پایش بدون لکنت در پنجره جمعیت

برنامه پنجره جمعیت هم بر این اساس، خط مطالبه‌گری خود را قانون جوانی جمعیت گذاشته تا بدون لکنت و به شکل صریح، اجرای این قانون را از مسئولان مربوطه پیگیری کند. گفت‌و‌گوی پیش رو، گپ وگفتی با مجری این برنامه است تا از جزئیات دغدغه‌ تولیدکنندگان و نحوه اجرای آن مطلع شویم.  حمید خواجه‌نژاد، مجری برنامه پنجره جمعیت، در خصوص دلیل پذیرفتن اجرای این برنامه به جام‌جم می‌گوید: پیشنهاد اجرای فصل دوم این برنامه، از سمت خود شبکه مطرح شد و از آنجا که رویکرد مطالبه‌گری این برنامه باتجربه و علاقه‌مندی‌ام در دوران خبرنگاری‌ام و اجرا در شبکه یک، همخوانی داشت، به گروه پیوستم. برنامه پنجره جمعیت یک نگاه موشکافانه به اجرای قانون جوانی جمعیت دارد و تکالیف مجریان را مورد بررسی قرار می‌دهد که قانون فوق، کجا خوب اجرا شده، کجا کم و کاست دارد و کجا در اجرای آن، چوب لای چرخش گذاشته شده.
   
لحن مطالبه گر به معنای نادیده گرفتن اقدامات نیست 
وی در خصوص چالش اجرا و رعایت لحن مناسب در چنین برنامه‌های مطالبه‌گرانه‌ای این‌طور عنوان می‌کند: چالش کلی برنامه به شرایط حاکم جامعه در حوزه فرزند‌آوری برمی گردد. ما به دنبال نصیحت به مردم برای فرزند‌آوری نیستیم، اما در عین حال به عواقب پیری جمعیت که متوجه خود افراد و آینده‌شان است، می پردازیم. قانون جوانی جمعیت مصوب سال ۱۴۰۰ عمدتا ناظر به حمایت‌های اقتصادی است تا این تکالیف به درستی انجام شود؛ تکالیفی که شامل تکالیف اختصاصی و عمومی دستگاه‌ها برای بحث جوانی جمعیت می‌شود تا زمینه افزایش نرخ موالید ورشد جمعیت رافراهم کند.البته در ‌کناروجوه مادی واقتصادی قانون، به موضوعات فرهنگی نیز توجه شده است.لحن مطالبه‌گر برنامه هم به معنای نادیده گرفتن اقدامات انجام شده نیست. درعین پرسش در برنامه، فرصت گزارش به مردم هم فراهم است.خواجه‌نژاد درخصوص بیان ساده این مطالبات به گونه‌ای که برای مردم قابل درک باشدهم می‌گوید:به‌نظرم طرح چنین مطالباتی برای مخاطب پیچیده‌وسنگین نیست چراکه تکالیف برخاسته ازدل مشغولی و دغدغه‌های مردم بیرون آمده و مطالبات خودشان است. قوانینی نظیر قانون جوانی جمعیت، قوانین مرتبط با زندگی مردم است و باید ساده نوشته شود تا هم برای عموم قابل فهم باشد وهم ابهام نداشته باشدکه هزارویک تبصره به آن بخورد. دراین برنامه و در بسته‌های پیامکی که هرهفته پخش می‌شود،صدای مردم رامنعکس ومطالب‌شان را پیگیری می‌کنیم تاهرجایی که باید بر اساس قانون، تکلیفی اجرایی می‌شدونشده، پیگیری شود؛مسائلی ازجمله تسهیلات بانکی، اعطای قطعه زمین،مرخصی زایمان و از این دست مسائل.
   
برخی سازمان‌ها پاسخگو نیستند 
وی ادامه می‌دهد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های جدی برنامه این است که برخی دستگاه‌ها، پاسخگویی لازم را ندارند. با وجود این‌که مکرر دعوت شده‌اند، ولی حاضر نشدند بیایند و پاسخ بدهند. البته دستگاه‌های نظارتی مثل سازمان بازرسی خوب پای کار هستند؛ یعنی هم فصل قبل برنامه، گزارشی از میزان اجرای قانون و عملکرد دستگاه‌ها دادند و هم در فصل جدید در دو سه برنامه قبل، دوباره آمدند و گزارشی از عملکرد سال ۱۴۰۲ دستگاه‌ها ارائه کردند. مجری برنامه پنجره جمعیت در خصوص غایبان برنامه گفت: دستگاه‌هایی مثل سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت و نظام بانکی غیبت‌شان طولانی شده است. جای ستاد ملی جمعیت هم در این برنامه خالی است؛ ستاد می‌تواند در بسیاری جاها هم‌افزایی کند و از طریق رسانه ملی که پیگیر حقوق مردم است، یک سری از موضوعاتش را پیش ببرد. در واقع سهمش در برنامه کمرنگ بوده و بسیاری اوقات در این برنامه غایب است.
   
