«جام‌جم» الزام تست سلامت روان برای متقاضیان دریافت گواهینامه را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرده است
رانندگی با سلامت روان
الزام تست سلامت روان برای دریافت گواهینامه یکی از بحث‌هایی است که این روزها مورد توجه قرار گرفته و هیأت وزیران نیز آیین‌نامه صدور گواهینامه‌های رانندگی را تصویب کرده. طبق این آیین‌نامه، ارائه گواهی سلامت روان به‌عنوان یکی از شرایط اصلی دریافت گواهینامه الزامی است.
متقاضیان باید علاوه بر معاینات جسمی و بینایی، این گواهی را از مراکز پزشکی مورد تأیید وزارت بهداشت و سازمان پزشکی قانونی دریافت کنند. طبق ماده ۳ آیین‌نامه، همه متقاضیان انواع گواهینامه‌ها مانند پایه سوم، ویژه و موتورسیکلت باید گواهی سلامت روان ارائه دهند. ماده ۹ پیوست ۲ آیین‌نامه به ارزیابی اختلالات روانی به‌عنوان معیار مهم سلامت جسمانی و روانی رانندگان اشاره و وزارت بهداشت و نیروی انتظامی این ارزیابی‌ها را اجرا می‌کنند. آن‌طور که گفته شده، هدف از این الزام افزایش ایمنی رانندگی و کاهش تصادفات است.
آمار حوادث رانندگی در کشور بالاست و این مسأله انکارناشدنی! سال‌هاست که سیاست‌ها و دستورالعمل‌های مختلفی برای کاهش این حوادث اجرا می‌شود که شاید بتوان گفت هیچ‌کدام از آنها تاکنون نتوانسته آن‌طور که باید و شاید، موفق باشد، چراکه گزارش‌های سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد که در کشورمان هر سال حدود ۲۰ هزار نفر قربانی سوانح ترافیکی می‌شوند. در این میان اما عامل انسانی ازجمله عواملی است که نقش عمده‌ای در بروز حوادث جاده‌ای دارد. به این ترتیب سیاست‌گذاران تصمیم‌گرفته‌اند برای کاهش تصادفات و سوانح جاده‌ای، تست سلامت روان برای متضاضیان را الزامی کنند؛ موضوعی که البته با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. محمدرضا شالبافان، سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با رسانه‌ها از نقش سلامت روان رانندگان در کاهش تصادفات رانندگی سخن گفته است اما منوط‌کردن دریافت گواهینامه به انجام تست روان را غیرمنطقی دانسته است؛ چراکه به‌گفته او، ازهر۴ایرانی یک نفر دارای اختلالات روان است که این موضوع البته تأثیری بر رانندگی برخی از این افراد ندارد و نمی‌توان آنها را از رانندگی محروم کرد؛ ضمن این‌که تشخیص اختلالات روانی و درمان آن پروسه‌ای زمانبر است. هوشنگ مقبولی، حقوقدان نیز در این‌باره به رسانه گفته است: «تعریف دقیق سلامت روان اهمیت زیادی دارد. نبود تعریف مشخص باعث سوءتفاهم و صدور گواهی‌های بی‌اعتبار می‌شود.» او توضیح می‌دهد که سلامت روان از منظر حقوق کیفری یعنی‌فرد مطابق قانون عمل کند اما روانشناسی تعاریف گسترده‌تری دارد که شامل تعادل هیجانی و کنترل استرس می‌شود؛ بدون معیارها و استانداردهای دقیق، نمی‌توان جعل گواهی‌ها را به‌درستی تشخیص داد. این حقوقدان ادامه داده که روان‌پزشکان و روانشناسان ممکن است در تشخیص سلامت روان تفاوت نظر داشته باشند. به همین دلیل باید سیستم ارزیابی گواهی‌ها علمی‌تر و شفاف‌تر شود تا صحت آنها بررسی شود.
