هدف و مبانی پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی، بهبود معیشت و قدرت خرید اقشار کمدرآمد است. این حمایت با هدف جبران افزایش قیمتها و تأمین بخشی از نیازهای اساسی خانوارهاست. با این حال از ابتدای دهه ۹۰ و سال دوم اجرای قانون هدفمندسازی یارانهها تا کنون، همگان بر حذف یارانه ثروتمندان تاکید داشتهاند اما این مهم بهصورت کامل اجرایی نشده بود. حذف خانوارهای ثروتمند و سه دهک بالای درآمدی از لیست یارانهبگیران در قوانین بودجه سالهای گذشته، یکی از تکالیف دولتها بود اما به دلیل ترس از حواشی آن و نبود اطلاعات جامع از اقتصاد خانوارها، به سمت آن نرفتند.
این تکلیف قانونی در بودجه سال ۱۴۰۴ نیز آمده و دولت میبایست پرداخت یارانه نقدی خانوادههای سه دهک (هشتم، نهم و دهم) را از خردادماه امسال قطع کند و منابع حاصل از آن را صرف طرحهای حمایتی مانند کالابرگ الکترونیک کند. طبق آییننامه اجرایی این موضوع باید در اردیبهشت ۱۴۰۴ به تصویب هیأت وزیران میرسید. با این حال احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتمای وعده داد که از شهریور امسال، یارانه نقدی سه دهک ۸، ۹ و ۱۰ قطع خواهد شد. براساس قانون بودجه باید یارانه نقدی بیش از ۲۵ میلیون نفر حذف شود اما تعدادی از این افراد (دهک دهم) یارانه دریافت نمیکنند و یا اینکه در یک سال گذشته از لیست یارانهبگیران خارج شدهاند. با این حال طبق برآوردها و وعده دولت، در شهریور یارانه حدود ۱۷ میلیون و ۲۰۰ نفر قطع خواهد شد که منابع حاصل از آن چیزی حدود ۵ هزار و صد میلیارد تومان خواهد بود.
۲۶ میلیون خانوار یارانه میگیرند
گزارش سازمان هدفمندسازی یارانهها از پرداخت یارانه نقدی خانوارها در مردادماه امسال (مرحله ۱۷۴) نشان میدهد که یارانه نقدی این ماه (۴۰۰هزار تومان به ازای هر نفر) به حساب سرپرستان ۱۰میلیون و ۲۲۴ هزار و ۳۱۱ خانوار در دهکهای اول تا سوم واریز شده که براساس دهکبندی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۲۸ میلیون و ۹۴ هزار و ۴۰۲ نفر هستند. همچنین یارانه دهکهای چهارم تا نهم (۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر) به حساب ۱۵میلیون و ۸۳۱ هزار و ۴۹۵ سرپرست خانوار در این ۶ دهک واریز شده که ۴۶ میلیون و ۵۷۶ هزار و ۳۳۱نفر را شامل میشود. با این حساب مردادماه امسال ۲۶ میلیون و ۵۵ هزار و ۸۰۶ خانوار با جمعیتی بالغ بر ۷۴ میلیون و۶۷۰ هزار و ۷۳۳ نفر یارانه نقدی به مبلغ ۲۵ هزار و ۲۰۸.۵میلیارد تومان دریافت کردند. جمعیت یارانهبگیران در تیرماه امسال ۷۷ میلیون و ۷۹۱ هزار و ۶۸۴ نفر بوده که از این تعداد، ۴۹ میلیون و ۶۴۲ هزار و ۶۶۵ نفر در دهکهای چهارم تا نهم بودند. بررسی آمار نشان میدهد در مردادماه امسال ۳ میلیون و ۶۶ هزار و ۳۳۴ نفر از لیست ۶دهک حذف شده است. در مقابل ۷۵ هزار و ۲۹۲نفر به دهکهای اول تا سوم اضافه شده است.
