جایزه ملی فناوری،گامی به سوی فن‌آفرینی

برهمین اساس معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، اقدام به برگزاری نخستین جایزه ملی فناوری با عنوان نکست (نوآوری کارآفرینان سرآمد توسعه) با هدف حمایت از توسعه سبد محصولات شرکت‌های فناور، تشویق ورود صنایع و شرکت‌های بزرگ و صاحب فناوری به توسعه فناوری‌های نو‌ظهور، افزایش شتاب رشد شرکت‌های فناور، هم‌افزایی، هم‌آفرینی و رقابت فن‌آفرینان کشور در سه حوزه «هوش مصنوعی، رباتیک و صنعت»، «اتصال‌پذیری، ارتباطات و میکروالکترونیک» و «زیست‌فناوری و زیست مهندسی» با همکاری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان کرده است. اختتامیه این مراسم از سه‌شنبه اول اسفند ۱۴۰۲ در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان آغاز به کار کرد و تا روز چهارشنبه ادامه داشت. در اختتامیه این مراسم که با حضور روح‌ا...  دهقانی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، شقایق حق‌جوی، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و قاسم مصلحی، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان برگزار شد از۱۲طرح برگزیده دراین سه حوزه تجلیل به عمل آمد‌؛ طرح‌های فناورانه‌ای که ضمن رفع نیاز کشور، ظرفیت ورود به بازار بین‌المللی و ارزآوری را به‌دنبال خواهند داشت. در گفت‌وگو با برخی از برگزیدگان این دوره، مروری بر ویژگی‌ها و کاربرد‌های این طرح‌ها خواهیم داشت. 

زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور فرصت‌های نابی برای ورود جوانان به عرصه‌های استراتژیک و راهبردی کشور فراهم کرده است. در این زیست‌بوم، فن‌آفرینان با ارائه طرح‌های نوآورانه و فناورانه در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نقش کلیدی ایفا می‌کنند. افرادی که ارزشمندترین سرمایه‌های کشور هستند و طرح‌های فناورانه و راهبردی‌شان می‌تواند در کوتاه‌مدت ثروت‌آفرین باشد و در بلندمدت نیز زیست‌بوم فناوری را رقابت‌پذیر، تاب‌آور و قدرت‌آفرین کند. این افراد با ایجاد اشتغال مبتنی بر فناوری‌های نوین و در پرتو ارائه محصولات و خدمات جدید فرصت ویژه‌ای برای صادرات و تجاری‌سازی محصولات ایرانی ایجاد‌خواهند کرد. هرچند جایگاه فن‌آفرینی و فن‌آفرینان در ایران پیش از این به‌دلیل پاره‌ای از معضلات و مشکلات نامناسب بود اما خوشبختانه طی چند سال اخیر با توجه ویژه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان به این مقوله زمینه رشد، شکوفایی و بالندگی بسیاری از فن‌آفرینان فراهم شده است. 
   
رویداد مأموریت‌گرا برای دانش‌بنیان‌ها
شقایق حق‌جوی، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست‌جمهوری توضیح می‌دهد: نکست جایزه به تحقق رساندن یک‌محصول فناورانه است. این جایزه مأموریتی برای شرکت‌های برگزیده ایجاد کرده تا با حمایت معاونت علمی و فناوری، محصولات پربارتری ارائه کنند. در این دوره با قراردادن معیار‌های سختگیرانه از مجموع ۲۴۰ شرکت متقاضی، ۸۹ شرکت وارد مرحله داوری شدند و درنهایت ۳۰‌شرکت به مرحله نهایی راه پیدا کردند. تمام این شرکت‌ها از گردش مالی بالا و فرآیند تحقیق و توسعه خوبی برخوردار بودند. همچنین سه محصول‌ تجاری‌سازی شده داشتند که وارد بازار شده بود. دبیر شورای سیاست‌گذاری جایزه نکست می‌افزاید: مهم‌ترین هدف رویداد نکست دمیدن روح نوآوری در تارو پود این شرکت‌ها بود. آینده تعیین می‌کند که این رویداد چه میزان مؤثربوده اما هدف اصلی ما از برگزاری نکست این بود که در کنار بخش خصوصی خطرپذیری توسعه فناوری‌های نوظهور را کاهش دهیم تا شرکت‌ها شهامت بلند‌پروازی و تحقق رویا‌های‌شان را پیدا کنند. هرچند بیشتر شرکت‌ها در شرایط اقتصادی جامعه راه برون‌رفت از مشکلات را می‌دانند اما بنا داریم با مجموعه ابزار‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ارائه تسهیلات ویژه راه توسعه فناوری این شرکت‌ها را هموار سازیم. 
   
