تاریخ به زبان عروسک‌ها

این مجموعه به‌عنوان نخستین محصول مرکز تولیدات نوجوان سوره به همت سازمان سینمایی سوره در فضایی فانتزی و با ساختاری خلاقانه تولید می‌شود که روایتی طنازانه و متفاوت از تاریخ جهان را ارائه می‌کند. سازمان سینمایی سوره، مرکز تولیدات نوجوان را با هدف تمرکز بر مخاطبان کودک و نوجوان و به‌عنوان یکی از بازو‌های تولید آثار هنری خود تأسیس کرده است. مجموعه مذکور از بازیگران تئاتری بهره گرفته است که بیشتر در حوزه نمایش شناخته شده هستند. این افراد شامل ۱۵ بازیگر اصلی و ۲۰ بازیگر فرعی می‌شوند و در عین‌حال این بازیگران حدود ۷۰ نقش و شخصیت را در این مجموعه ایفا می‌کنند.» آنچه خواندید بخشی از خبری است که به‌تازگی انتشار یافت و پس از مدت‌ها، مژده تولید اثری نمایشی برای مخاطبان نوجوان را می‌دهد؛ مخاطبانی که به‌گفته بسیاری سهم اندکی از تولیدات نمایشی ویژه خود دارند. برای اطلاع از جزئیات این مجموعه با تهیه‌کننده آن گپ زدیم. 

روایت طنز تاریخ

هیس، هیچی نیس! اثری اقتباسی با روایتی نو از تاریخ جهان است که در لوکیشن‌های مختلفی در چند شهر ایران تولید می‌شود. مجید بخششیان، نویسنده این سریال نمایشی است که فیلمنامه فصل نخست آن به نگارش درآمده است. حمیدرضا عطارد، طراح و تهیه‌کننده مجموعه در گفتگو با جام‌جم می‌گوید: سریال هیس، هیچی نیس! یک مجموعه طنز آیتمی است که روایت تاریخ را به‌صورت قصه‌گونه و با لحن طنز ارائه می‌دهد. در هر قسمت برشی از تاریخ را انتخاب و در تعدادی آیتم به‌صورت اپیزودی روایت می‌کنیم. بعضی از این آیتم‌ها ثابت و برخی هم متغیر است. آیتم‌های ثابت مثل دادگاه، دربار ملکه‌ها یا آیتم عکاسخانه است که در آن شخصیت‌های مختلف تاریخی می‌آیند و تلاش می‌کنند آن مدلی که دوست دارند خودشان را تصویر کنند و در تاریخ ارائه دهند. آیتم‌های متغیر هم متناسب با قصه‌هایی که روایت می‌شود در موقعیت‌های مختلف شکل می‌گیرد. 

ترغیب برای دانستن

یکی از ویژگی‌های این مجموعه، اپیزودی بودن است. عطارد دلیل انتخاب این ساختار را چنین بیان می ‎کند: روایت اپیزودگونه، اول به‌دلیل ایجاد جذابیت بیشتر و ریتم بالاست. دوم به‌علت این‌که محتوای تاریخی به بهترین شکل ممکن ارائه شود. البته ما تمام مطالب تاریخی پیرامون یک موضوع را نمی‌توانیم بیان کنیم، چون در مجال این برنامه نمی‌گنجد. مطالبی که گویای دوره تاریخی مد‌نظر باشد و هم از اهمیت بیشتری برخوردار باشد، اولویت ماست. همچنین بعضی موضوعات مناسب رده سنی مخاطب ما نیست. 

وی ادامه می‌دهد: به‌نظر می‌رسد اطلاعات ارائه شده آن‌قدر جذاب خواهد بود که مخاطب را تهییج کند برای دانستن بیشتر به مراجع رسمی و تاریخی پیرامون موضوعی که طرح کردیم یا قصه‌ای که گفتیم، مراجعه کند و اطلاعات بیشتری به‌دست بیاورد. 

