ساترا مانع کار متخفلان است

سعید مقیسه رئیس سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) و معاون رئیس رسانه ملی در جریان بازدیدی که از روزنامه جام‌جم داشت، به بیان نکاتی در خصوص فعالیت‌های ساترا پرداخت. وی در این خصوص گفت: ساترا برای اینکه بتواند از نظر محتوایی، تاثیرگذاری جدی بر زیست‌بوم تولیدمحتوا در فضای مجازی داشته باشد، جلسات صدور مجوز تولید و صدور مجوز انتشار را به شکل پیوسته دارد. جلسه تولید دو بخش است: ابتدا طرح و خلاصه‌ای از هویت درام موردبررسی قرار می‌گیرد و اگر اثر نمایشی باشد، نکات به صاحب اثر بیان می‌شود، در ادامه نیاز است فیلنامه برای صدور مجوز تولید بررسی شود. به طور کلی ساترا چهار مجوز اصلی در حوزه آثار دارد: یکی مجوز طرح است که به فردی که آن را ارائه کند داده می‌شود، یکی مجوز فیلمنامه است که به نویسنده ارائه می‌شود، دیگری مجوز تولید است که بعد از تصویب طرح و فیلمنامه، به نوعی اجازه شروع تولید است. مجوز دیگر، مربوط به انتشار است که به سکویی ارائه می‌شود که قرار است اثر از طریق آن منتشر شود. این را باید در نظر داشت که مجوز انتشار، به قسمت‌های مختلف اثر ارائه می‌شود. یعنی ممکن است یک اثر طرحش مجوز بگیرد، اما فیلمنامه مجوز نگیرد. یا طرح و فیلمنامه مجوز بگیرد، اما به شرایط تولید نرسد. به هر حال اگر تیم تولید آنچه قرار است مجوز بگیرند را اجرا کنند، روال عادی شکل می‌گیرد. اما در هر مرحله‌ای که خارج از روال خود عمل کنند، ساترا مجوز آن‌ها را صادر نخواهد کرد. 

پیچیدگی صدور مجوز 

وی ادامه داد: به طور کلی روال صدور یا لغو مجوز، پیچیده است. خیلی وقت‌ها تولیدکنندگان دعوت می‌شوند و با آن‌ها صحبت می‌شود. جمع فرهیخته و کارکشته‌ای در شورا‌های مرتبط با تولید و انتشار حضور دارند و به نوعی اقناع‌پذیری برای صاحب اثر صورت می‌گیرد. افراد حاضر در شورا‌های مربوطه، طی جلسه مفصلی، دلایل خود را مطرح و راهکار‌هایی ارائه می‌کنند تا امکان اصلاح اثر وجود داشته باشد. به این ترتیب به زیست‌بوم کمک می‌شود تا تولیدات خود را مطابق آیین‌نامه‌های محتوایی کشور، به سرانجام برسانند. 

مقیسه در اشاره به برخی آگهی‌های منتشر شده در میان برنامه‌های سکو‌های مختلف، تصریح کرد: در مورد آگهی‌های بین اثر، در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، بندی مرتبط با تنظیم‌گری تبلیغات در فضای مجازی وجود دارد که به ساترا محول شده است. در این زمینه اقداماتی انجام شده و ساترا تبلیغاتی که در فضای مجازی منتشر می‌شود را بررسی می‌کند تا موارد مشکل‌دار را تذکر دهد. اگرچه کانون‌های تبلیغاتی، مجوزی را برای تولید محتوای تبلیغاتی از ارشاد می‌گیرند، اما در نهایت ساترا روی انتشار محتوا مجوز می‌دهد. به طور کلی نظارت محتوایی ساترا، برخی به صورت پیشینی و برخی، پسینی است. الان در سریال‌های تولیدی، برنامه‌های تلویزیونی و در آینده نزدیک سریال‌های دوبله و برنامه‌های تامینی کودک هم مجوزشان به صورت پیشینی خواهد شد. 

