شلیک به سلامت کودکان
سرعت زندگی و به‌دنبال آن دغدغه‌های فکری افزایش یافته. این واقعیتی است که در زندگی‌های روزمره به شکل چشمگیری دیده می‌شود و نمی‌توانیم انکارش کنیم اما آنچه در سبک زندگی فعلی تغییر کرده و نیازمند توجه بیشتر است، الگوهای تغذیه‌ای خانواده‌ها و از آن مهم‌تر کودکان است.
به‌نظر می‌رسد در این مسیر پرسرعت و پر‌دغدغه، تغذیه کودکان که ستون اصلی سلامت و آینده هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند، بیش از هر زمان دیگری در معرض چالش قرار گرفته است. تمایل بیشتر به مصرف غذاهای آماده، فرآوری‌شده و فوق فرآوری‌شده که اغلب به‌دلیل سهولت و سرعت تهیه مورد استقبال والدین قرار می‌گیرد، جدی‌ترین خطری است که می‌تواند سلامت کودکان و نسل آینده را تهدید کند.
در دنیای امروز، با معضلی جدی در سبک زندگی‌های‌مان روبه‌رو هستیم؛ معضلی به‌نام تمایل به مصرف غذاهای آماده! واقعیت این است که امروزه با توجه به مشغله‌های زیاد والدین و سرعت بالای زندگی شهری، شاهد افزایش چشمگیر تمایل به مصرف غذاهای آماده و فرآوری‌شده برای کودکان هستیم؛ موضوعی که در بطن سبک زندگی‌های‌مان گنجانده شده و تقریبا جایگاه ویژه‌ای به خودش اختصاص داده است: «درواقع با وجود این‌که تکنولوژی پیشرفت کرده، امکانات بیشتر شده و مادران امروز برخلاف مادران نسل قدیم آسایش بیشتری دارند اما حوصله آنها برای آشپزی و حتی توان روحی و جسمی برای مراقبت از کودک و به‌تبع آن پخت غذاهای تازه کمتر شده است.» این را مریم عمادی، متخصص تغذیه و مشاور رژیم‌درمانی می‌گوید.
به‌عبارت دیگر همین تغییر سبک زندگی باعث شده والدین بیشتر از گذشته به‌سمت غذاهای آماده و فرآوری‌شده بروند. مریم عمادی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «البته فرهنگ جامعه و عرضه و تقاضا هم این نیاز را در وجود آنها بیشتر کرده و وقتی محصولات فرآوری‌شده زیادی برای بچه‌ها عرضه می‌شود، طبیعتا تقاضا هم بالا می‌رود.»
درواقع عمادی معتقد است با توجه به این‌که تجربیات مادران در سال‌های اول بچه‌داری زیاد نیست، ممکن است انتخاب اشتباهی داشته باشند و از طرف دیگر شرکت‌های تجاری تولیدکننده این محصولات هم به‌خوبی می‌دانند چطور ذائقه کودک را تحت تأثیر قرار بدهند. درواقع می‌دانند چگونه با سوء‌استفاده از دغدغه‌های مادران محصول خودشان را بفروشند: «وقتی تولیدکننده یک محصول ادعا دارد که محصولات آن غنی از فیبر، ویتامین، آهن و املاح است، والدین به استفاده از آن محصول تمایل پیدا می‌کنند.» این درحالی است که از طرف دیگر بسیاری از غذاهای آماده با افزودن طعم‌دهنده‌ها، شکر، نمک و رنگ‌های مصنوعی ظاهر جذابی برای کودکان پیدا می‌کنند و این مسأله باعث می‌شود کودکان به این غذاها بیشتر تمایل پیدا کنند و والدین هم برای جلوگیری از بدغذایی کودک به‌سمت این گزینه‌ها کشیده می‌شوند.
مریم عمادی نتیجه این روند را مناسب کودکان نمی‌داند و می‌گوید:«در نهایت چه اتفاقی می‌افتد؟کودک محصولی فرآوری‌شده یا فوق فرآوری‌شده را مصرف می‌کند که نه‌تنها ارزش افزوده‌ای برای سلامت جسم و جانش ندارد بلکه می‌تواند اثرات منفی و ناخوشایندی بر سلامت و رشدش بگذارد.»
