چرایی ناکارآمدی ساواک

مسلما پاسخ کامل به هریک از پرسش‌های این‌چنینی، نیازمند جلسه و مطلبی مستقل است چون بررسی و تحلیل کارنامه ۲۲ساله ساواک (۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷) در چنین فرصتی نمی‌گنجد.
اما چنانچه بنیادین و محوری بخواهیم نگاهی تحلیلی به این مهم بیفکنیم و برپایه اسناد وداده‌ها بررسی راپیش‌ ببریم، می‌توان نوشت:

یک: حاکمیت شاه، استبدادی بود. بر پایه قانون به شرح وظایف خود که همانا اجرای قانون اساسی بود، پایبند نبود و عمل نکرد. به تعبیر هویدا: منویات اعلیحضرت، قانون است! به‌همین شیوه، شاکله حکومت، حکمرانان، نظامیان، سیاسیون و... با روش استبدادی و مستبدانه عمل می‌کردند.

دو: حاکمیت، استعماری و وابسته به بیگانگان بود؛ یعنی حکومت توسط آمریکا و انگلیس درکودتای۲۸ مردادماه ۱۳۳۲بر سر کار آمد. اختیارات، طرح‌ها، برنامه‌ها و نهادها، با مدیریت بیگانگان اداره می‌شد.به‌عبارتی روشن‌تر، کودتای۲۸مردادماه، فقط یک روز نبود، بلکه ۲۵ سال به درازا کشید.بادرنظرداشتن این دوویژگی،به موضوع خاص ساواک می‌پردازیم.نخست،ساواک را آمریکایی‌ها تاسیس کردند.این اعتراف درکتاب «پاسخ به تاریخ» شاه و اسناد ساواک و مسئولان ساواک مندرج است. پس از راه‌اندازی ساواک از سال ۱۳۳۵ تا۱۳۵۰، تعداد ۱۰مستشار آمریکایی ساواک را اداره می‌کردند! این را ارتشبد حسین فردوست هم اذعان دارد.اداره کل هشتم ضدجاسوسی بامدیریت سه آمریکایی درسال‌های۱۳۳۵تا۱۳۴۲مستقیما اداره می‌شدوحتی گزارش‌های این اداره به زبان انگلیسی بود. سرلشکر منوچهر هاشمی، مدیر کل اداره هشتم (۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷) در کتاب داوری، چاپ لندن، ۱۳۷۲ می‌نویسد که وقتی من سر‌کار آمدم و از آن سه آمریکایی خواستم جلسه‌ای برگزار کنیم و به پیگیری کار بپردازیم، نپذیرفتند و البته همه اسناد را با خودشان بردند. البته یک مستشار آمریکایی در بخش سفارتخانه‌های کشورهای شرق، وابسته به شوروی در اداره کل ماند.
   
روسای ساواک:
سرلشکر تیمور بختیار، مسئول حکومت نظامی (۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵) نخستین رئیس ساواک شد زیرا او مورد توجه آمریکایی‌ها بود. ارتشی‌ها در دوران او شاکله‌های ساواک بودند. به جز ارتشی‌ها، امثال دکتر منوچهر آزمون، دکتر علینقی عالیخانی و پرویز ثابتی بودند و دورانی را رقم زدند که فشار و اختناق و استبداد شدت داشت. بختیار در سفر به آمریکا، طرح نخست وزیرشدن و حتی کودتا را با جان‌اف کندی مطرح کرد اما پس از بازگشت برکنار شد.
   
آموزش در ساواک: 
نیروهای اطلاعاتی نیاز به آموزش [روزآمد] دارند، اما آموزش در ساواکی که موسس‌اش آمریکایی‌ها بودند، بی‌تردید برپایه هدف‌ها و مقاصد و امنیت ۳۵ هزار آمریکایی و یک‌هزار نیروی عضو موساد، هزاران انگلیسی، آمریکایی، فرانسوی و اسراییلی در ایران برنامه‌ریزی و هدفگذاری شده بود. 
ارتشبد فردوست می‌گوید: «پس از آنکه ساواک را آمریکایی‌ها تاسیس کردند، من گفتم: شما آموزش ساواک را به عهده گرفته، اجرا بکنید. مامور سیا گفت: آموزش به عهده موساد اسراییل است! من تاکید کردم که شما عمل کنید و اجرا نمایید، قبول نکرد. موضوع را با مامور موساد در تهران مطرح کردم و ایشان پذیرفت. گفتم: کتاب موضوع را به ما بدهید. گفت: نه لازم نیست خودمان تدریس می‌کنیم... گفتم: پس کتاب را بدهید ترجمه کنیم... گفتم:ما ترجمه می‌کنیم...گفت: به زبان عبری است. گفتم که اشکال ندارد، ما ترجمه می‌کنیم... قبول نکرد.»
لذا آموزش ساواک وبازجوها توسط موساد صورت گرفت.گاهی تیم‌های ۳و ۵ و...نفره به اسرائیل می‌رفتندیا آنها به ایران می‌آمدند. این آیند و روندها برپایه اسناد ساواک تا دی‌ماه ۱۳۵۷ ادامه داشت.
   