یارانه نقدی ۴ میلیون و ۳۳ هزار نفر حذف شد
در مهر ماه سال گذشته ۷۸ میلیون و ۷۰۴ هزار و ۱۶نفر یارانه نقدی گرفتند که این آمار در اسفندماه ۱۴۰۳ به ۷۸ میلیون و ۲۸۱ هزار و ۹۷۵ نفر رسید که ۴۲۲ هزار و ۴۱ نفر کاهش را نشان میدهد. افراد یارانهبگیر در دهک اول تا نهم در فروردین امسال ۷۷ میلیون و ۸۵۳ هزار و ۷۹۳نفر بودند که نسبت به اسفند سال گذشته ۴۲۸ هزار و ۱۸۲ نفر کاهش یافته است. بررسی آمارها نشان میدهد در فاصله مهر ماه سال گذشته تا مردادماه امسال (۱۰ماه) یارانه نقدی ۴ میلیون و ۳۳ هزار و ۲۸۳ نفر قطع شده است.حذف یارانه افراد پردرآمددرحالی دردستور کاردولت چهاردهم قرارگرفته و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی عزم خود را برای اجرای این تکلیف قانونی هر چند با تأخیر جزم کرده که طبق گفته میدری، اطلاعات افراد در سامانه رفاه ایرانیان بهروز شده و به افراد مشمول حذف، قبل از قطع یارانه اطلاع داده خواهد شد که براساس چه استدلال و معیاری یارانهشان حذف شده است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اردیبهشتماه امسال اعلام کرده بود که یارانه ۷۵۰ هزار نفر در دولت چهاردهم قطع شده که از این تعداد، ۱۵۰هزار نفر مقیم خارج از کشور بودند و مابقی نیز طبق شاخصهای اقتصادی در دهکهای بالای درآمدی قرار داشتهاند.
یارانه چه افرادی حذف شد؟
احد رستمی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان، در مورد حذف یارانه نقدی سه میلیون نفر ازدهکهای بالای درآمدی در مردادماه امسال، گفت: حذف یارانه پردرآمدها تکلیف قانونی است و اقشار نیازمند از محل حذف یارانه پردرآمدها حمایت میشوند. وی افزود: براساس بند پ تبصره ۱۳قانون بودجه امسال، مصوب نمایندگان مجلس، دولت مکلف است یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد (سه دهک هشتم، نهم و دهم) را حذف کند. براساس این قانون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف بود از مردادماه امسال حذف یارانه نقدی حدود یک میلیون خانوار را اجرایی کند.
رستمی تصریح کرد: در این مرحله با بررسیهای صورتگرفته روی شاخصهای درآمدی و دارایی خانوارهای کشور حدود یک میلیون خانوار با سرانه درآمد ماهانه بیشتر از ۱۰ میلیون شناسایی و حذف شد. این سرانه در برگیرنده هزینه اجاره مسکن خانوار نیست و براساس بُعد خانوار محاسبه شده است.
رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان تاکید کرد: براساس دادههای بودجه خانوار مرکز آمار ایران، سرانه درآمد هر خانواده ایرانی در دهک هشتم طی اسفندماه سال گذشته ۱۰ میلیون تومان در ماه برآورد شده است. از این رو وزارت رفاه هم این میزان درآمد را بعد از کسر هزینه مسکن بهعنوان شاخص شناسایی سه دهک بالا انتخاب کرده است.
معترضان تا ۲۰ شهریور مهلت دارند
رستمی،رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان اعلام کرد: سرپرستان خانوارازابتدای شهریورماه به مدت۲۰ روز فرصت دارندبرای مشاهده جزئیات ویاثبت درخواستیارانه به سامانهحمایتی(https://hemayat. mcls. gov.ir) مراجعه کنند.اطلاعات اظهاریسرپرستخانواردرحوزههای درآمدی،تراکنشهای بانکیومحلسکونت،مجددابادادههایيثبتی دستگاههای متولی دادهها،صحتسنجی میشود و درصورت تأیید استحقاق دریافت یارانه مطابق قانون یارانه خانوارها، دوباره پرداخت یارانه نقدی برقرار خواهدشد. یارانه بیش ازسه میلیون نفر (یک میلیون خانوار)درحالی در مردادماه قطع شده که برخی نسبت به معیار تشخیص شناسایی پردرآمدها ابهام ایجاد کردهاند. طبق پیامکهای ارسالی به خانوارها اعلام شده خانوارهایی که سرانه درآمد ماهانه آنها پس ازکسر هزینه اجاره مسکن بیش از۱۰میلیون تومان برآوردشده،دیگر واجد شرایط دریافت یارانه نیستند.این شاخص جدیددرحالی اعلام شدکه پیشتر۶شاخص شامل مجموع درآمدخانوار،تراکنشهای بانکی، داراییهای ملکی،خودروهای لوکس،سفرهای خارجی واقامت درخارج از کشوربرای شناسایی دهکهای پردرآمد اعلام شده بود.