تشخیص به‌عهده کارشناسان
در این میان اما الزام انجام تست روان برای متقاضیان دریافت گواهینامه موافقانی هم دارد. محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی ایران با اشاره به این‌که عوامل انسانی بیشترین دلیل تصادفات را تشکیل می‌دهند، به جام‌جم می‌گوید: بخشی از این عوامل به علت عدم توجه به قوانین راهنمایی ورانندگی رخ می‌دهدوبخش دیگر نیز به دلیل این‌که برخی ازافراد دارای اختلالات روانی و مشکلات شخصیتی دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند؛ البته ویژگی‌های شخصیتی نیز در پیروی‌کردن افراد از قوانین راهنمایی و رانندگی تأثیرگذار است.
به گفته او، نداشتن اختلالات روانی و سلامت روان، عامل بسیار مهمی در رانندگی ایمن است؛ به همین دلیل هیأت وزیران نیز این قانون را تصویب و ابلاغ کردند که از نظر روانشناسان در کاهش تصادفات و همچنین جرم و جنایاتی که در جامعه صورت می‌گیرد، مؤثر است.
رئیس سازمان نظام روانشناسی ایران با اشاره به این‌که براساس یافته‌های علمی افراد دارای اختلالات شخصیتی بیشترین اثرگذاری در بروز تصادفات رانندگی را دارند، بیان می‌کند: سایکوپت‌ها و افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی و مرزی از این قبیل هستند؛ البته ممکن است فردی دارای اختلال نباشد اما ویژگی‌های شخصیتی‌ای داشته باشد که باعث بروز حوادث شود؛ برای مثال، فردی که تحریک‌پذیر است، اختلال ندارد اما خیلی زود به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان می‌دهد. یا برخی از افراد دارای اختلال، اصلا نقض قوانین را افتخار می‌دانند و از انجام آن خوشحال می‌شوند؛ برای مثال از چراغ قرمز عبور می‌کند یا با سرعت بسیار بالا سبقت می‌گیرد و دیگران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد. تشخیص اختلالات روان باید حتما توسط روانشناسان صورت گیرد و درمان شود.
او با اشاره به این‌که صدور برگه سلامت روان برای متقاضیان دریافت گواهینامه حتما باید توسط روانشناسان و با همکاری و تعامل سازمان روانشناسی صورت گیرد، بیان می‌کند: در غیر این صورت ممکن است برای افرادی گواهینامه صادر شود که سلامت روان ندارند؛ درواقع صدور گواهینامه سلامت روان به کاری فرمایشی تبدیل می‌شود. به گفته حاتمی، روانشناسان با استفاده از تجربه و مهارتی که دارند، گذشته افراد را بررسی و سلامت یا عدم سلامت آن را تشخیص می‌دهند؛ البته این مسأله نیازمند زمان است و صرفا با یک جلسه نمی‌توان افراد دارای بیماری یا اختلال روان را شناسایی کرد. پس از شناسایی نیز آنها باید به مراکز درمانی ارجاع کرده تا درمان خود را آغاز و پس از آن بتوانند برای اخذ گواهینامه اقدام کنند.
پایش مستمر
هنوز انجام تست روان برای گواهینامه صورت نمی‌گیرد و روال قبل انجام می‌شود اما بنابه مصوبه هیأت وزیران این امر یکی از شرایط دریافت گواهینامه است. علیرضا اسماعیلی عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس و رئیس سابق پلیس راه کشور نیز در گفت‌وگو با «جام‌جم» با اشاره به این‌که تست سلامت روان می‌تواند منجر‌به تأمین ایمنی در جاده‌ها شود، می‌گوید: البته این غربالگری حتما باید در مراکز روانشناسی و توسط روانشناسان صورت بگیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس با اشاره به این‌که بخشی از تست سلامت روان برای کسانی است که می‌خواهند برای اخذ گواهینامه اقدام کنند، بیان می‌کند: اما بخش دیگر نیز باید به افرادی اختصاص یابد که دارای گواهینامه هستند و اما به صورت مستمر دست به نقض قوانین راهنمایی و رانندگی یا رفتارهای پرخطر می‌زنند. این مسأله باید در قانون تعریف شود که مثلا افراد پس از چند مرتبه‌ای که رفتارهای پرخطر نشان دادند، مجددا به مراکز درمانی معرفی شده و مورد غربالگری قرار گیرند و در صورت داشتن بیماری روانی، گواهینامه آنها باطل شود. البته این افراد پس از درمان و به دست‌آوردن سلامتی می‌توانند مجددا برای دریافت گواهینامه اقدام کنند.