جزئیاتی از طرح سپام 

وی تاکید کرد: نظارت پسینی لاجرم به دلیل استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی است. یعنی اگر قرار باشد این حجم انبوه از محتوا‌های در حال انتشار مجازی را به صورت پیشینی نظارت کنیم، طبیعی است که وقت زیادی می‌گیرد و صنعت صوت و تصویر فراگیر، دچار چالش جدی خواهد شد. برای همین، از هر سکو دو نفر را انتخاب کردیم تا آموزش بدهیم و این اشخاص در دوره دانشگاه صدا و سیما آموزش دیدند. یعنی نظارت پسینی به معنای این نیست که هیچ نظارتی وجود ندارد. بلکه به فرد آموزش‌دیده، مسئولیت سکو سپرده شده و آن‌ها نظارت را انجام می‌دهند. این فرد ملاحظات ساترا را می‌داند و کاملا آموزش دیده. ما این افراد را ارزیابی می‌کنیم تا نحوه نظارتشان را بسنجیم. در مورد کاربرمحورها، طرح سپام را داریم که همان سامانه پالایش مردمی است. در آنجا رسانه کاربرمحور سقف مشاهده برای آثار در نظر می‌گیرد که مثلا بعد از تماشای یک هزار نفر، ناظر محتوایی دوباره باید آن را ملاحظه کند. یعنی محتوایی به فرض اینکه از دریچه‌های بررسی خود سکو عبور کرده، هوش مصنوعی آن را بدون مشکل دانسته، فردی که ناظر بر هوش مصنوعی است هم تشخیص لزوم اصلاح در مورد آن محتوا نداده، باز هم سقف مشاهده آن محدود است. بعد از آن، یک تعدادی از ناظران مردمی که دوره‌های آموزشی ساترا را سپری کردند یا ارزیابان که آموزش‌دیده و در سطوح مختلف آموزش دیده‌اند، در یک سامانه طراحی‌شده محتوای مربوطه را می‌بینند و اگر آن‌ها تایید کردند، سقف مشاهده اثر مربوطه افزایش پیدا می‌کند. این طرحی است که در حال آماده‌سازی است، و شرایط آن فراهم شده، سامانه آن طراحی شده و در مراحل پایانی است تا نظارت بر رسانه‌های کاربرمحور از طریق محدودیت در سقف مشاهده، صورت گیرد. خود نیروی سکو هم می‌تواند به عنوان ناظر مورد تایید ساترا معرفی شود، آموزش ببیند و به صورت ناظر محتوایی انسانی سقف را بالاتر می‌برد. البته فردی که تولیدکننده محتوا در چنین بستری است، خودش می‌تواند ناظر محتوایی باشد. اما به هر حال ما با افراد آموزش‌دیده طرف هستیم. به این ترتیب اگر محتوای نامناسبی در رسانه کاربرمحور پیدا شود، طرف حساب کاربر، همان فرد ناظر است که اجازه فراگیر شدن آن را داده است. یعنی اگر محتوایی در آینده نزدیک فراگیر شد، این بدان معنا است که حتما افراد شناخته‌شده و آموزش‌دیده آن را تایید کرده‌اند. این مساله، یک نظارت عمومی و مردمی است. یعنی مردم به راحتی می‌توانند آموزش ببینند و هر کسی که ما در رتبه ممتاز آموزش دهیم، خودش می‌تواند به ده نفر از رتبه‌های پایین‌تر خود آموزش دهد. به این ترتیب یک روند خوشه‌ای در انتقال اسناد بالادستی شکل می‌گیرد و تعداد زیادی از مردم کمک‌کار انتشار محتوای سالم در فضای مجازی خواهند شد. 