تشخیص سریع سرطان با دستگاه تصویربرداری فوتواکوستیک
پژوهشگران یکی از شرکت‌های دانش بنیان با ارائه طرح «طراحی دستگاه تصویربرداری فوتواکوستیک و دستیار هوشمند سیموت جهت تشخیص سریع سرطان» توانستند رتبه نخست حوزه هوش مصنوعی رباتیک و صنعت این رویداد راازآن خود کنند. مصطفی تقی‌پور، رئیس هیأت مدیره این شرکت دانش‌بنیان در این خصوص می‌گوید: این شرکت تولید‌کننده دستگاه سونوگرافی و کاردیوگرافی است‌؛ دستگاهی که از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های پزشکی دنیا است. نسل آینده این دستگاه‌ها، دستگاه‌های فوتواکوستیک است‌؛ دستگاه‌هایی که ترکیبی از لیزر یا اولتراسوند یا لیزر و سونوگرافی هستند و از کیفیت بالایی برخوردارند. اکنون تنها آمریکا توانسته است این محصول را معرفی و وارد بازار کشور خود کند. این محصول هنوز وارد بازار بین‌المللی نشده است. اکنون ایران پنجمین کشور‌ی محسوب می‌شود که توانسته به این فناوری دست پیدا کند. روش تصویربرداری این محصول در آمریکا ثبت اختراع‌(پتنت) شده و به جرات می‌توانیم ادعا کنیم کیفیت و دقت این محصول حتی از نمونه‌های مشابه آمریکایی و اروپایی نیز بالاتر است. ‌امیدواریم بتوانیم این محصول را به زودی وارد بازار جهانی کنیم.این متخصص مهندسی پزشکی می‌افزاید: این محصول برای تشخیص سرطان سینه کاربرد دارد و با کمک هوش مصنوعی می‌تواند زمان تشخیص تومور سرطانی -از زمان تصویربرداری- را بدون ارجاع به بخش پاتولوژی از یک هفته به چند دقیقه کاهش دهد و با دقت بسیار بالا میزان خوش‌خیمی و بدخیمی سرطان را مشخص کند. 
   
تشخیص سرطان با رادیودارو
پژوهشگران یکی دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز با ارائه طرح «طراحی و ساخت تصویربرداری پزشکی هسته‌ای شامل پت و اسپکت» رتبه نخست بخش اتصال‌پذیری و میکروالکترونیک این رویداد را کسب‌کردند. بهنوش تیموریان‌فرد، قائم مقام این شرکت در این خصوص می‌گوید: مجموعه ما در زمینه تولید تجهیزات پزشکی هسته‌ای فعالیت دارد. در این رویداد‌ ایده طرح صنعتی‌سازی دستگاه تصویربرداری اسپکت از تمام بدن را داده‌ایم‌؛ دستگاهی که قابلیت تصویربرداری عملکرد تمام بافت‌های بدن و ارگان‌های بدن را دارد. این دستگاه برای تشخیص بیماری‌ها، خصوصا سرطان می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. وی می‌افزاید: در این روش یک رادیو‌دارو به بیمار تزریق می‌شود‌؛ رادیو‌دارو اشعه گاما از خودش ساطع می‌کند. این رادیودارو بنا بر ویژگی‌هایی که دارد در یکی از بافت‌های بدن بیشتر تجمع پیدا می‌کند. سپس اشعه گاما حاصل از خروجی بدن بیمار دریافت و تبدیل به تصاویر دو بعدی و سه بعدی می‌شود. در نهایت گزارشی هم از نحوه عملکرد آن ارگان خاص مانند قلب، کبد، کلیه و حتی استخوان داده می‌شود.وی تصریح می‌کند: اکنون به‌دلیل ‌فناوری پیشرفته این دستگاه تنها چند کشور انگشت‌شمار دنیا مانند هلند، امریکا و آلمان توانسته‌اند به فناوری ساخت آن دست پیدا کنند.هرچندما نیز به این فناوری دست پیدا کرده‌ایم اما با پاره‌ای از مشکلات و معضلات روبه‌رو هستیم‌؛ یکی از مشکلات ما استفاده نهادها از ارز‌‌دولتی برای واردات این محصول است. این دستگاه‌ها گاهی با ارز ۴هزار و۲۰۰ تومانی وگاهی با ارز‌نیمایی ۲۸هزار و۵۰۰ تومانی خریداری می‌شود. عملا درچنین شرایطی رقابت برای ما سخت و دشوار است. 
   
