خشکسالی مدیریت در سیل سیستان و بلوچستان

بنابر گزارش‌ها، آب حاصل از بارش‌های اخیر به‌جای تخریب منازل و زمین‌های زراعی شهرستان و روستاهای مختلف جنوب سیستان و بلوچستان در صورت مدیریت و هدایت صحیح، می‌توانست بخش زیادی از نیازهای کشاورزی ساکنان این منطقه را تأمین کند اما متأسفانه گویی هیچ مسئولی خود را درمقام پاسخگویی شرایط موجود نمی‌داند. موضوعی که صدای نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان را هم در آورده که گفته است: «بنده به مدت پنج سال است که در جایگاه نمایندگی مقام معظم رهبری به استان آمدم و از همان سال اول، سیل و بارندگی در کنارک و جنوب استان داشتیم و همان موقع عرض کردم باید برای پیشگیری فکر کنید و هزینه‌های جبران خسارت را برای پیشگیری هزینه کنیم اما هنوز کاری انجام نشده است. در دستگاه‌های مربوط به بحث آب، مهار آب و توزیع آب در استان ضعف مدیریت، سوءتدبیر، کم‌کاری، ترک فعل و تخلف فراوان است، چراکه این افراد ضعیف عوض نمی‌شوند و باید آگاه باشیم کشور با تعارف اداره نمی‌شود و باید تصمیم قاطع گرفت و از مسئولان، کار بخواهیم.»

وضعیت آب در کل جهان خوب نیست و همین مسأله باعث شده تا دولت‌ها برای حفظ هر قطره آب موجود برنامه‌ریزی زیادی کرده و برای مدیریت آب باران و آب‌های روان از افراد متخصص استفاده کنند.
طبق آمار برنامه عمران سازمان ملل متحد حدود ۱/۱میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند، جمعیتی بالغ بر ۲/۶ میلیارد نفر به آب کافی برای بهداشت دسترسی ندارند و ۷۰۰ میلیون نفر در ۴۳ کشور با مشکل کمبود پیوسته آب مواجه هستند.
این در شرایطی است که ۸.۱ میلیون کودک زیر پنج سال هم هر سال از ابتلا به اسهال به علت آشامیدن آب ناسالم می‌میرند و مجموعه این عوامل می‌تواند مهر تاییدی بر این ادعا باشد که انسان‌های روی کره زمین دیگر نه به هوس داشتن خاک بیشتر بلکه این بار برای زنده ماندن و دستیابی به آب، شعله آتش جنگ‌های عظیمی را روشن کنند.
در کنار مباحثی مثل کم‌آبی و گرم شدن روزانه کره زمین، مواردی مانند افزایش روزافزون جمعیت و توسعه صنایع و بالا رفتن میزان آلودگی منابع آب شیرین هم دسترسی به آب کافی و مناسب در برخی کشورها به یک بحران جدی تبدیل شده است.

پاکستان منتفع از آب سیستان و بلوچستان
در ایران، سیستان و بلوچستان استانی خشک و کم آب به شمار می‌‌آید که با دو کشور افغانستان و پاکستان هم مرز است و سواحل دریای عمان هم بخشی از این استان را به آغوش کشیده است.
آب در منطقه سیستان به‌وسیله رود هیرمند که از بلندی‌های کوه بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته‌کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت ۱۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچه هامون می‌شود که دریاچه‌ای مشترک میان افغانستان و ایران است.
براساس معاهدات بین‌المللی، افغانستان باید سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب که حقابه هامون محسوب می‌شود را به ایران بدهد اما در بیش از دو دهه اخیر فقط آب ورودی به منطقه، آب دشتمال ناشی از سیلاب‌ها و بارش باران در مسیر این رود بوده و هیچ حقابه‌ای به ایران داده نشده و نکته قابل توجه آن‌که در دولت‌های پیشین و حکومت طالبان سدها و بندهای مختلفی در مسیر این رودخانه برای جلوگیری از ورود آب به کشور ما احداث شده و حتی کانالی انحرافی برای تغییر مسیر آب به سمت گود زره کشیده شده است.
در حوزه بلوچستان هم رودهای مشترک مرزی زیادی با کشور پاکستان وجود دارد و عملا آب زیادی از سمت ایران بدون نگهداشت به سمت پاکستان روانه است و آنها بهره بیشتری از آن می‌برند.

 