از مردم برای نظارت کمک می‌گیریم 

وی تصریح کرد: برای نظارت بر انبوه محتوا‌ها در فضای مجازی چاره‌ای نیست جز اینکه از خود مردم کمک بگیریم. به این ترتیب مشکلی برای تولیدکننده اثر یا سکو پیش نمی‌آید. یعنی تنها افرادی آسیب می‌بینند که در انتشار محتوای نامناسب تعمد داشته باشند. به مرور می‌توان برای محتوا‌های حساس مثل موضوعات مرتبط با کودک یا دیگر موضوعات تاثیرگذار سقف را تنظیم کرد تا نظارت بیشتری باشد. انتظار داریم کسانی که محتوایی را در رسانه‌های کاربرمحور منتشر می‌کنند، برای سکوشناخته‌شده و احراز هویت شده باشند. برخی سکو‌ها این را رعایت نمی‌کنند. الان در برخی رسانه‌های کاربرمحور با ایمیل اجازه ثبت‌نام می‌دهند که حتما اشتباه است. اینکه صرفا برای مشاهده محتوای دیگران صرفا با ایمیل ثبت نام انجام شود، اشکالی ندارد، اما برای آن‌هایی که تولیدکننده و منتشرکننده محتوا در فضای مجازی هستند، حتما باید احراز هویت صورت گرفته باشد. بیشترین آسیبی که در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی مشاهده می‌کنیم، ناشی از افرادی است که احراز هویت نشده‌اند. 

رئیس ساترا همچنین در اشاره به سامانه اعمال نظارت‌های مردمی گفت: پیش از به این صورت بود که مردم نکته مدنظر خودشان را در همان سامانه‌ها و سکو‌هایی که از ما مجوز فعالیت دارند، مطرح می‌کردند. در کنار این، ساترا هم یک بخش دیگری به نام ساپرا ایجاد کرده که اگر مردم نتوانسته باشند محتوای مربوطه را گزارش کنند، از این طریق انجام دهند. سامانه دیگری به نام سپام هم وجود دارد که کاربران می‌توانند از طریق آن اعمال نظارت محتوایی کنند. در حال حاضر مراحل اولیه این سامانه در حال انجام است تا آموزش‌های لازم هم صورت گیرد و در نهایت با چند رسانه کاربرمحور کار را شروع کنیم. 

جلوی تخلفات می‌ایستیم 

وی در خصوص تاثیر نظارت ساترا بر کاهش صحنه‌های حاوی آسیب‌های اجتماعی هم عنوان کرد: ما طرفدار این نیستیم که اگر تخلفی صورت می‌گیرد، به مرور کم شود. بلکه می‌گوییم بر اساس قانون باید کلیه تخلفات حذف شود. یعنی از این مساله دفاع نمی‌کنیم و معتقدیم که در مواقعی که ضرورت و اقتضای درام نیست، این موارد باید حذف شود. مساله دیگر اینکه آیا ساترا در کاهش این موارد تاثیر گذاشته؟ ممکن است تاثیر جلوگیری‌کننده قطعی از تمام تخلفات نداشته باشد، چون ذات تنظیم‌گری همین است. با این حال، می‌توان گفت روند نمایش این موارد کاهش داشته است. چه بسا که در سال‌های قبل این موارد بیشتر بوده و الان کاهش یافته است. هرچند که به این معنا نیست که وضعیت فعلی را قبول داریم چرا که طرفدار اجرای صد در صدی قوانین کشور هستیم. درست مثل اینکه در بحث راهنمایی و رانندگی بگوییم با آموزش و فرهنگسازی، توانسته‌ایم وضعیت را بهبود ببخشیم و آمار تلفات جاده‌ای را کم کنیم. تلاش می‌کنیم فضای مجازی، کاملا سالم و امن باشد و این را حق مردم می‌دانیم. 