کیت‌هایی برای تشخیص کمی و سریع بیماری‌ها 
پژوهشگران یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه زیست فناوری نیز با ارائه ‌ایده «طراحی و تولید کیت‌های تشخیص کمی و سریع مبتنی بر روش ایمونوفلورسانس به همراه دستگاه خوانشگر فلورسانس» موفق به کسب رتبه دوم بخش زیست‌فناوری این رویداد شدند. محمدسجاد امامی آل‌آقا، مدیر تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: آنچه پژوهشگران مجموعه ما تولید کرده‌اند، نسل دوم تست‌هایی است که اصطلاحا به آنها رپید یا سریع می‌گویند. امروزه بسیاری از مردم با تست‌های بارداری سریع آشنایی دارند. با انجام این تست بانوان به سرعت متوجه بارداری‎شان می‌شوند. این تست‌ها عمدتا با دو مشکل مواجه‌اند‌؛ اول این که کیفی هستند. دوم، حساسیت و دقت بالایی ندارند.ما در این طرح دستگاهی مبتنی بر روش ایمونوفلورسانس طراحی کرده‌ایم که می‌تواند انواع ترکیبات موجود در داخل بدن را با حساسیت بالا خوانش کند و همچنین گزارش آن به‌صورت کیفی نباشد که فقط مثبت و منفی بودن تست را مشخص کند بلکه به شکل کمی و گزارش عددی غلظت هر ماده را نیز تعیین کند. وی می‌افزاید: این محصول با قیمت ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان تولید می‌شود اما برای تهیه نمونه مشابه خارجی این محصول، وارد‌کنندگان باید ۸۰۰‌تا ۱۵۰۰ دلار پرداخت کنند. کیت‌های تشخیصی این مجموعه نیز ۳۰ الی ۵۰‌هزار تومان قیمت دارد اما نمونه‌های خارجی حدود ۱.۵ تا چهار دلار است. هرچند اکنون این محصول از نظر قیمتی بسیار مقرون به‌صرفه‌تر است اما برای تهیه مواد اولیه با پاره‌ای مشکلات روبه‌رو هستیم؛ از این‌رو از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در حیطه تولید مواد اولیه فعالیت می‌کنند، درخواست داریم که برای تأمین نیاز‌های مجموعه با ما همکاری داشته باشند. 
   