بارش ۳روزه به اندازه یک‌سال
بعد از بارش‌های دو هفته اخیر، وضعیت هوای سیستان و بلوچستان هنوز آرام نشده و هر آن با یک بارش می‌تواند شرایط را برای سیل‌زدگان و دیگر ساکنان این منطقه دشوار کند.
بر همین اساس مدیر کل هواشناسی استان از صدور سه هشدار هواشناسی برای فعالیت سامانه بارشی و وزش باد شدید روی دریای عمان خبر داده است.
محسن حیدری با اشاره به صدور هشدار هواشناسی سطح نارنجی جوی شماره ۳۵ اعلام کرده سامانه بارشی در جنوب و جنوب غرب استان را فرا می‌گیرد. براساس نتایج نقشه‌های پیش‌بینی و پیش‌یابی هواشناسی از روز گذشته تا امشب در شهرستان‌های زرآباد، فنوج، لاشار، قصرقند، نیکشهر، سرباز، راسک، کنارک، چابهار، دشتیاری و مهرستان، رخداد بارش باران، برخی نقاط رگبار شدید رعد و برق و احتمال بارش تگرگ و تند باد لحظه‌ای پیش‌بینی می‌شود.
این مسئول توصیه کرد ساکنان مناطق تحت تأثیر این سامانه از اسکان و تردد در حاشیه مسیل‌ها و رودخانه‌ها خودداری و از محصولات کشاورزی محافظت کرده و از چرای دام در مناطق مرتفع خودداری کنند و در ترددهای جاده‌ای احتیاط و برای کاهش خسارات احتمالی تمهیدات لازم در نظر گرفته شود.
آب در بسیاری از نقاط سیستان و بلوچستان حکم طلا را دارد. درست مثل شارک؛ جایی که باران باید برای منطقه بی‌آبی مثل آن جشن و پایکوبی داشته باشد اما سیل می‌شود و فاجعه بدی می‌آفریند.
متوسط بارش باران در منطقه شارک ۱۰۰ میلی‌متر در مدت یک سال است، حالا در فاصله سه روز ۲۸۰میلی‌متر در این منطقه باران باریده است. سه برابر میانگین بارندگی سالانه فقط در ۷۲ساعت‌؛ یعنی در طول یک روز به اندازه یک سال باران آمده است.
برای منطقه‌ای که بی‌آبی، ریشه کشاورزی و دامداری را در آن خشکانده است، این بارندگی باید یک معجزه الهی باشد که مردم برایش جشن بگیرند اما اشکالات زیرساختی و محرومیت در این منطقه باعث شده نعمت بی‌بدیل بارش به شرایط بحرانی منجر شود.
با همه اینها برخی امید دارند به‌رغم تمام خسارت‌های ریز و درشتی که به بار آمده، توجه دوباره به مظلومیت و محرومیت سیستان و بلوچستان به بهانه این سیل می‌تواند بازوها، اعتبارات و نیروهایی را دور هم جمع کند تا زیرساخت‌ها را بهبود ببخشند.

مدیران ضعیف را عوض کنید
نمی‌دانیم باران سیستان و بلوچستان و جاری شدن میلیون‌ها لیتر آب در شهر و روستا و دشت‌های آن را بپذیریم یا شهروندانی را ببینیم که برای تأمین کمترین آب شرب خود مجبورند چاه‌های عمیق حفر کنند. آنچه مهم است این‌که سوءمدیریت‌ها بی‌داد می‌کند و در جایی که می‌توان با اجرای چند طرح آبخیزداری، آب کشاورزی و مصرفی شهروندان را ذخیره کرد، حالا باید شاهد خساراتی بود که سیل به زندگی مردم وارد کرده و معدود کشاورزی و دامداری آنها را به چالش کشیده است؛ مدیریت‌های ضعیفی که صدای نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان را هم در آورده است. آیت ا... مصطفی محامی با بیان این‌که در این ایام، شاهد باران رحمت الهی در استان هستیم و بارندگی‌های خوبی داشتیم که البته در جنوب سیستان و بلوچستان، سیلاب موجب سختی و گرفتاری برخی هموطنان شد و خسارت‌هایی هم در پی داشت، بر لزوم رسیدگی سریع و امدادرسانی به هموطنان گرفتار سیل تأیید کرد و گفت: بنده به مدت پنج سال است که در جایگاه نمایندگی مقام معظم رهبری به استان آمدم و از همان سال اول، سیل و بارندگی در کنارک و جنوب استان داشتیم و بنده همان موقع عرض کردم باید برای پیشگیری فکر کنید و هزینه‌های جبران خسارت را برای پیشگیری هزینه کنیم که از آن روز پنج سال است می‌گذرد و هر سال بارندگی و خسارت داریم و هر سال باید به دنبال هزینه جبران خسارت برویم.

بی آبی «بی بان زهی»
به سمت جنوب سیستان و بلوچستان که برویم به روستای بی‌آب «بی‌بان‌زهی» می‌رسیم. جایی که نه کشاورزی دارد و نه دامداری‌؛ باران چند روز اخیر که می‌توانست برای روستا برکت باشد، آب لوله‌کشی را غیرآشامیدنی کرده و مردم را تشنه گذاشته است.
حالا بعد از سیل آب لوله‌کشی کاملا غیرقابل استفاده و کار زن خانه برای رسیدگی به همسر پیر و مریضش حسابی سخت‌تر شده است: آب پر از خاک و گل شده. سه سال است مریض‌داری می‌کنم ولی دیگر نمی‌دانم این روزها چکار کنم. کسی هم سراغ‌مان نیامده تا با تانکر یا آب معدنی به دادمان برسد. او مادر امان و ایرانی است و شناسنامه دارد اما پدرش نه. امان هم در اوج جوانی در ۲۱سالگی در یکی از دورافتاده‌ترین و محروم‌ترین روستاهای ایران نه مدارک شناسایی برای کار و تحصیل دارد. میل به ازدواج هم ندارد. از دار دنیا همین اتاق کوتاه‌قامت و شبیه انباری را داشته که حالا سیل دیوارش را خراب کرده است. «اینجا یک هفته است که نه آبی برای خوردن داریم نه برای استحمام. اینجا هیچ چیز نداریم. هیچ‌چیز نداشتیم. سیل همین یک لیوان آب خوش را هم از ما گرفته است. » اینها را امان می‌گوید.
بی‌بان‌زهی تقریبا ۳۰ خانوار دارد. سقف اکثر خانه‌های روستا، حصیری است و رویش را با کاه‌گل پوشانده‌اند. باران نمی‌بارد ولی وقتی می‌بارد شدت دارد و از سقف خانه‌ها نفوذ می‌کند. این بار هم حجم بارندگی حصیر و کاه‌گل سقف خیلی از خانه‌های روستا را شکسته است.