نقبی به دالان تاریخ

دالان با روایت شخصیتی به نام اردلان با بازی حسن اسدی آغاز می‌شود که بعد از سال‌ها به ایران بازگشته و با فردی به نام اکبری آشنا می‌شود که به‌عنوان دستیار در کنار او حضور دارد. اردلان به‌دنبال تاریخ است و به مرور ریشه‌هایش را در همین پژوهش پیدا می‌کند. دالان و روایتش از تاریخ در ۱۳ قسمت ۳۵دقیقه‌ای از شبکه یک روی آنتن می‌رود. حامد کاظم‌زاده، تهیه‌کننده دالان است که برخی قسمت‌ها را خودش کارگردانی کرده و برخی دیگر را امیر آذین انجام داده است. دالان با حال و هوای نمایشی و تکیه بر استنادهای تاریخی، دست مخاطب را می‌گیرد تا به زوایای کمتر بیان شده تاریخ ببرد و نکاتی تازه برای او بیان کند. 
     
روایت تاریخ به شکل نمایشی 
حامد کاظم‌زاده، تهیه‌کننده برنامه دالان درخصوص کلیات تولید برنامه، به جام‌جم می‌گوید: طرح کلی این برنامه هفت ماه قبل شکل گرفت و از ابتدا بنای ما این بود که در حین نمایشی بودن، وجه مستند هم داشته باشد. من پیش از این روزهای انقلاب را ساخته بودم و می‌خواستم در دالان، وجه مستند و نمایشی را به‌صورت همزمان داشته باشیم. به همین دلیل برخی المان‌های نمایشی و راوی را اضافه کردیم که برخی صحبت‌ها را از زبان آنها مطرح کنیم. این مجموعه ۱۳ قسمتی با بازی حسن اسدی‌(در نقش محمد اردلان) و رضا حاجی‌حسینی‌(در نقش اکبری) در هر قسمت به یکی از موضوعات دو دوره پهلوی ازجمله زندگی اشرف پهلوی، جنگ جهانی دوم، روابط ایران و اسرائیل در آن دوران و... می‌پردازد که در هر قسمت برخی کاراکترها به فراخور روایتی که از آن دوران داریم اضافه می‌شوند.وی با اشاره به این‌که مخاطب به دنبال قصه است و از این منظر تلاش شده تا با اضافه شدن وجه نمایشی، جذابیت بیشتری برای مخاطب شکل بگیرد، عنوان می‌کند: از سال ۱۳۵۷ که انقلاب اسلامی شکل گرفته، مستند، سریال، فیلم سینمایی و گونه‌های دیگر بسیاری ساخته شده. به نظرمان آمد که بعد از این سال‌ها، گونه جدیدی برای بیان برخی محتواها لازم است؛ به‌خصوص که برخی رسانه‌های معاند در تلاش بوده‌اند تا روایت باب میل خود را به مخاطب ارائه کنند؛ هرچند که تمرکز ما بیشتر بر این است که بحث تاریخی داشته باشیم. در حقیقت تلاش ما بر این بوده که بدون موضعگیری درباره وقایع صحبت کنیم و واقعیت را به نمایش بگذاریم. در واقع به افراد به دید یک رویداد تاریخی نگاه کنیم. برخی واقعیت‌ها در آن دوره وجود دارد که باید از آن صحبت کرد. در آن دوران جنگ جهانی اول را تجربه‌ کردیم اما باز هم در جنگ جهانی دوم دچار قحطی و بیماری و برخی مسائلی شدیم که در جنگ اول هم تجربه کرده بودیم. 
     
بدون جانبداری روایت کردیم 
کاظم‌زاده تصریح می‌کند: برخی شخصیت‌ها مثل هژبر یزدانی فردی است که کمتر می‌توان نکته مثبتی از آن پیدا کرد. به همین خاطر، تلاش ما این بوده بدون جانبداری از خط فکری یا بدون این‌که در مذمت چیزی بگوییم، حقیقت را براساس سند و مدرک و پژوهش ۴ ــ۳ ماهه بیان کنیم. از نظرات کارشناسان برجسته‌ای استفاده کردیم که بسیاری‌شان استاد دانشگاه هستند و کارشان این است. همه اسناد و مدارک مکتوب است و براساس آن از تاریخ گفتیم.وی با اشاره به تیم پژوهش برنامه، این‌طور بیان می‌کند: برخی از اساتید دانشگاهی را که حوزه تحقیقاتی‌شان درباره دوره پهلوی بود‌، دعوت کردیم تا کنار هم جمع شوند و تیم پژوهش برنامه شکل بگیرد. در این میان برخی موارد وجود داشت که امکان بیان آن از طریق دیالوگ نبود و احتیاج به منبع داشت. این را از زبان کارشناسانی بیان کردیم که سال‌هاست در این حوزه کار می‌کنند. قرار بود گپ‌و‌گفت با کارشناسانی که طی برنامه با آنها مصاحبه می‌کنیم، در لوکیشن برنامه اتفاق بیفتد. در نهایت ناچار شدیم برخی تغییرات را انجام دهیم و به این نکته رسیدیم که شخصیت اکبری را به‌عنوان فرستاده اردلان برای جمع‌آوری مصاحبه‌ها وارد کنیم. در واقع به‌گونه‌ای نشان دادیم که افراد مصاحبه‌شونده از دوستان یا اساتید اردلان هستند. به‌طور کلی با کارشناسان زیادی صحبت کردیم تا در نهایت برای هر قسمت، یک نفر به‌عنوان مصاحبه‌شنونده انتخاب شود. یکی از کارشناسان ما دکتر مجد است که ساکن آمریکاست. با او صحبت کردیم تا برای یکی از قسمت‌ها به شکل ویدئو برای ما محتوایی ارسال کند تا درباره قحطی جنگ جهانی دوم صحبتی از او داشته باشیم. 

در جست‌وجوی هویت گمشده 
کاظم‌زاده، تهیه‌کننده دالان در تشریح کاراکترهای ثابت اردلان‌، می‌گوید: اردلان شخصیتی است که سال‌ها خارج از ایران زندگی کرده و برای یک کار به ایران دعوت می‌شود. دخترش ساکن خارج از ایران و دانشجوی تاریخ است. اردلان به ایران می‌آید و شروع به کار می‌کند. در طول داستان به مرور به این نتیجه می‌رسد که در ایران بماند. حتی به دخترش پیشنهاد می‌کند بعد از اتمام تحصیلش، در ایران بماند. در واقع به یاد زندگی گذشته می‌افتد و بعد از سال‌ها احساس آرامش بیشتری می‌کند. اکبری از طرف دانشگاه به او معرفی می‌شود تا دستیار او باشد. رابطه‌اش با اکبری در واقع از دلایل ماندنش در ایران می‌شود. اکبری در واقع باعث می‌شود اردلان به فرهنگ گذشته خود در ایران نزدیک می‌شود. در عین‌حال پرتلاش است و شبانه‌روز کار می‌کند. وی درخصوص چالش‌های تولید این برنامه، به زمان اندک تولید و رساندن برای پخش برنامه اشاره کرده و می‌گوید: یکی از چالش‌های مهم ما همین آماده کردن برنامه و رساندن به آنتن بود. در مورد آرشیو هم با توجه به سرعتی که برای تدوین داریم، فرصت رجوع به آرشیو را نداریم و با بررسی و خرید، دسترسی به آرشیو خواهیم داشت.