نظارت صدا و سیما با نمایش خانگی متفاوت است

مقیسه با اشاره به تفاوت سلامت محتوا در صدا و سیما و نمایش خانگی، گفت: باید بین صدا و سیما و نمایش خانگی قدری تفاوت قائل شد. محتوایی که یقین داشته باشیم قبل از پخش یک ناظر پخش آن را دیده و نظر او اعمال شده، مربوط به محتوای صدا و سیماست. اما در فضای مجازی و نمایش خانگی، اعمال شدن ملاحظات، با ساترا نیست. پخش ما بخش خصوصی است و ناظر آن هم وزارت ارتباطات است. یعنی نهادی که میتواند جلوی پخش را در لحظه بگیرد ساترا نیست، وزارت ارشاد هم نیست، بلکه وزارت ارتباطات است. این، یک تفاوت مهم میان صدا و سیما و نمایش خانگی است. پس نباید توقع سلامت محتوا از نمایش خانگی، مثل صدا و سیما باشد. چون رعایت قوانین بالادستی در اختیار ما نیست. ما مسئول تنظیم‌گری هستیم، اما مسئولیتی برای تصدی‌گری نداریم. یعنی ممکن است مجوز به یک قسمت از مجموعه‌ای ارائه شود و پخش هم کند، اما بعد از یک هفته آن را بررسی کنیم تغییر کرده باشد. آیا می‌توان هر روز همه محتوا‌های سکو‌ها را بررسی کرد؟ یک نکته دیگر اینکه، برخی از کلیپ‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی – به خصوص خارجی‌ها – منتشر می‌شود، مربوط به تیم تولید‌کننده نیست. خیلی وقت‌ها از کاراکتر‌های مربوط به یک اثر و با کمک هوش مصنوعی، یک کلیپ ساخته می‌شود. گاهی ممکن است بگویند چرا فلان محتوای نامناسب از فلان سکو پخش شده در حالی که محتوایی که به آن استناد می‌کنند، مربوط به سکو نبوده و تنها کلیپ آن را در فضای مجازی دیده‌اند. انچه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، لزوما مجوز تولید و مجوز انتشار نگرفته است و در واقع ممکن است از طرف فردی جدای از عوامل تولیدی، منتشر شده باشد. 

وی ادامه داد: ما یک مجمع رصتا داریم که اعضای آن را به عنوان نمایندگان صنعت صوت و تصویر فراگیر می‌شناسیم. البته انجمن‌های بسیاری در این میان تشکیل شده‌اند، اما جایی را نماینده این بخش می‌شناسیم که حضور همه سکو‌ها در آن محرز باشد و هر کسی به سهم خود، حق اظهارنظر داشته باشد. برخی سکو‌ها تصور کردند، چون تبلیغات‌شان در شهر بیشتر است یا تولید بومی‌شان بالاست، تمام صنعت مدیون آنهاست و سردمدار سکو‌ها هستند. در واقع تصور می‌کنند رابطه آن‌ها مشخص‌کننده رابطه واقعی سکو‌ها با تنظیم‌گر است. اما اینطور نیست. برخی از سکو‌ها تولید بسیار زیادی دارند و درآمد بالایی ندارند؛ مثل تلوبیون که با اختلاف بزرگترین وی‌او‌دی کشور است. حالا، چون درآمد کسب نمی‌کند، باید بگوییم تاثیرگذار نیست؟ یا سکوی دیگری ممکن است سود کمتری برای خود قائل باشد. در واقع گردش مالی دلیل بر اولویت یک سکو نیست. نکته اینجاست که در مجمع رصتا هر سکویی برای خود صاحب امتیاز و رای است. یعنی نمی‌توان گفت در انتخاب رئیس‌جمهور، یک دکتر سهم بیشتری نسبت به یک کشاورز دارد. خیلی مهم است که نوع رابطه سکو با تنظیم‌گر را از چه کسی بپرسیم. یعنی اگر از سکوی متخلف بپرسیم، متفاوت است. مثل این می‌ماند که وضعیت رضایت‌مندی از نیروی انتظامی کشور را از متخلفان بپرسیم. اگر متخلفانی که ساترا را مانع کار خود می‌دانند از ما راضی باشند که باید اصلا کارمان را تعطیل کنیم! ضمن اینکه اکثر سکو‌ها متخلف نیستند. 

تعامل با تولیدکنندگان آثار 

مقیسه همچنین در خصوص تعامل با عوامل تولید هم گفت: ما در شورا‌های مختلف، مجمع رصتا را به عنوان نماینده سکو‌ها داریم که به ما کمک می‌کند اطلاع دقیق‌تری از وضعیت صنعت پیدا کنیم و صنعت هم از برنامه‌های ما مطلع شود. در همین راستا هر هفته برنامه صمیمانه‌ای با آن‌ها داریم که یک سکو می‌آید و در ابعاد مختلف به او کمک می‌شود. شاید بیش از سی صفحه کارنامه ارائه می‌شود تا وضعیت خودش را تشخیص دهد. وضعیت امنیت داده کاربران که به همه سکو‌ها دادیم، آورده مغتنمی برای آنهاست که با بررسی سایت آن‌ها صورت گرفته است. این‌ها حمایت‌هایی است که ساترا از سکو‌ها انجام می‌دهد. در قانون برنامه هفتم موظف شدیم آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات سکو‌ها را تدوین کنیم و الان با همکاری وزارت ارشاد و کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، جلساتی را برگزار می‌کنیم که این آیین‌نامه زودتر تصویب و ابلاغ شود و این ترتیب، برخورد با متخلفان، قانون‌مندتر انجام شود و ضمانت اجرایی بهتری پیدا کند. 