اسکن بدن در حالت حرکت با امواج ماکروویو
اسکنر‌های بدن نقش مهمی در کنترل مرز‌ها دارند. یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان با طراحی و ساخت اسکنر بدن ماکروویو دو‌بعدی (پایش امنیتی هوشمند افراد) توانست رتبه دوم بخش اتصال‌پذیری و میکروالکترونیک این رویداد را از آن خود کند. زهرا کاوه‌وش، عضو هیأت‌علمی دانشگاه شریف و مدیرعامل این شرکت در این‌خصوص می‌گوید: اسکنر بدن با امواج ماکروویو در گیت‌های فرودگاه‌های دنیا برای اسکن بدن افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، مدل پیشرفته‌تر گیت‌های فلزیاب است. در گیت‌های فلزیاب تنها فلزها تشخیص داده می‌شوند اما حسگر‌های این دستگاه ‌اشیای پنهان شده فلزی و غیرفلزی زیر لباس را تشخیص می‌دهد. وی می‌افزاید: در این رویداد با مدل اسکنر در حال حرکت شرکت کرده‌ایم. در این مدل، ‌فرد نیازی به ‌ایستایی ندارد و در حال حرکت نیز بدن او اسکن می‌شود. این مدل نمونه مشابه داخلی ندارد‌؛ اکنون چهار کشور آمریکا، آلمان، چین و روسیه به فناوری تولید اسکنر بدن ‌ایستا دست پیدا کرده‌اند و تنها دو کشور آلمان و روسیه اسکنر بدن در حال حرکت را ساخته‌اند و فناوری‌شان به‌تازگی وارد فرودگاه‌های‌شان شده است. وی بیان می‌کند: این محصول نیز طی یک الی دو سال آینده با اخذ استاندارد‌های بین‌المللی تجاری‌سازی خواهد شد اما اکنون با مشکلاتی از قبیل پذیرش محصول از سوی مشتریان مواجهیم. تلاش می‌کنیم این قضیه از سوی مدیران دولتی بیشتر مورد حمایت قرار بگیرد. قطعا برگزاری چنین جشنواره‌هایی که جنس حمایتی دارند، انگیزه لازم به شرکت‌ها می‌دهد تا محصولات نوآورانه‌ بهتری ارائه دهند. 
   
ماهواره‌هایی با ۲ مأموریت همزمان
پژوهشگران یکی از نخستین شرکت‌های دانش بنیان فعال در زمینه طراحی و ساخت ماهوره‌های سنجشی و مخابراتی نیز با ارائه طرح «طراحی و ساخت ماهواره‌های سبک سنجشی و مخابراتی» موفق به کسب رتبه سوم بخش اتصال‌پذیری و میکروالکترونیک نخستین جایزه ملی فناوری نکست شده‌اند.حسین شهرابی فراهانی، بنیانگذار و مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درخصوص ویژگی‌های محصول می‌گوید: طرح پیشنهادی ما دراین رویداد، ایجاد منظومه ماهواره‌ای بود که همزمان بتواند دو مأموریت سنجش از دور و مخابرات باند باریک را انجام دهد‌؛ در این طرح تعداد زیادی ماهواره می‌توانند همزمان کار عکسبرداری (هر ۲۴ ساعت یک‌بار) و مخابراتی (بلادرنگ) را انجام دهند. مدیر پروژه ماهواره ملی‌امید و چند ماهواره پرتاب شده دیگر می‌افزاید: این طرح تنها برای مصارف داخلی مورد استفاده نیست بلکه می‌تواند به صورت بین‌المللی اجرا و در میان کشور‌های صاحب‌نام نیز عرضه شود‌؛ اکنون کشور‌هایی مانند چین به دنبال ورود به این مبحث هستند و شرکت‌های سرآمد این حوزه نیز اکنون در آمریکا مستقر هستند. وی اظهار می‌کند: موضوعی که ما انتخاب کرده‌ایم دقیقا با شرکت‌های سرآمد این حوزه برابری می‌کند. ما در این طرح دو مأموریت عکسبرداری و مخابراتی را با یکدیگر ترکیب کرده‌ایم و در حال حاضر رقیب داخلی در این زمینه نداریم. قطعا اجرای این طرح از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است و ارزش افزوده بسیار بالایی نیز به‌دنبال دارد.  وی به مشکلات اجرای این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه معمولا خصولتی‌ها مسیر ما را منحرف می‌کنند. نگرانی بعدی ما این است که نتوانیم به‌موقع سرمایه لازم را جذب‌کنیم. ‌امیدواریم با رفع این مشکلات در زمینه ایجاد منظومه ماهواره‌ای گام مؤثری برداریم.