دسته‌بندی فرآوری
در میان محصولات آماده و فراوری‌شده با چند نوع محصول مواجهیم که دو نوع آن اهمیت بیشتری در موضوع سلامت و سفره غذایی کودکان دارد؛ مسأله‌ای که این متخصص تغذیه درباره آن می‌گوید: «غذاهای فرآوری‌شده محصولاتی هستند که با افزودن نمک، شکر، روغن و... تولید می‌شوند و هدف از فرآوری در این گروه، افزایش ماندگاری، بهبود طعم یا جذابیت آن است.نمونه این نوع محصولات می‌تواند فرنی آماده‌ای باشد که از ترکیب شدن بادام، پسته، آرد گندم و... تولید می‌شود و با افزودنی‌های مورد نیاز ماندگاری‌اش افزایش می‌یابد. اما دسته دوم و به‌اصطلاح غذاهای فوق‌فرآوری‌شده دسته خطرناک‌تری هستند.در این گروه از محصولات به‌طور کلی هیچ ماده طبیعی‌ای وجود ندارد یا میزان آن بسیار کم است. غذاهای فوق فرآوری‌شده محصولاتی هستند که با استفاده از فرآیندهای صنعتی پیچیده و ترکیب چندین ماده اولیه و همچنین مواد افزودنی مثل طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌ها، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و... تولید می‌شوند. این غذاها معمولا حاوی مقادیر بالایی از شکر، نمک، چربی‌های ناسالم و کالری هستند و فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی کمی‌دارند.» خوب است بدانید که نوشیدنی‌های گازدار، کیک و کلوچه‌های صنعتی، ناگت مرغ و... از جمله این محصولاتند.
عوارض طولانی‌مدت
درست یا غلط، نیاز به این محصولات در زندگی‌های امروز دیده می‌شود اما به‌نظر می‌رسد حداقل کاری که می‌توانیم برای کودکان‌مان انجام بدهیم، کنترل میزان استفاده از این محصولات است؛ موضوعی که مریم عمادی هم آن را تأیید می‌کند و می‌گوید: «یعنی میزان مصرف‌مان به‌حدی نباشد که ذائقه کودک را آن‌چنان تحت تأثیر قرار بدهد که دیگر تمایلی به مصرف غذاهای سالم خانگی، با رنگ‌های معمولی و بدون طعم‌های اغراق‌شده شور و شیرین نداشته باشد؛ ذائقه‌ای که اگر در روزهای کودکی اصلاح نشود، در بزرگسالی هم به‌سختی تغییر خواهد کرد.»
این مشاور رژیم‌درمانی در ادامه توضیح می‌دهد که یکی از ابتدایی‌ترین عوارض مصرف مداوم این محصولات توسط کودکان، معضل اضافه‌وزن و چاقی است که پایه بسیاری از بیماری‌های دیگر خواهد بود: «این غذاها معمولا پرکالری اما از نظر ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر فقیر هستند.کودکان بامصرف آنها کالری زیادی دریافت می‌کنند اما احساس سیری طولانی‌مدت نمی‌کنند وخیلی زود دوباره گرسنه می‌شوند که منجربه مصرف بیشترو درنهایت اضافه‌وزن می‌شود.ضمن این‌که مقادیر بالای شکر و چربی‌های ناسالم در این محصولات به‌طور مستقیم به تجمع چربی دربدن و افزایش وزن کمک می‌کند.»