همکاری‌ها:
ساواک یک کمیسیون سه‌جانبه (ایران، ترکیه و اسراییل) داشت که سالی ۳یا۴ بار تشکیل می‌شد‌؛ علیه کشورهای همسایه و... ساواک، اسراییل و اتیوپی نیز یک کمیسیون سه‌جانبه درباره آفریقا داشتند...
رئیس سرویس فرانسه، دومانش ازسال۱۳۵۰، ماهانه۵۰هزاردلار تا سال۵۷، از ساواک حقوق می‌گرفت. او سه مسئولیت از سوی ساواک داشت: نخست‌، در مطبوعات فرانسه علیه کمونیسم بنویسد. دوم‌، از شاه ایران تعریف و ستایش کند ونگذارد چیزی علیه شاه نوشته ومنتشر شود. سوم‌، وضعیت دانشجویان ایرانی درفرانسه.حتی او سال۵۷ علیه انقلاب و نیروهای انقلاب و امام راحل(ره) طرح داد.
   
ساواک و مردم:
گاه پرسش می‌شود که چرا مردم از ساواک ناراضی بودند و وحشت داشتند. مگر ساواک چه بود یا چه کرد یا چه برخوردی داشت؟ همان‌گونه که اشاره شد، ساواک یک سیستم اطلاعاتی-‌امنیتی بود که در خدمت ملت، در راه اقتدار ملی و منافع و استقلال ملی نبود. هم ساختار و طرح و برنامه و مدیریت ساواک توسط آمریکا انجام شده و می‌شد و هم دایره نفوذ بیگانه بود و سیستم‌های اطلاعاتی انگلیس در راستای منافع خود عمل می‌کردند. همچنین مسئولان ساواک یا مطیع مطلق‌شان بودند، همانند نعمت‌ا... نصیری یا وابسته به انگلیس بودند همچون سرلشکر منوچهر هاشمی، سرلشکر ناصر مقدم، سرلشکر علی معتضد؛ یا وابسته به اسرائیل بودند، همانند پرویز ثابتی و... البته پرویز ثابتی با سیا نیز در رابطه بود. امثال دکتر عالیخانی وابسته به سیاست انگلیس و همگرا با آن بود.
   
و اما مردم:
تعطیلی برخی مساجد،تعطیل حسینیه ارشاد،تعطیل مسجد الجواد،مسجد هدایت و...تعطیلی برخی ناشران اسلامی مانندشرکت سهامی انتشار، انتشارات دارالفکر، انتشارات آذر... کانون ارشاد و...
   
دستگیری‌ها:
مراجع‌ عظام حضرت امام(ره)،آیت‌ا...‌سیدصادق روحانی،آیت‌ا..‌.‌سیدحسن قمی،آیت‌ا...‌شیخ بهاء‌الدین‌محلاتی شیرازی‌و...؛ دستگیری صدها فقیه، مجتهد، روحانی، امام جماعت، واعظ، نویسنده، مترجم و...؛ دستگیری هزاران کارگر، دهقان، استاد، دانشجو و دانش‌آموز.به‌ویژه آن رعب و وحشت و ناامنی که پدید آورده بودند، علاوه بر ۶ هزار کارمند، ساواک ۲۰هزار منبع و مفتش داشت که در جای‌جای مملکت گزارش می‌دادند. ۵۳ میلیون برگ سند در سه‌ونیم میلیون پرونده از ساواک بر‌جا مانده است. درباره و در رابطه با حضرت امام(ره) ۸۲ جلد پرونده وجود دارد که در قالب مجموعه‌ای ۲۱ جلدی با عنوان امام‌خمینی در آینه اسناد ساواک منتشر شده است.پیرامون علما تاکنون ۸۶ عنوان تحت‌نام کلی «به‌روایت ساواک» به نشر رسیده است. ساواک البته درباره رجال درباری و رخدادها، جریان‌های مهم و موضوعات اساسی به گردآوری اطلاعات می‌پرداخت. پیرامون رجال پهلوی تاکنون ۴۵ عنوان، زنان درباری ۱۰ عنوان و مطبوعات ۱۰عنوان نشر گردیده است. درموضوع حوادث و وقایع شهرستان‌ها و رخدادها بالغ بر ۱۰۰ جلد کتاب منتشر شده است. 
   
ساواک:
خاطرات رفیع‌زاده، نشر شاهد؛ خاطرات سرلشکر منوچهر هاشمی، داوری؛ خاطرات اصلان افشار، مصاحبه پاریس؛ شکنجه‌گران سخن می‌گویند، قاسم حسن پور؛ ساواکی، شاهد؛ خاطرات فردوست، ۲جلد، مؤسسه مطالعات پژوهش‌های سیاسی؛ مصاحبه مستند با پرویز ثابتی؛ خاطرات پرویز ثابتی؛ خاطرات احمد احمد؛ خاطرات دکتر جواد منصوری؛ دانشنامه زندان، ۲ جلد، سوره مهر. ​​​​​