برنامه‌ای که مسئول محور نیست 
وی در خصوص پیگیری وعده‌های مطرح شده در برنامه هم عنوان می‌کند: برنامه پنجره جمعیت پیوست کار تحقیقی و رصد عملکردی دستگاه‌ها را دارد که فراتر از تیم سردبیری و تلاش خانم بهشتی و دیگر عوامل تهیه برنامه، به صورت هفتگی و منظم در سطح شبکه و شورای سیاستگذاری جمعیت معاونت سیما تشکیل و به شکل مداوم به پایش این امر می‌پردازد تا مشخص شود وضعیت اجرای قانون چطور بوده و آخرین وضعیت در بحث بحران جمعیت به چه شکل است. نکته مثبتی که این برنامه دارد این است که مسئول‌محور نیست و فرصتی در اختیار سازمان‌های مردم نهاد می‌گذارد تا بیایند و گزارش دهند. در واقع‌بخشی از مطالبات برنامه، به رصد و پایش اجرای قانون توسط مجموعه‌های مردمی می‌گذرد. در واقع تریبون در اختیارشان قرار می‌گیرد تا نقاط ضعف و قوت را در مورد قانون بگویند.مجری برنامه پنجره جمعیت در خصوص میزان آشنایی مردم با قانون جوانی جمعیت، می‌گوید: طبعا ممکن است عده‌ای از مردم به حقوق خود آشنا نباشند که بخواهند مطالبه و پیگیری کنند.از سوی دیگر، عده‌ای پیگیری کرده و به در بسته خورده اند و شاید عطای حق قانونی خود را به لقایش بخشیدند. اما برخی‌ مردم و واجدان شرایط قانون پیگیر اجرای قانون هستند و به دنبالش می‌روند و برای‌مان پیامک و مستندات ارسال می‌کنند. پیامک‌‌هایی دال بر این‌که برخی دستگاه‌ها زیربار اجرای قانون نرفتند. ما در برنامه پنجره جمعیت و در حد توان خودمان، تلاش کردیم اطلاع‌رسانی داشته باشیم که چنین قانون و تکالیفی وجود دارد و مردم چنین حقوقی دارند. با این کار، هم مردم مطالبات خود را از طریق این برنامه مطرح و پیگیری می‌کنند و هم به مجریان قانون، زمان می‌دهیم و این فرصت را در اختیارشان می‌گذاریم که گزارش بدهند چه اقداماتی را رقم زده‌اند. البته روند اجرای قانون، طبق گفته مجموعه نظارتی سازمان بازرسی کل کشور، رو به رشد بوده و همین مساله نشان می‌دهد عزم در بین عمده دستگاه‌های مجری وجود دارد، اما ممکن است سرعت اقدامات بین دستگاه‌ها متفاوت باشد و گاهی می‌بینیم که مدیران میانی همچون مدیران عالی دغدغه اجرای قانون را ندارند.خواجه‌نژاد با اشاره به نگاه آسیب‌شناسانه برنامه پنجره جمعیت، در خصوص بازخوردهای مطرح شده به برنامه می‌گوید: وقتی مخاطب می‌بیند که همه در برابر قانون یکسان هستند و اگر جایی لازم باشد خود سازمان صدا و سیما هم نقد می‌شود، قطعا برایش امیدبخش است. کما این‌که در اولین قسمت فصل دوم، با حضور صالح قاسمی، کارشناس مجری فصل اول، به نقد برنامه و سازمان پرداختیم. این رویکرد موجب می‌شود بعضی از دستگاه‌ها که در برابر نقد و پرسشگری خیلی صبور نباشند، قدری نگاه‌شان متفاوت شود.

بی پرده نقد کردیم 
مجری برنامه در خصوص تلاش پنجره جمعیت برای روی آنتن آوردن موافقان و مخالفان هم این‌طور بیان می‌کند: مناظره، بخشی از برنامه پنجره جمعیت است. در یک طرف ماجرا موافقان و در سمت دیگر مخالفان را داشتیم. مثلا یک کارشناس مخالف گفته بود که دولت نمی‌تواند از طریق این قانون مداخله کند. کارشناس دیگری در سمت موافق، اینطور مطرح کرد که سیاست حمایت از جمعیت، تجربه‌ای است که در برخی دیگر از کشورها در حال اجرا و تاثیرگذار است. به طور کلی، این فرصت را فراهم کردیم - و تاکید خود شبکه هم این بوده - که خیلی بی‌پروا نقد و مطالبه گری داشته باشیم.در واقع خودمان را محدود نکرده‌ایم که بخواهیم نگران فشار و تذکر باشیم.این که گفتم دست‌مان باز است به این خاطر است که قانون جوانی جمعیت، دست سازمان صدا و سیما را باز گذاشته است. بند ت ماده ۲۸ قانون می‌گوید صدا و سیما مکلف است از دستگاه‌ها مطالبه کند. قانونگذار، ضمانت اجرایی برای اجرای قانون هم درنظر گرفته و برای کسانی که اهمال، کوتاهی و ترک فعل کنند، مجازات حتی تا حبس پیش‌بینی کرده است. ما هم این بند قانونی را هرازگاهی در برنامه تذکر می‌دهیم و می‌گوییم این تکلیفی است که خود قانون گذاشته تا مطالبه و سوال کنیم. مجری برنامه پنجره جمعیت در خصوص نقش و جایگاه تبیین‌گر بودن سازمان صدا و سیما در حوزه جمعیت، می‌گوید: می‌شود در قالب تولیدات کوتاه، مفاد مهم و پر کاربرد قانون جمعیت را اطلاع‌رسانی کرد و مردم را از حقوق خود مطلع ساخت. برای اجرایی شدن هرچه بیشتر قانون، مردم تاثیر بسیاری دارند چرا که ناظران اصلی قانون هستند. ضمن این‌که بحران جمعیت و سالمندی را که به سرعت در حال پدیدار شدن است گوشزد کرد تا از فرصت زمانی محدود پیش رو برای جبران یا کاهش اثرات منفی بهره برد.
خواجه‌نژاد درباره امتداد برنامه در فضای مجازی گفت: صفحات برنامه پنجره جمعیت در فضای مجازی فعال است. هم شماره پیامک به عنوان یک راه ارتباطی وجود دارد و هم خودمان گروهی را داریم که به برخی محتواها در فضای مجازی ضریب بدهند. وی در پایان از حمایت های دکتر قاسمی مدیر شبکه‌های سلامت و آموزش قدردانی کرد.