در۱۲روزی که برخی از دانشآموزان به درجه رفیع شهادت رسیدند، آموزش و پرورش هم منفعل نماند و به فعالیت‌هایی مانند گفت‌وگوی معلمان با دانشآموزان، اجرای طرح نماد یاهمان سامانه ۱۵۷۰ که برای بهبود تاب‌آوری اجتماعی و روان‌شناختی دانشآموزان اجرا شد، پرداخت؛ اقداماتی که روایتگر پایداری در روزهای دشوار کشور بودند. در ادامه با علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش درباره اقدامات و برنامه‌های این وزارتخانه برای روزهای آینده گفت‌وگو کرده‌ایم.
تجربه تلخ جنگ اخیر، چه تأثیری بر آموزش و پرورش کشور داشت و ما چه درس‌هایی از این جنگ ۱۲ روزه گرفتیم؟
مهم‌ترین دستاورد جنگ و این حمله وحشیانه برای مردم عزیز ما، نمایان‌‌تر شدن چهره پلید، خشن و غیرانسانی این رژیم تروریستی بود. شاید اگر تا پیش از این، برخی افراد یا رسانه‌‌های بیگانه تلاش می‌کردند تا چهره این رژیم را بزک کنند، با این جنایت در کشور ما، آن چهره بزک شده فرو ریخت و خوی حیوانی و شیطانی این رژیم، به‌‌ویژه برای دانشآموزان ما آشکار شد. به‌‌هر‌حال، دانشآموزان نسل آینده کشورمارا تشکیل می‌دهند و رؤسای‌جمهور، وزرا، دولتمردان، سیاست‌گذاران و نمایندگان مجلس آینده از میان همین دانشآموزان به میدان خواهند آمد. موضوع بعدی، ضرورت حفظ فرهنگ دفاع همیشگی در جامعه است؛ فرهنگی که بخش عمده‌ای از آن بر دوش دانشآموزان قرار دارد. آمادگی برای دفاع، یک اصل بسیار مهم است. شاید این اتفاق، برای همیشه، برخی را که یا غافل بودند، یا دچار غفلت شده بودند، متوجه اهمیت این موضوع کرد. مسأله دیگر، تقویت توانمندی‌های فردی دانشآموزان و ارتقای روحیه آنهاست؛ قطعا باید با آمادگی کامل، به این حوزه‌‌ها توجه ویژه داشته باشیم.
آخرین وضعیت و آمار از آسیبهای این جنگ به مدارس چه بوده و هم اکنون وضعیت مراکز آموزشی چگونه است؟
تعدادی از مدارس ما در همان روز اول در شهر تهران آسیب دیدند؛ منتها آسیب‌‌دیدگی آنها جزئی بود. چهار مدرسه در شهر تهران وجود داشت که بلافاصله سازمان نوسازی مدارس وارد عمل شد و اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران، به‌‌جز یک مورد، سایر موارد را که شامل آسیبهای جزئی مانند شکستن شیشه و موارد مشابه بود، اصلاح کرد. در شهرهای دیگر، به‌دلیل لغو امتحانات، آمار کامل ثبت نشد اما مشخص است که مدارس ما، به‌‌ویژه در شهر تهران، آسیب دیده‌‌اند. تعداد دانشآموزان شهید در کل کشور نیز ۲۰ نفر است.