در دنیای امروز، با معضلی جدی در سبک زندگی‌های‌مان روبه‌رو هستیم؛ معضلی به‌نام تمایل به مصرف غذاهای آماده! واقعیت این است که امروزه با توجه به مشغله‌های زیاد والدین و سرعت بالای زندگی شهری، شاهد افزایش چشمگیر تمایل به مصرف غذاهای آماده و فرآوری‌شده برای کودکان هستیم؛ موضوعی که در بطن سبک زندگی‌های‌مان گنجانده شده و تقریبا جایگاه ویژه‌ای به خودش اختصاص داده است: «درواقع با وجود این‌که تکنولوژی پیشرفت کرده، امکانات بیشتر شده و مادران امروز برخلاف مادران نسل قدیم آسایش بیشتری دارند اما حوصله آنها برای آشپزی و حتی توان روحی و جسمی برای مراقبت از کودک و به‌تبع آن پخت غذاهای تازه کمتر شده است.» این را مریم عمادی، متخصص تغذیه و مشاور رژیم‌درمانی می‌گوید.
به‌عبارت دیگر همین تغییر سبک زندگی باعث شده والدین بیشتر از گذشته به‌سمت غذاهای آماده و فرآوری‌شده بروند. مریم عمادی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «البته فرهنگ جامعه و عرضه و تقاضا هم این نیاز را در وجود آنها بیشتر کرده و وقتی محصولات فرآوری‌شده زیادی برای بچه‌ها عرضه می‌شود، طبیعتا تقاضا هم بالا می‌رود.»
درواقع عمادی معتقد است با توجه به این‌که تجربیات مادران در سال‌های اول بچه‌داری زیاد نیست، ممکن است انتخاب اشتباهی داشته باشند و از طرف دیگر شرکت‌های تجاری تولیدکننده این محصولات هم به‌خوبی می‌دانند چطور ذائقه کودک را تحت تأثیر قرار بدهند. درواقع می‌دانند چگونه با سوء‌استفاده از دغدغه‌های مادران محصول خودشان را بفروشند: «وقتی تولیدکننده یک محصول ادعا دارد که محصولات آن غنی از فیبر، ویتامین، آهن و املاح است، والدین به استفاده از آن محصول تمایل پیدا می‌کنند.» این درحالی است که از طرف دیگر بسیاری از غذاهای آماده با افزودن طعم‌دهنده‌ها، شکر، نمک و رنگ‌های مصنوعی ظاهر جذابی برای کودکان پیدا می‌کنند و این مسأله باعث می‌شود کودکان به این غذاها بیشتر تمایل پیدا کنند و والدین هم برای جلوگیری از بدغذایی کودک به‌سمت این گزینه‌ها کشیده می‌شوند.
مریم عمادی نتیجه این روند را مناسب کودکان نمی‌داند و می‌گوید:«در نهایت چه اتفاقی می‌افتد؟کودک محصولی فرآوری‌شده یا فوق فرآوری‌شده را مصرف می‌کند که نه‌تنها ارزش افزوده‌ای برای سلامت جسم و جانش ندارد بلکه می‌تواند اثرات منفی و ناخوشایندی بر سلامت و رشدش بگذارد.»
دسته‌بندی فرآوری
در میان محصولات آماده و فراوری‌شده با چند نوع محصول مواجهیم که دو نوع آن اهمیت بیشتری در موضوع سلامت و سفره غذایی کودکان دارد؛ مسأله‌ای که این متخصص تغذیه درباره آن می‌گوید: «غذاهای فرآوری‌شده محصولاتی هستند که با افزودن نمک، شکر، روغن و... تولید می‌شوند و هدف از فرآوری در این گروه، افزایش ماندگاری، بهبود طعم یا جذابیت آن است.نمونه این نوع محصولات می‌تواند فرنی آماده‌ای باشد که از ترکیب شدن بادام، پسته، آرد گندم و... تولید می‌شود و با افزودنی‌های مورد نیاز ماندگاری‌اش افزایش می‌یابد. اما دسته دوم و به‌اصطلاح غذاهای فوق‌فرآوری‌شده دسته خطرناک‌تری هستند.در این گروه از محصولات به‌طور کلی هیچ ماده طبیعی‌ای وجود ندارد یا میزان آن بسیار کم است. غذاهای فوق فرآوری‌شده محصولاتی هستند که با استفاده از فرآیندهای صنعتی پیچیده و ترکیب چندین ماده اولیه و همچنین مواد افزودنی مثل طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌ها، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و... تولید می‌شوند. این غذاها معمولا حاوی مقادیر بالایی از شکر، نمک، چربی‌های ناسالم و کالری هستند و فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی کمی‌دارند.» خوب است بدانید که نوشیدنی‌های گازدار، کیک و کلوچه‌های صنعتی، ناگت مرغ و... از جمله این محصولاتند.
