ایران؛ مسیر امن ترانزیت

به‌طوری‌که درسال گذشته رکورد۱۷.۵میلیون تن ترانزیت ازجاده‌های کشورمان به ثبت رسیدودولت سیزدهم معتقد بود طی سال‌های آینده نیز می‌توان به افزایش ۲۰میلیون تنی ترانزیت در کوتاه‌مدت وافزایش۵۰میلیون تنی ترانزیت دربلندمدت دست یافت.این مساله بی‌شک با رویکرد نگاه به شرق و تاکید بر همسایه‌ها توسط دولت سیزدهم به واقعیت پیوست، به‌ویژه از زمانی که حمل‌و‌نقل کالاها از کشورهای چین، هند، روسیه، افغانستان وترکیه طی سه سال گذشته بارشد چشمگیری مواجه شده است.هرچند گمرک، آمار ترانزیت را ۱۷.۵میلیون تن عنوان‌کرده بااین‌حال سازمان راهداری وزارت‌راه‌وشهرسازی‌همیشه آمارهای ترانزیت راکمتر از آمار گمرک ارائه می‌کندومعتقد است برخلاف نظر گمرک نباید وزن کانتینرها رابه وزن کالاهای ترانزیتی اضافه کرد. به‌همین‌دلیل آمارهای راهداری وزارت راه‌وشهرسازی گویای آن است که درسال گذشته۱۴میلیون و۷۵۰هزارتن کالا از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای از کشور ترانزیت شده که با رشد ۵۸درصدی، رکورد جدیدی برای ترانزیت جاده‌ای از قلمرو کشور  را ثبت کرده است.
     
افزایش ترانزیت
درباره سال‌جاری نیز جواد هدایتی مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌گوید: در دوماهه سال‌جاری بیش از ۱۲۵هزار دستگاه ناوگان ایرانی و خارجی حامل ۹.۲میلیون تن کالا از قلمرو کشور ترانزیت شده است که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد ۷۸درصدی دارد.وی گفت: در دهه گذشته یک روند پر نوسان در ترانزیت جاده‌ای را پشت‌سر گذاشتیم و صعود ترانزیت به سال‌های۱۳۹۲و۱۳۹۳برمی‌گردد که میزان ترانزیت حدود۱۲میلیون تن کالا(۱۲.۳) ثبت شده است.مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در ادامه تاکید کرد: از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۳۹۹، ترانزیت کشور با نزول همراه بود و میزان ترانزیت ۴.۶میلیون تن را در آمار ترانزیت جاده‌ای ثبت کرد که کمترین میزان در یک دهه گذشته بود.
هدایتی گفت: با نهادینه‌شدن گفتمان جهش ترانزیت در سطح ملی و قرارگرفتن موضوع در اولویت برنامه‌های کلان رئیس‌جمهور شهید و هم‌افزایی دستگاه‌های تابعه دولت به‌ویژه در وزارت راه‌وشهرسازی، زیرساخت‌ها و اصلاح فرآیندها در پایانه‌های مرزی و محورهای ترانزیتی منتهی به پایانه‌های مرزی ارتقا یافت. همچنین استقرار رویکرد لجستیکی در محدوده مرزها و پیگیری پیاده‌سازی سامانه نوبت‌دهی ماشینی در پایانه‌های مرزی با اولویت تردد بالا، باعث شد افزایش حجم ترانزیت در کشور رقم بخورد. جزئیات آمارها نشان می‌دهد طی این بازه زمانی بیشترین میزان ترانزیت از مبدأ   گمرک پرویزخان با میزان یک‌میلیون و ۷۱هزار تن بوده که سهمی معادل ۲۹.۵درصد را دربین گمرکات کشور به خود اختصاص داد. در دوماهه امسال ۸۹۳هزار تن کالا از مبدأ  گمرک شهید رجایی و ۴۷۴ هزار تن ازمبدأ  گمرک باشماق ترانزیت شده است که با این میزان ترانزیت، در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.در این مدت بیشترین افزایش میزان ترانزیت از مبدأ گمرکات پیرانشهر، سرخس و پرویزخان به ثبت رسیده که به ترتیب ۷۲۶درصد، ۲۹۴درصد و ۲۳۸درصد افزایش را تجربه کرده‌اند.

برای افزایش ترانزیت چه باید کرد؟
بی‌شک، توجه به زیرساخت‌ها و تخصیص اعتبارات کافی، می‌تواند رونق ترانزیت کشور را بهبود بخشد. این امر بی‌‌شک تکمیل کریدورهای کشوربه‌ویژه ریل چابهار،شلمچه وبصره یا قطعه پایانی کریدور شمال ــ جنوب به‌ویژه مسیر چابهار- زاهدان را می‌طلبد. درحال‌حاضر این پروژه پیشرفت ۶۳درصدی داشته و پروژه ریلی رشت ــ کاسپین نیز به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد تا خلیج‌فارس را به دریای خزر وصل کند.بد نیست بدانیم نوسازی وتوسعه۳۹۴۱ دستگاه ناوگان ریلی از ابتدای دولت سیزدهم و بهره‌برداری از مرکز لجستیک آپرین به‌عنوان بزرگ‌ترین قطب وارداتی و صادراتی ریلی مرکز کشور با وسعت حدود ۵۵هکتار در تقاطع کریدورهای بین‌المللی وریلی شرق ــ غرب و شمال ــ جنوب در۲۰کیلومتری شهر تهران،ازدیگر اقدامات شاخص انجام‌شده دولت سیزدهم برای افزایش ترانزیت و بهبود زیرساخت‌های کشور بوده است. افزایش ترانزیت دردولت سیزدهم ازآنجا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که آمارمربوط به سال‌های قبل(۹۲تا۹۹)حاکی ازکاهش میزان ترانزیت به‌صورت پی‌درپی است، به‌طوری‌که میزان ترانزیت از۱۳میلیون تن درسال۹۳به پنج‌میلیون تن درسال ۹۹کاهش یافته ودرآمدهای ارزی ناشی ازآن نیز کاهشی بود. براساس اطلاعات آماری،عملکرد ترانزیتی کشورطی هشت سال(۱۳۹۹ ــ ۱۳۹۲)فقط درسال۹۳به۱۳میلیون تن رسیده و در سال‌های ۹۸ و۹۹ترانزیت کاهش ۵۰درصدی داشته و درسال۹۹ به کمترین میزان رسیده است.