برنامه‌ای برای حمایت از خانواده‌های دانشآموزان شهید دارید؟ آیا اقدامی در این مدت صورت گرفته است؟
شخص آقای وزیر با برخی از این خانواده‌ها بهصورت تلفنی گفت‌وگو کردند؛ البته این موضوع به وضعیت آن خانواده‌ها نیز بستگی داشت. با این وجود ما همواره اگر چه نه به‌‌طور کامل، در خدمت خانواده‌های محترم شهدا بوده‌ایم و هستیم. در واقع، حفظ یاد و خاطره شهدای دانش‌آموز و مستندسازی زندگی آنها از اولویت‌های ماست. آموزش و پرورش تاکنون نیز تلاش کرده تا نام و خاطره این شهدا هرگز فراموش نشود. در راستای مستندنگاری، مستندسازی و حفظ ارزش‌های معنوی که این شهدا برای ما به میراث گذاشته‌اند، اقدامات متعددی انجام شده است.همچنین تلاش خواهیم کردتا نام این دانشآموزان عزیز را بر مدارس و کلاسهای درس بگذاریم تا به‌‌عنوان سندی دائمی از جنایات رژیم‌صهیونیستی باقی بماند.
ستاد مدیریت آموزش و پرورش در شرایط جنگی چه اختیارات ویژه‌‌ای داشت و چگونه تصمیم‌گیری میکرد؟
آموزش و پرورش در همان روز اول و در پی تجاوز رژیم‌صهیونیستی، بلافاصله با استان‌ها هماهنگ کرد و مدارسی را که در طرح ستاد اسکان نوروزی تعیین کرده بودیم، مقرر شد تا ۵۰ درصد و در صورت لزوم تا صد‌درصد از ظرفیت آنها برای کمک و اسکان افرادی که منازل‌شان آسیب دیده بود، اختصاص یابد. همچنین تعدادی از مدارس نیز برای مراکز خدمات عمومی، در صورت نیاز، درنظر گرفته شدند. بلافاصله ستاد مدیریت نظام تعلیم و تربیت، یا همان ستاد مدیریت آموزش و پرورش در شرایط جنگ و دفاع، تشکیل شد. این ستاد تصمیمات را بهصورت روزانه و حتی ساعتی، در صورت لزوم، اتخاذ میکرد. برای نمونه تصمیم‌گیری درباره امتحانات باقی مانده، آزمون تیزهوشان و مصاحبه ورودی دانشگاه فرهنگیان، همگی حاصل تصمیمات این ستاد بود.
آموزش و پرورش در این مدت چه تمهیداتی برای حفظ امنیت و سلامت روان دانشآموزان اتخاذ کرد؟
به هر حال بخش دفاعی کشور برعهده نیروهای مسلح و وزارت دفاع است اما در چنین شرایطی همه باید به موضوع دفاعی کشور کمک کنند و در دوبعد جبهه نرم و سخت به آن بیندیشند. در بحث جبهه نرم، یکی از اقدامات میتواند آموزش دانشآموزان و آماده‌‌سازی ذهن آنها برای دفاع باشد. همچنین باید روش‌‌هایی برای جلوگیری از افزایش استرس در میان آنها درنظر گرفته شود. در همین راستا، این وزارتخانه از همان روز ابتدایی جنگ، طرح‌‌هایی را مدنظر قرار داد. نخست، تولیدات فرهنگی بود که ستاد آن به‌‌سرعت در معاونت پرورشی تشکیل و تولیدات بسیار خوبی نیز هدف‌گذاری و اجرا شد. در حوزه‌هایی مانند سامانه نماد یا همان شماره ۱۵۷۰، در صورت بروز هرگونه استرس، اضطراب یا مسائل مشابه، خدمات مشاوره‌ای به دانشآموزان ارائه می‌شد و این سامانه فعال باقی ماند. طرح دیگر این بود که اگر هر معلم در طول روز با ۱۶ دانش‌آموز تماس بگیرد، میتواند طی دو یا سه روز با تمام دانشآموزان خود صحبت کند و نکاتی مرتبط با آرامش، امیدبخشی و افزایش روحیه را به آنها یادآور شود. در واقع هدف این است که نشان دهیم آموزش‌وپرورش برای این شرایط برنامه دارد و از پیش به آن اندیشیده شده است. به هر حال ما با جامعه‌ای گسترده از مخاطبان روبه‌رو هستیم که همگی تحت تأثیر برنامه‌های آموزش‌وپرورش قرار دارند و این وزارتخانه نمی‌تواند بدون برنامه عمل کند.
