شهر در دستان هوش مصنوعی

از مزایای کلیدی هوش مصنوعی در مدیریت شهری، توانایی آن در پردازش و تحلیل حجم عظیمی از داده‌هاست. شهرهای مدرن با استفاده از شبکه‌های حسگر، دوربین‌ها، دستگاه‌های IoT (اینترنت اشیا) و سیستم‌های حمل و نقل هوشمند، به‌طور پیوسته داده‌های مختلفی را از محیط‌های شهری جمع‌آوری می‌کنند که معمولا شامل اطلاعات ترافیک، سطح آلودگی هوا، مصرف انرژی و حتی حرکات جمعیت است. پردازش این داده‌ها توسط الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، امکان پیش‌بینی روندها و الگوهای رفتاری را فراهم می‌کند.برای مثال، در مدیریت ترافیک، استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق برای پیش‌بینی ازدحام‌های ترافیکی در زمان‌های مختلف روز و ارائه مسیرهای جایگزین به رانندگان، نه تنها به کاهش زمان سفر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از انتشار گازهای گلخانه‌ای جلوگیری کند. همچنین استفاده از تحلیل داده‌های محیطی در کنترل و مدیریت کیفیت هوا، می‌تواند به تصمیم‌گیران شهری کمک کند تا بهترین راهکارها را برای کاهش آلودگی انتخاب کنند.هوش مصنوعی همچنین می‌تواند در بهینه‌سازی استفاده از منابع محدود شهری مانند آب، انرژی و فضا نقش ایفا کند. از چالش‌های کلیدی در مدیریت شهری، تامین منابع کافی برای جمعیت رو به افزایش و در عین حال مدیریت کارآمد آنهاست. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌ها، الگوهای مصرف را شناسایی و پیشنهادهای بهینه‌سازی ارائه کند.درمدیریت انرژی، سیستم‌های هوشمند مبتنی برهوش مصنوعی می‌توانند با تحلیل الگوهای مصرف برق در ساختمان‌ها به تنظیمات دقیق‌تر در استفاده ازانرژی کمک کنند.این امربه شهرها اجازه می‌دهد تا هم مصرف انرژی را بهینه کنند و هم در مصرف سوخت‌های فسیلی صرفه‌جویی کنند. به علاوه، هوش مصنوعی در مدیریت مصرف آب نیز می‌تواند به پیشگیری از هدررفت منابع و تنظیم دقیق مصرف در مواقع بحران کمک کند.شهرهای هوشمند به سیستم‌های حمل و نقل نوین و هوشمنداحتیاج دارند تا پاسخگوی به نیازهای متغیر و پویا باشند. ازجمله اهداف مهم درمدیریت شهری، کاهش ترافیک، بهبود کارایی حمل و نقل عمومی و در نهایت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است و هوش مصنوعی می‌تواند در این زمینه نقش حیاتی ایفا کند.استفاده از هوش مصنوعی در خودروهای خودران، به عنوان یکی از مثال‌های بارز، نویدبخش انقلاب بزرگی در سیستم‌های حمل‌و‌نقل شهری است. این خودروها با استفاده ازالگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی، می‌توانند به‌طور همزمان به اطلاعات مختلفی مانند ترافیک، موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و حرکات دیگر وسایل نقلیه واکنش نشان دهند. با این روش، نه تنها ایمنی در جاده‌ها افزایش می‌یابد، بلکه حمل و نقل به شکلی روان‌تر و کم‌هزینه‌تر صورت می‌گیرد.در کنار خودروهای خودران، سیستم‌های مدیریت ترافیک هوشمند نیز از دیگر جنبه‌های کاربرد هوش مصنوعی است. این سیستم‌ها می‌توانند با تحلیل بلادرنگ داده‌های تردد و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده، ترافیک را به صورت پویا و موثر کنترل کنند. این امر باعث کاهش زمان انتظار در ترافیک، مصرف سوخت کمتر و کاهش آلودگی می‌شود.با وجود مزایای بی‌شمار هوش مصنوعی درمدیریت شهری، این فناوری چالش‌ها و نگرانی‌های خاص خود را نیز به‌همراه دارد.مسأله حریم خصوصی ازدغدغه‌های اساسی درزمینه استفاده گسترده از هوش مصنوعی است. جمع‌آوری داده‌های گسترده از شهروندان، چه با دوربین‌های نظارتی یا سیستم‌های هوشمند دیگر، می‌تواند به نقض حقوق شهروندی منجر شود. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا شهروندان باید بخشی از حریم خصوصی خود را فدای راحتی و کارآمدی بیشتر کنند؟از سوی دیگر، مسأله تصمیم‌گیری‌های خودکار با سیستم‌های هوش مصنوعی نیز بحث‌های اخلاقی زیادی را برانگیخته است. برای مثال، در شرایط بحرانی، آیا تصمیمات سیستم‌های خودران در مورد اولویت‌بندی جان انسان‌ها در تصادفات توجیه‌پذیر است؟ این‌گونه مسائل فلسفی، چالش‌هایی را پیرامون تعامل انسان و ماشین و مسئولیت اخلاقی و اجتماعی ایجاد می‌کند.در آینده‌ای نزدیک، هوش مصنوعی به احتمال زیاد به یکی از مولفه‌های اصلی زیرساخت‌های شهری تبدیل خواهد شد. اما این فناوری باید به گونه‌ای توسعه یابد که نه تنها نیازهای عملیاتی و کارآمدی شهر را برآورده کند، بلکه با اصول و ارزش‌های انسانی نیز همخوانی داشته باشد. مدیریت شهری آینده باید به تعادل مناسبی بین استفاده از داده‌ها برای بهبود زندگی و حفظ حقوق فردی شهروندان دست یابد.این تعادل، به نوبه خود، نیازمند تدوین قوانین و مقررات جامع در حوزه استفاده از هوش مصنوعی در شهرهاست. فناوری به خودی خود بی‌طرف است، اما نحوه استفاده و بهره‌برداری از آن می‌تواند به نتایج مثبت یا منفی منجر شود. این امر نشان‌دهنده ضرورت همراهی انسان با هوش مصنوعی است، تا به جای تسلیم شدن در برابر تصمیمات خودکار، نقش فعالی در شکل‌دهی به شهرهای آینده ایفا کند.در نتیجه هوش مصنوعی ظرفیت عظیمی درتغییروبهبود مدیریت شهری دارد. از بهینه‌سازی منابع و کاهش آلودگی تا بهبود سیستم‌های حمل ونقل وارتقای امنیت،این فناوری می‌تواندبه شکل موثری به حل چالش‌های پیچیده شهری کمک کند. با این حال، آینده هوش مصنوعی در مدیریت شهری وابسته به اتخاذ رویکردهای متعادل و اخلاقی است که همزمان به نیازهای فناورانه و انسانی توجه کند.

مسلم تقی‌زاده - پژوهشگر هوش مصنوعی دانشگاه تهران