وی درباره رسانه‌ای شدن برخی تخلفات هم، به این نکته اشاره کرد که ساترا بنای رسانه‌ای کردن برخی تخلفات را ندارد چرا که رسانه‌ای کردن برخی موارد مجازات است و باید بر اساس قانون صورت گیرد. از سوی دیگر، همین سبب بیشتر شدن محتوای مجرمانه هم می‌شود. مقیسه گفت: در عین حال، سکو‌های مقید در نظام رتبه‌بندی ساترا، دوره‌های ارزیابی مستمر دارند و وضعیت‌شان را رصد می‌کنیم. حمایت‌های ساترا مشمول آن‌هایی است که محتوای سالم تولید می‌کنند که این حمایت‌ها متنوع است. به عنوان مثال مجوز این را گرفتیم که اخبار مربوط به آثار دارای مجوز را از شبکه خبر و بخش‌های خبری مختلف شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی اعلام کنیم و مشمول آگهی بازرگانی نشود. همچنین صفحه‌ای در تلوبیون به معرفی سکو‌های دارای مجوز از ساترا و تولیدات آن‌ها اختصاص دادیم که این تنها بخشی از حمایت‌هایی است که از این سکو‌ها داریم. 
 
تنظیم‌گری ساترا همدلانه است

عضو شورای صدور مجوز با اشاره به اینکه تنظیم‌گری ساترا همدلانه است، گفت: برخی هنرمندان و کارگردان‌ها از همکاری با ما به‌عنوان تجربه مثبت یاد و حتی از ایده‌هایی که در جلسات مطرح شده برای بهبود فیلم‌نامه‌ها استفاده کرده‌اند. محمدرضا جعفری‌جلوه، عضو شورای صدور مجوز ساترا در نهمین نشست نقد و بررسی نظام تنظیم گری شبکه نمایش خانگی در ایران در خصوص نگرانی برخی هنرمندان و رضایت برخی دیگر از هنرمندان از نوع تنظیمگری ساترا گفت: باید توجه کنیم که این نگرانی‌ها بیشتر از سوابق یا تجربیات گذشته ناشی می‌شود. در واقع بسیاری از نگرانی‌ها به دلیل تصورات نادرست یا قضاوت‌های ناپخته است. ما در شورای صدور مجوز ساترا تلاش می‌کنیم که این فضا را تغییر دهیم. ما به جای تحکم و اقتدارگرایی، سعی داریم که فرایند‌ها را بر اساس همکاری و همدلی با سازندگان آثار پیش ببریم. در جلسات خود با تولیدکنندگان، همواره از ایده‌های آن‌ها استقبال می‌کنیم و به دنبال ایجاد فضایی هستیم که هم تولیدات هنری بهبود یابد و هم سازندگان احساس رضایت داشته باشند.

وی در این نشست با اشاره به اینکه شورای صدور مجوز ساترا شورای ممیزی نیست، خاطر نشان ساخت: در جلسات شورای مجوز ساترا فقط به موضوعات مضمونی پرداخته نمی‌شود. گاهی اوقات حتی به نقد کیفیت هنری و فنی آثار هم می‌پردازیم. در این جلسات، هدف ما این است که سازندگان آثار بتوانند روایت‌های بهتری ارائه دهند، شخصیت‌پردازی‌های بهتری داشته باشند و در نهایت کیفیت کلی اثر افزایش یابد. بسیاری از سازندگان از این نقد‌ها و مشاوره‌ها استقبال می‌کنند، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند که آثارشان از نظر فنی و هنری بهبود یابد.