آیا پای این تجربیات به کتاب‌های درسی هم باز میشود؟
هرگونه موضوع مرتبط با کتاب‌های درسی باید مبتنی بر مطالعه‌ای عمیق باشد. دربرخی مسائل می‌توان سریع تصمیم‌گیری کرد و در قالب یک ستاد، بهصورت روزانه یا ماهانه و براساس نیاز، برنامه‌ای اعلام و هدفی مشخص کرد اما در مورد کتاب‌های درسی، قطعا نیاز به مطالعه چند بعدی و بررسی‌های عمیق وجود دارد. این‌که این فرآیند چگونه باید انجام شود، نیازمند دقت و ظرافت است؛ موضوعی که باید توسط مؤلفان و پژوهشگران مورد بررسی قرار گیرد تا از این ظرفیت به‌‌درستی استفاده شود. تاکنون صحبتی رسمی در این‌خصوص انجام نشده اما به هرحال ما از گذشته درس آمادگی دفاعی را در برنامه درسی داشته‌ایم؛ درسی که هیچ‌‌گاه از برنامه مدارس حذف نشده بود، چه در دوران دفاع‌مقدس و چه پس از آن. کتابی که در آن، موضوعاتی از جنس دفاع اعم از دفاع نرم و دفاع سخت مطرح شده است. در صورت لزوم، کتاب آمادگی دفاعی را تقویت خواهیم کرد. کتب درسی ما طیف‌های مختلف سنی را پوشش می‌دهد و باید متناسب با سن دانشآموزان به این مسائل پرداخته شود. به‌‌طور طبیعی تناسب برخی مفاهیم در دوره ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم متفاوت خواهد بود. بهصورت کلی، مدیریت بحران، مسأله‌ای چند بعدی و میان‌‌دستگاهی است و صرفا محدود به آموزش و پرورش نمی‌شود. با این‌حال، آموزش و پرورش بخش مهمی از این فرآیند به‌‌شمار می‌رود، چرا که دامنه شمول جمعیتی آن بسیار گسترده است. قطعا این وزارتخانه تاکنون نیز به این موضوعات توجه داشته است.
مهارت‌افزایی معلمان در تابستان
علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش درباره برنامه‌های این وزارتخانه در تابستان می‌گوید: «آموزش و پرورش هم برای آموزش رسمی و هم برای اوقات فراغت که به آن آموزش‌‌های غیررسمی گفته میشود، برنامه‌ریزی داشته است. اردوها، کلاسهای فرهنگی و هنری، کلاسهای قرآن و دارالقرآن‌ها همگی از‌جمله فعالیت‌هایی هستند که معمولا در تابستان پررنگ‌‌تر می‌شوند.» وی می‌افزاید: «این وزارتخانه دارای ۱۱۰۰ کانون فرهنگی و تربیتی و حدود ۳۴۰ اردوگاه دانش‌آموزی در سراسر کشور است که چهار اردوگاه آن در سطح کشوری و بین‌المللی فعالیت می‌کنند. اینها همه پایگاه‌هایی هستند که نه فقط امسال بلکه هر ساله و متناسب با جمعیت مراجعه‌کننده، در خدمت دانشآموزان بوده‌اند و خواهند بود. این برنامه‌ها بهصورت استانی، منطقه‌ای و محلی اطلاع‌رسانی می‌شوند و دانشآموزان از آنها مطلع هستند.» او با اشاره به موضوع مهم مهارت‌افزایی معلمان ادامه می‌دهد: «البته یکی از مسائل بسیار مهم در فصل تابستان، برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی برای معلمان است. جدا از دانش‌آموزانی که معمولا در تابستان از این زمان بهره‌مند می‌شوند، ما از موضوعاتی مانند مهارت‌افزایی و دانش‌افزایی معلمان نیز غافل نمی‌شویم.»