رئیس سابق پلیس‌راه کشور با اشاره به این‌که تحلیل و بررسی علل تصادفات نشان می‌دهد، عامل انسانی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد (در برخی از حوادث حتی ۹۰ درصد) در بروز تصادفات و حوادث جاده‌ای نقش دارند، بیان می‌کند: این موضوع نشان دهنده اهمیت سلامت روان رانندگان است که اتفاقا در قانون نیز به آن اشاره شده اما متأسفانه تاکنون اجرا نشده است.
آمار حوادث رانندگی در کشور بالاست و این مسأله انکارناشدنی! سال‌هاست که سیاست‌ها و دستورالعمل‌های مختلفی برای کاهش این حوادث اجرا می‌شود که شاید بتوان گفت هیچ‌کدام از آنها تاکنون نتوانسته آن‌طور که باید و شاید، موفق باشد، چراکه گزارش‌های سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد که در کشورمان هر سال حدود ۲۰ هزار نفر قربانی سوانح ترافیکی می‌شوند. در این میان اما عامل انسانی ازجمله عواملی است که نقش عمده‌ای در بروز حوادث جاده‌ای دارد. به این ترتیب سیاست‌گذاران تصمیم‌گرفته‌اند برای کاهش تصادفات و سوانح جاده‌ای، تست سلامت روان برای متضاضیان را الزامی کنند؛ موضوعی که البته با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. محمدرضا شالبافان، سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با رسانه‌ها از نقش سلامت روان رانندگان در کاهش تصادفات رانندگی سخن گفته است اما منوط‌کردن دریافت گواهینامه به انجام تست روان را غیرمنطقی دانسته است؛ چراکه به‌گفته او، ازهر۴ایرانی یک نفر دارای اختلالات روان است که این موضوع البته تأثیری بر رانندگی برخی از این افراد ندارد و نمی‌توان آنها را از رانندگی محروم کرد؛ ضمن این‌که تشخیص اختلالات روانی و درمان آن پروسه‌ای زمانبر است. هوشنگ مقبولی، حقوقدان نیز در این‌باره به رسانه گفته است: «تعریف دقیق سلامت روان اهمیت زیادی دارد. نبود تعریف مشخص باعث سوءتفاهم و صدور گواهی‌های بی‌اعتبار می‌شود.» او توضیح می‌دهد که سلامت روان از منظر حقوق کیفری یعنی‌فرد مطابق قانون عمل کند اما روانشناسی تعاریف گسترده‌تری دارد که شامل تعادل هیجانی و کنترل استرس می‌شود؛ بدون معیارها و استانداردهای دقیق، نمی‌توان جعل گواهی‌ها را به‌درستی تشخیص داد. این حقوقدان ادامه داده که روان‌پزشکان و روانشناسان ممکن است در تشخیص سلامت روان تفاوت نظر داشته باشند. به همین دلیل باید سیستم ارزیابی گواهی‌ها علمی‌تر و شفاف‌تر شود تا صحت آنها بررسی شود.
تشخیص به‌عهده کارشناسان
در این میان اما الزام انجام تست روان برای متقاضیان دریافت گواهینامه موافقانی هم دارد. محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی ایران با اشاره به این‌که عوامل انسانی بیشترین دلیل تصادفات را تشکیل می‌دهند، به جام‌جم می‌گوید: بخشی از این عوامل به علت عدم توجه به قوانین راهنمایی ورانندگی رخ می‌دهدوبخش دیگر نیز به دلیل این‌که برخی ازافراد دارای اختلالات روانی و مشکلات شخصیتی دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند؛ البته ویژگی‌های شخصیتی نیز در پیروی‌کردن افراد از قوانین راهنمایی و رانندگی تأثیرگذار است.
به گفته او، نداشتن اختلالات روانی و سلامت روان، عامل بسیار مهمی در رانندگی ایمن است؛ به همین دلیل هیأت وزیران نیز این قانون را تصویب و ابلاغ کردند که از نظر روانشناسان در کاهش تصادفات و همچنین جرم و جنایاتی که در جامعه صورت می‌گیرد، مؤثر است.
