دهه ۹۰، فرصتی که سوخت
دهه ۱۳۹۰ در اقتصاد ایران از بسیاری جهات به‌عنوان «دهه ازدست‌رفته» شناخته می‌شود؛ دهه‌ای که فرصت‌های فراوان برای اصلاحات ساختاری، جهش تولید، توسعه اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی مردم به‌دلایل مختلف استفاده نشد و به‌جای آن، اقتصاد کشور با چالش‌های عمیق‌تری همچون تورم مزمن،رشد اقتصادی نزدیک صفر همراه با رکود، کاهش سرمایه‌گذاری و گسترش فقر و نابرابری مواجه شد. این دهه نه فقط با افت شدید در شاخص‌های کلان اقتصادی همراه بود، بلکه پیامدهای اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی متعددی نیز در پی داشت.
در آغاز این دهه، با تشدید تحریم‌ها علیه ایران به‌ویژه پس از سال ۱۳۹۰، اقتصاد کشور وارد دوران رکود شد اما در ادامه و با آغاز مذاکرات برجام از سال ۱۳۹۲، اقتصاد کشور و فعالان اقتصادی در حالت انتظار قرار گرفت. با این‌حال در میانه دهه ۹۴ (دی‌ماه)، توافق برجام با هدف لغو تحریم‌ها اجرایی شد. درحالی‌که ایران به‌تمامی تعهدات خود عمل کرده بود اما طرف‌های غربی به هیچ‌کدام از تعهدات و وعده‌های خود عمل نکردند؛ سپس خروج آمریکا از برجام در اوایل سال ۹۷، بار دیگر اقتصاد ایران با شوک‌های ارزی و افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها مواجه شد. نکته قابل توجه اینجا بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها تاکید کردند خنثی‌سازی تحریم باید در دستور کار دولت‌ها قرار بگیرد. همچنین کارشناسان هشدار دادند که نباید اقتصاد شرطی شود.رشد اقتصادی کشور به‌طور میانگین در دهه ۹۰ نزدیک به صفر یا حتی منفی بود. کاهش قدرت خرید مردم، افزایش فاصله طبقاتی و نارضایتی‌های عمومی ناشی از فشارهای معیشتی، از دیگر ویژگی‌های بارز این دهه بود؛ حتی مراجع بین‌المللی هم از این دهه با عنوان دهه ازدست‌رفته رشد اقتصادی نام برده‌اند. حتی بخش‌هایی که می‌توانستند موتور رشد اقتصادی باشند مانند صنعت، کشاورزی وخدمات، به‌دلیل سیاست‌های نادرست وناپایداری درتصمیم‌گیری، نتوانستند نقش مؤثری ایفا کنند.کشور در‌حالی در دهه ۹۰ شاهد جنگ اقتصادی بود که غفلت راهبردی مدیران اقتصادی کشور در این دهه را می‌توان دلیل اصلی عقب‌ماندگی اقتصاد ایران عنوان کرد؛ زیرا اقتصاد ایران در این دهه نه‌تنها رشد نکرده، بلکه عقبگرد داشت، به‌طوری‌که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد که قدرت خرید مردم درسال ۱۴۰۰به سال ۱۳۹۰ بازگشته است. همگان دهه ۱۳۹۰ را یک دهه عقب‌ماندگی، توقف فعالیت‌های اقتصادی و انباشته شدن چالش‌های اقتصادی می‌دانند که نشان می‌دهد نه‌تنها از فرصت اصلاح اقتصاد ایران در این دهه استفاده نشده، بلکه کشور در پایان این دهه، ۱۰ سال عقبگرد داشت.با این‌حال دهه ۱۳۹۰ را می‌توان دهه فرصت‌سوزی، ضعف در حکمرانی اقتصادی و حاکم بودن نگاه کوتاه‌مدت به‌جای اصلاحات عمیق ساختاری عنوان کرد. اکنون که ایران وارد نیمه دوم دهه ۱۴۰۰ شده، تحلیل و درک عمیق از تجربه تلخ دهه ۹۰ می‌تواند در طراحی مسیر آینده و جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته، بسیار راهگشا باشد. اکنون هم کارشناسان تاکید دارند بخشی از مشکلاتی که این روزها کشور باآن مواجه است به‌دلیل انفعال دردهه‌ای بودکه می‌توانست موتورمحرک رشد اقتصاد ایران باشد.