عوارض طولانی‌مدت
درست یا غلط، نیاز به این محصولات در زندگی‌های امروز دیده می‌شود اما به‌نظر می‌رسد حداقل کاری که می‌توانیم برای کودکان‌مان انجام بدهیم، کنترل میزان استفاده از این محصولات است؛ موضوعی که مریم عمادی هم آن را تأیید می‌کند و می‌گوید: «یعنی میزان مصرف‌مان به‌حدی نباشد که ذائقه کودک را آن‌چنان تحت تأثیر قرار بدهد که دیگر تمایلی به مصرف غذاهای سالم خانگی، با رنگ‌های معمولی و بدون طعم‌های اغراق‌شده شور و شیرین نداشته باشد؛ ذائقه‌ای که اگر در روزهای کودکی اصلاح نشود، در بزرگسالی هم به‌سختی تغییر خواهد کرد.»
این مشاور رژیم‌درمانی در ادامه توضیح می‌دهد که یکی از ابتدایی‌ترین عوارض مصرف مداوم این محصولات توسط کودکان، معضل اضافه‌وزن و چاقی است که پایه بسیاری از بیماری‌های دیگر خواهد بود: «این غذاها معمولا پرکالری اما از نظر ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر فقیر هستند.کودکان بامصرف آنها کالری زیادی دریافت می‌کنند اما احساس سیری طولانی‌مدت نمی‌کنند وخیلی زود دوباره گرسنه می‌شوند که منجربه مصرف بیشترو درنهایت اضافه‌وزن می‌شود.ضمن این‌که مقادیر بالای شکر و چربی‌های ناسالم در این محصولات به‌طور مستقیم به تجمع چربی دربدن و افزایش وزن کمک می‌کند.»
زنگ خطر را بشنوید
یکی ازمعایب مصرف محصولات آماده برای کودکان، شکل‌گیری نادرست ذائقه غذایی آنهاست؛ ذائقه‌ای که پس از مدتی تنها به‌سمت مواد غذایی شیرین، شور، چرب وسهل‌الهضم می‌رود؛ موضوعی که به‌نظر این متخصص تغذیه می‌تواندزنگ خطری جدی برای سلامت کودک در دوره‌های پیش روی زندگی‌اش باشد: «وقتی کودکان بخش زیادی از کالری روزانه خود را از غذاهای فرآوری‌شده مانند بستنی، ویفر، کلوچه، چیپس و... تأمین می‌کنند، کمتر تمایل به مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم دارند. باید توجه کنیم که این غذاها معمولا فاقد ویتامین‌ها مانند ویتامین A، C، D، مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، روی و فیبر هستند که برای رشد و تکامل طبیعی کودک ضروری‌اند.»
این‌طور که عمادی می‌گوید محتوای بالای شکر در این محصولات، محیط دهان را اسیدی کرده و به رشد باکتری‌های مولد پوسیدگی‌دندان نیزکمک می‌کند:«مهم‌ترین اثرمنفی این‌محصولات روی‌روده کودکان‌دیده‌می‌شود.مواد افزودنی، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و کمبود فیبر در غذاهای فرآوری‌شده می‌توانند تعادل میکروبیوم روده را به‌هم بزنند. این در حالی است که میکروبیوم سالم روده برای سیستم ایمنی، هضم و حتی سلامت روان کودکان حیاتی است.»
به‌نظر می‌رسد براساس نتایج تحقیقات متخصصین و پژوهشگران می‌توان گفت مصرف زیاد غذاهای آماده و فرآوری‌شده در کودکان نه‌تنها سلامت جسمی آنها را به خطر می‌اندازد بلکه می‌تواند بر رشد ذهنی، رفتاری و حتی شکل‌گیری عادات غذایی آینده آنها نیز تأثیر منفی بگذارد.
