تبیین؛ سلاحی قدرتمند دربرابر نفوذ

به گزارش جام جم آنلاین، برنامه ساعت بیست و چهار و یک دقیقه در قسمت شانزدهم از فصل یازدهم این مجموعه برنامه با موضوعِ بررسی تکنیک‌ها و تاکتیک‌های ضد نفوذ داخلی و خارجی در حوزه رسانه‌ها و با حضور دکتر علیرضا داودی، کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی و دکتر محمدحسین اسماعیلی، کارشناس رسانه روانه آنتن رادیو گفتگو شد.

وقتی سوریه از رسانه‌ها شکست خورد

اسماعیلی با موضوع وارونگی شناختی بحث را آغاز کرد: تغییر در حاکمیت سوریه حاصل ۱۵ سال تلاش رسانه‌ای در این کشور بود و کتابی هم در این راستا نوشته شده است. بسیاری از این اتفاقات در کشور ما نیز رخ می‌دهد و این اتفاق برآمده از موضوع وارونگی شناختی است.بخش زیادی از این داستان به ضریبِ نفوذ در اذهان عمومی بازگشت که منجربه وادادگی و انزوای جامعه بود.  

وارونگی شناختی چه تاثیری بر جامعه دارد؟
هر جامعه‌ای دارای یکسری هنجارهاست که با اهمیت، مقدس و پرطرفدار است. گروهی از مردم به این هنجار‌ها دلبستگی دارند و آن را رعایت می‌کنند. اما وارونگی شناختی منجر به بی حسی افراد جامعه نسبت به این هنجار‌ها می‌شود.مثلا امروز شاهد وارونگی در حوزه حجاب هستیم و دچار ناهنجاری در قضیه حجاب هستیم؛ اما این ناهنجاری ابتدا در سطح جامعهاتفاق نیفتد بلکه از سوی رسانه‌های بیگانه ترویج شود.  

وارونگی شناختی در قضیه حجاب

به گفته اسماعیلی این القائات رسانه‌ای به مطالبه بخشی از مردم ما تبدیل شده است؛ بنابراین هنجار حجاب، کم کم به ناهنجاری رسیده و وارونگی شناختی از همین جا شکل گرفت و به عنوان یک مطالبه اجتماعی مطرح شد؛ بنابراین امروز عده‌ای از جوانان و نوجوانان بی حجابی را حق مسلم خود می‌دانند و باید دانست رسانه چنان تغییری در ذهن مخاطب پدید می‌آورد که بی هنجاری را جز مطالبات شخصی تلقی می‌کند.

چرا برسرِ بی‌حجاب‌ها فریاد نمی‌زنیم؟
رسانه‌های معاند حتی جای اقلیت و اکثریت را در ذهن مخاطب جا به جا می‌کنند؛ در اینصورت مردم با دیدن ناهنجاری و اعتراض، خود را در گروه اقلیت تصور کرده و نسبت به اعتراضِ گروهی حداکثری به خود، احساس نگرانی خواهند کرد و این دقیقا مصداق وارونگی شناختی است.هرچند تعداد افراد بی حجاب در جامعه انگشت شمار باشد، اما اکثریتِ باحجاب دیده نمی‌شود و لذا کسیِ حقِ اعتراض نسبت به این بی قانونی را به خود نمی‌دهد؛ بنابراین ما در حوزه شناختی بسیار عقب افتاده ایم. به همین دلیل معاندان با شعار «زن، ...» بحث عریان کردن افراد جامعه را دنبال کردند و مخاطبی که تحت تاثیر رسانه‌ها قرار می‌گیرد، چنین چیزی را نمی‌بیند.

تبیین؛ سلاحی دربرابر وارونگی شناختی

اسماعیلی مهم‌ترین سلاح برای مقابله با وارونگی شناختی را تبیین دانست. چراکه بهتر از این سلاح، یافت نمی‌شود و در این راستا می‌توان رهبری را بزرگ‌ترین استراتژیست در دنیا دانست. ایشان واژه‌ای به جا و درست را به کار بردند و گروه‌های مرجع باید محورِ پیاده سازی آن قرار گیرند و در تله تغییر گرفتار نیایند.

قاعده توپ و تور

داودی هم به بحث ورود کرد: در حوزه شناختی به رابطه میان تور وتوپ می‌رسیم، ولی برای تعریف رابطه این دو، در کلام شاهدِ ثبات هستیم. در دست گرفتن توپ در بازی فوتبال، خطاست هرچند که آن توپ باید به تور اصابت کند. درحالیکه رابطه توپ، دست و تور در ورزش هندبال معنایی دیگر به خود می‌گیرد.در اینجا وقتی وارونگی اتفاق می‌افتد که تغییر غلط را به زور مورد پذیرش قرار دهیم و قانونی کنیم. در هندبال قانون ثابت است، اما انسان و توپ و تور در بازی فوتبال یک معنا دارد و این سه در واترپلو و هندبال معنایی دیگر می‌یابد.

رضاخان در تونل زمان

نفوذ لبه احتیاطی شناختی را به طور کامل نابود می‌کند و از این جا به بعد وارد تغییرِ معنای تور می‌شویم، چون استدلال‌های ادراکی را با اختلال مواجه می‌کند و در نهایت مفهومی با عنوان تغییر معکوس شروع می‌شود.مثلا وقتی درباره رضاشاه صحبت می‌شود هیچ مطالعه‌ای درباره صورت نمی‌گیرد. رضاخان بدون مطالعه، ذهن مخاطب را در تاسیس راه آهن قفل می‌کند و نام این تکنیک، تونل زمان است. برنامه‌ای با همین نام در من و تو پخش می‌شد که بسیاری گزاره‌ها را تغییر می‌داد.