رئیس سازمان نظام روانشناسی ایران با اشاره به این‌که براساس یافته‌های علمی افراد دارای اختلالات شخصیتی بیشترین اثرگذاری در بروز تصادفات رانندگی را دارند، بیان می‌کند: سایکوپت‌ها و افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی و مرزی از این قبیل هستند؛ البته ممکن است فردی دارای اختلال نباشد اما ویژگی‌های شخصیتی‌ای داشته باشد که باعث بروز حوادث شود؛ برای مثال، فردی که تحریک‌پذیر است، اختلال ندارد اما خیلی زود به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان می‌دهد. یا برخی از افراد دارای اختلال، اصلا نقض قوانین را افتخار می‌دانند و از انجام آن خوشحال می‌شوند؛ برای مثال از چراغ قرمز عبور می‌کند یا با سرعت بسیار بالا سبقت می‌گیرد و دیگران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد. تشخیص اختلالات روان باید حتما توسط روانشناسان صورت گیرد و درمان شود.
او با اشاره به این‌که صدور برگه سلامت روان برای متقاضیان دریافت گواهینامه حتما باید توسط روانشناسان و با همکاری و تعامل سازمان روانشناسی صورت گیرد، بیان می‌کند: در غیر این صورت ممکن است برای افرادی گواهینامه صادر شود که سلامت روان ندارند؛ درواقع صدور گواهینامه سلامت روان به کاری فرمایشی تبدیل می‌شود. به گفته حاتمی، روانشناسان با استفاده از تجربه و مهارتی که دارند، گذشته افراد را بررسی و سلامت یا عدم سلامت آن را تشخیص می‌دهند؛ البته این مسأله نیازمند زمان است و صرفا با یک جلسه نمی‌توان افراد دارای بیماری یا اختلال روان را شناسایی کرد. پس از شناسایی نیز آنها باید به مراکز درمانی ارجاع کرده تا درمان خود را آغاز و پس از آن بتوانند برای اخذ گواهینامه اقدام کنند.
پایش مستمر
هنوز انجام تست روان برای گواهینامه صورت نمی‌گیرد و روال قبل انجام می‌شود اما بنابه مصوبه هیأت وزیران این امر یکی از شرایط دریافت گواهینامه است. علیرضا اسماعیلی عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس و رئیس سابق پلیس راه کشور نیز در گفت‌وگو با «جام‌جم» با اشاره به این‌که تست سلامت روان می‌تواند منجر‌به تأمین ایمنی در جاده‌ها شود، می‌گوید: البته این غربالگری حتما باید در مراکز روانشناسی و توسط روانشناسان صورت بگیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس با اشاره به این‌که بخشی از تست سلامت روان برای کسانی است که می‌خواهند برای اخذ گواهینامه اقدام کنند، بیان می‌کند: اما بخش دیگر نیز باید به افرادی اختصاص یابد که دارای گواهینامه هستند و اما به صورت مستمر دست به نقض قوانین راهنمایی و رانندگی یا رفتارهای پرخطر می‌زنند. این مسأله باید در قانون تعریف شود که مثلا افراد پس از چند مرتبه‌ای که رفتارهای پرخطر نشان دادند، مجددا به مراکز درمانی معرفی شده و مورد غربالگری قرار گیرند و در صورت داشتن بیماری روانی، گواهینامه آنها باطل شود. البته این افراد پس از درمان و به دست‌آوردن سلامتی می‌توانند مجددا برای دریافت گواهینامه اقدام کنند.
رئیس سابق پلیس‌راه کشور با اشاره به این‌که تحلیل و بررسی علل تصادفات نشان می‌دهد، عامل انسانی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد (در برخی از حوادث حتی ۹۰ درصد) در بروز تصادفات و حوادث جاده‌ای نقش دارند، بیان می‌کند: این موضوع نشان دهنده اهمیت سلامت روان رانندگان است که اتفاقا در قانون نیز به آن اشاره شده اما متأسفانه تاکنون اجرا نشده است.
