزها بارندگی شمال است؛ خاک را مرطوب و نفس شهررا تازه می‌‌کنداما فراگیرنیست و حساب مخزن سدها را چندان تغییر نمی‌دهد. ضیائیان توضیح می‌دهد: «این هفته بارش‌های خوبی در استان‌های ساحلی دریای خزر داریم اما این بارش‌ها نمی‌توانند تصویر کم‌بارشی کشور را دگرگون کنند و مدیریت شهری و روستایی باید بر مدار صرفه‌جویی بچرخد.»
کارشناسان معتقدند پیش‌بینی فصلی حکم قطعی نیست، برای پاییز پیش‌رو، خروجی مدل‌های پیش‌بینی از یک سناریو حکایت دارند، بارش کمتر از میانگین بلندمدت است. ضیائیان می‌گوید: پیش‌بینی‌های فصلی براساس مقایسه با بلندمدت ارائه می‌شود و ماهیتا احتمالی‌اند و درصد وقوع‌شان حدود ۶۰ درصد است. با احتمال بالا بارش‌های پاییز امسال زیر نُرم خواهد بود. این زیر نُرم بودن لزوما به معنای خشکی مطلق نیست و می‌تواند رگبارهای نقطه‌ای داشته باشد اما در نهایت، تراز پایین می‌ماند؛ دقیقا همان چیزی که ذخایر را کم‌جان می‌گذارد.
پاییزی نه‌چندان دلگرم‌کننده
در این رابطه احد وظیفه،رئیس مرکزملی اقلیم ومدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز درگفت‌وگو با جام‌جم تأکید می‌کند: پاییز پیش‌رو دلگرم‌کننده نیست. باتوجه به شرایط فعلی، جای نگرانی جدی وجوددارد.بسیاری از استان‌ها همین حالا وضعیت مطلوبی ندارند و افکار عمومی چشم‌انتظار بارش‌های پاییزی است. اما متأسفانه بیشتر مدل‌ها نشان می‌دهد که این بارش‌ها گرایش به کمتر از نرمال‌بودن دارد. نمی‌توان با قطعیت صددرصدی صحبت کرد اما احتمال وقوع این وضعیت حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است. به بیان دیگر، بارندگی‌ها کمتر از متوسط بلندمدت خواهد بود و دما نیز بالاتر از نُرم.
کلانشهرها زیر فشار کم‌آبی
وظیفه توضیح می‌دهد:«این شرایط به‌ویژه برای مناطق زاگرس ــ از بخش مرکزی تا شمالی و جنوبی ــ نگران‌کننده است. پیشبینیها نشان می‌دهد پاییز برای این مناطق با بارش‌های کمتر از معمول همراه خواهد بود و این مسأله پیامدهای گسترده‌ای بر کشاورزی و منابع آبی خواهد داشت.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: «در شهرهایی مانند تهران، مشهد و تبریز نیز احتمال بروز تنش آبی یا حتی بحران آب وجود دارد. با توجه به وضعیت منابع، انتظار می‌رود دستگاه‌های مسئول سیاست‌های سختگیرانه‌تری برای مدیریت مصرف اعمال کنند. شهروندان نیز باید همراهی کنند .»
کشاورزی پاییزه در تنگنا
وظیفه درباره بخش کشاورزی نیز می‌گوید:«کشاورزی دیم، به‌ویژه در پاییز، به احتمال زیاد با تأخیر آغاز خواهد شد. کشاورزان ناچار می‌شوند زمان کاشت را تغییر یا سطح زیرکشت را کاهش دهند. کشت‌های آبی نیز در بسیاری از استان‌ها محدودتر خواهد شد. بنابراین شرایط به‌گونه‌ای است که هم کشاورزان و هم مدیران منابع آب باید سازگاری بیشتری با کمبودها نشان دهند و برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشند.»
وی تاکید می‌کند:«با توجه به وضعیت اقلیمی و احتمال بالای پاییز کم‌بارش، صرفه‌جویی یک توصیه اخلاقی نیست بلکه ضرورتی عملی است. »
مدیریت مصرف را دریابید
آنچه از سخنان دو کارشناس ارشد سازمان هواشناسی برمی‌آید، تصویر یکسانی است؛ پاییز پیش‌رو بارش‌هایش کمتر از میانگین خواهد بود وحتی اگرزمستان نرمال باشد،این نرمال بودن فقط برای تثبیت وضعیت فعلی کافی است،نه جبران کسری‌های گذشته. ضیائیان بر احتمال ۶۰ درصدی بارش‌های کمتر ازنُرم وتأثیر محدود بارندگی‌های شمال کشور تأکید دارد؛ در حالی‌که وظیفه به سهم حیاتی پاییز در تأمین ۲۵ درصد بارش سالانه اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد که حتی با زمستان نزدیک به نرمال، کمبودها جبران نخواهد شد. ترکیب این دو نگاه نشان می‌دهد پاییز امسال بیش از هر زمان دیگری به سیاست‌های مدیریت مصرف گره خورده است. دیگر نمی‌توان تنها به آسمان امید بست؛ زیرا بارش‌های پراکنده و کوتاه‌مدت نه فقط مسأله کم‌آبی را حل نمی‌کند، بلکه با نبود مدیریت درست، تأثیر چندانی بر سفره‌های آب زیرزمینی و سدها ندارد. بنابراین پیام اصلی برای شهروندان و مدیران یکی است: «بحران آب در ایران نه با امید به یک پاییز یا زمستان پربارش، بلکه با اصلاح الگوی مصرف و تصمیم‌های سختگیرانه مدیریت می‌شود.»
دریاچه ارومیه؛ امیدی به بارش نیست
به گفته وظیفه، دریاچه ارومیه هم از این وضعیت مستثنی نیست: «تابستان بسیار گرم و خشک امسال باعث شد لایه‌های بالایی خاک در اطراف دریاچه خشک‌تر از حد معمول باشد. حتی اگر در پاییز بارش‌هایی رخ دهد، این باران صرفا خاک سطحی را مرطوب می‌کند و سهمی به دریاچه نمی‌رسد. بنابراین نباید انتظار داشت پاییز امسال گره از مشکلات این پهنه آبی باز کند.» او هشدار می‌دهد:«برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی و رودخانه‌ها که در سال‌های اخیر شدت گرفته، بحران را عمیق‌تر کرده است. این روند باید مهار شود. تداوم برداشت‌های غیرمجاز یا بی‌رویه، خاک را آسیب‌پذیرتر و دشت‌ها را با خطر فرونشست بیشتری مواجه می‌کند.»