رسانه‌ای‌ها باید باتقوا باشند

نفوذ رسانه‌ای جامعه و سرمایه اجتماعی را از مسیر تعامل، تکامل و تعالی به نازل‌ترین سطح -یعنی تبلیغات برای نشان دادن هر چیز- تنزل می‌دهد.
عبارت دیگر به تربیت مُتَقیانه باز می‌گردد؛ یعنی تربیت اهالی رسانه باید بر اساس تقوا شکل گرفته باشد. رسانه‌ای که در میان دانش آموزان معتکف قرار می‌گیرد، بر اساس تقوا عمل نمی‌کند بلکه از جنس تبلیغات است؛ بنابراین جامعه به جای سمت و سوی تعالی، به سمت فعالِ عامل حرکت کرده و دیگر متعادل نیست. در این جامعه عریان شدن، ضد ارزش تلقی نمی‌شود.

پخش یک ویروس رسانه‌ای مهلک درجامعه

رسانه‌های نفوذی و نفوذی‌های موجود در رسانه منجر می‌شوند جامعه و افکار عمومی بی دفاع شوند و این جامعه عملا مقعر شده است و هر نوع ویروس و میکروب رسانه‌ای را دریافت خواهد کرد.مثال آن، برخی هیئات هستند که برای تبیین قیام حضرت اباعبدالله (ع) برپا نشدند و هیچگونه معرفتی در آن‌ها شکل نمی‌گیرد؛ بنابراین ۱۱ هزار هیئت به ثبت رسیده و در کنار آن قصه «زن» هم اتفاق افتاده می‌افتد.رسانه‌های انقلابی باید پیشران باشند، ولی وقتی در مقام دفاع قرار می‌گیرند،  تبیین رسما از بین رفته و بهسمت تشریح و توصیف حرکت خواهد کرد.

ریاکاری؛ مهرتاییدی بر نفوذ رسانه‌ای

اسماعیلی در بخشی دیگر از این برنامه رادیویی گفت: ما همیشه اقدامات دشمن را نشانه می‌رویم، ولی گاه با رفتار خود، موجبات گسست فرهنگی و ناهنجاری در جامعه را فراهم می‌آوریم.هر یک از ما اگر در کار خود اصلاح ایجاد کنیم، جامعه اصلاح می‌شود و نبودِ چنین روندی از دیگر مصادیقِ وارونگی شناختی است؛ لذا برخی رفتار‌های ریاکارانه، مهر تاییدی بر آن چه خواهد بود که رسانه‌های بیگانه در ذهن مخاطب می‌کارند؛ پس باید ابتدا دنبالِ نفوذ در خود بود.

نفوذی‌ها جلوی پای شما هستند

برخی افراد فاقد تربیت اسلامی هستند و فقط نماز را از اسلام به کار می‌بندند؛ این‌ها دروغ گفته و غیبت می‌کنند و سر مردم کلاه می‌گذارند. مردم با دیدن چنین اشخاصی، دست به مقایسه جامعه با این افراد می‌زنند. پس در حوزه نفوذ نباید به دوردست‌ها نگریست و باید جلوی پای خود را دید.وقتی تربیت صحیح اسلامی جا نیفتد، باید به پله نخست در جامعه نگریست. برخی مردم با جمهوری اسلای مخالفند، ولی در عین حال رهبر انقلاب را قبول دارند؛ چون سلامت نفس را در دیگران نمی‌بینند. همین ریاکاری [مسئولان]پایه اساسیِ وارونگی شناختی است و ما باعثِ آن هستیم.

نفوذ همفری و کشمیری

داودی هم در نتیجه گیری بحث گفت: در حوزه نفوذ، شناختی و رسانه با دو مدل طرف هستیم. یکی مدل مسترهمفرسازی و دیگری مدل کشمیری سازی است. اوج نفوذ در جایی رخ می‌دهد که دشمن مایل باشد ما بی خدا شویم و به مدل مسترهمفر برسیم. دشمن خواستار بی تقوایی، ریاکاری و جعلِ عبارات علیه دین و نظام از سوی ماست تا به پروسه کشمیری شدن برسیم؛ بنابراین رسانه‌ها نباید اردوگاه تربیتِ همفر‌ها و کشمیری‌ها باشند که در اینصورت، سرمایه اجتماعی اعتباری برای این مسیر قائل نیست. یعنی رهبری را قبول دارد، ولی در دیوان سالاری موضوعاتی دیگر را شاهد خواهند بود.

این برنامه به تهیه‌کنندگی نوشین رهگذر، اجرای کارشناسی دکتر محسن آقایی، گویندگی حمید عبیری، پژوهشگری زهرا سهل آبادی، هماهنگی سونیا فرهادآبادی، خبرنگاری آزاده خواجه‌ نصیری و سردبیری دکتر علیرضا داودی تهیه و پخش می‌شود.

شبکه رادیویی گفتگو را علاوه بر امواج رادیو می‌توانید از طریق گیرنده‌های دیجیتالی، رادیونما، اپلیکیشن ایران صدا و آدرس اینترنتی  radiogoftogoo.ir  نیز دریافت کنید. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند از طریق شماره ۰۹۰۳۹۱۳۴۷۴۴ در پیام‌رسان‌های مجازی و سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ با این برنامه و دیگر برنامه‌های رادیو گفتگو در ارتباط باشند.