از این طراح و تهیه‌کننده درباره محل تصویربرداری مجموعه هم می‌پرسیم که پاسخ می‌دهد: برای سکانس‌های داخلی یک فضای سرپوشیده بزرگ در قم انتخاب کردیم و دکور مفصلی طراحی و ساخته شد که سکانس‌های داخلی را پوشش می‌دهد. اکثر این سکانس‌ها تصویربرداری شده است. برای سکانس‌های خارجی هم متناسب با قصه‌ای که روایت و آیتم‌هایی که نگارش شده است در روستا‌های اطراف قم، اطراف استان مرکزی و همچنین در بوشهر، بابلسر و شیرگاه استان مازندران، لوکیشن‌هایی در‌نظر گرفته شدند.تصویربرداری عمده سکانس‌های خارجی هم به پایان رسیده است. 

روباه در سرزمین ناشناخته‌ها

این‌که قرار است مخاطبان در «هیس، هیچی نیس!» چه ببینند، پرسش دیگری است که عطارد در پاسخ به آن مطرح می‌کند: این مجموعه چند فصل دارد. فصل اولش به تاریخچه برده‌داری در دنیا و مصائب و مسائل مرتبط با آن می‌پردازد. داستان از کشور‌ها و قاره‌های کشف نشده و اتفاقات مربوط به راه ابریشم و راه ادویه شروع می‌شود. با دریانوردی برخی پادشاهان برای پیدا کردن برخی راه‌‎های جدید ادامه پیدا می‌کند. آن‌ها کشور‌های جدیدی را پیدا می‌کنند با سرخپوست‌ها و سیاهپوست‌ها در مناطق حاصل‌خیز دنیا آشنا می‌شوند. زیاده‌خواهی پادشاهان به گسترش برده‌داری و عواقب و مصائب آن منجر می‌شود. این داستان‌ها تا لغو برده‌داری و پیروزی افرادی همچون نلسون ماندلا ادامه پیدا می‌کند. 

این تهیه‌کننده در مورد بازیگران این مجموعه هم توضیح می‌دهد: برای فصل اول بیش از ۱۲۰ کاراکتر تاریخی با نقش‌های کوچک و بزرگ طراحی و عمده‌شان از دل تاریخ انتخاب شدند. برخی هم برای پرداخت نمایشی کار اضافه شدند. برای ایفای این نقش‌ها حدود ۱۵ بازیگر به صورت ثابت پروژه را همراهی می‌کنند و حدود ۲۰ بازیگر هم به تناوب در قسمت‌‎های مختلف ایفاگر نقش‌های متفاوت هستند. البته بیش از ۷۰ – ۶۰ نفر از علاقه‌مندان بازیگری یا به اصطلاح هنروران را هم در سکانس‌های پرجمعیت کنار خودمان داشتیم.

عطارد می‌افزاید: بیشتر بازیگران از هنرمندان نامدار و باسابقه در حوزه نمایش هستند که سال‌های سال بر صحنه تئاتر در عرصه‌های داخلی و خارجی خوش درخشیدند. در واقع آدم‌های مطرح و شناخته شده‌ای در نمایش هستند، اما در تلویزیون و قاب تصویر نه. این به نوعی فرصتی برای ارائه توانایی این هنرمندان در قاب تصویر بوده است، که البته فرصت و توفیقی است تا هنر هنرمندان کمتر دیده شده به چشم بیاید.

وی درباره شخصیت‌های اصلی هم بیان می‌کند: دو شخصیت عروسکی کلاغ و روباه را برای یکی از آیتم‌های ثابت این مجموعه در نظر گرفته بودیم، وقتی ساخته شد یک هفته تا ۱۰ روز در لوکیشن‌های مختلف با آن‌ها به صورت تستی تصویر گرفتیم. وقتی نتیجه را دیدیم، تصمیم گرفتیم فقط از کاراکتر روباه استفاده کنیم و یک بازیگر رئال را جایگزین شخصیت کلاغ کردیم. روباه موقیعتی‌های فانتزی و جذابی را به کار اضافه کرده است که امیدواریم مورد پسند مخاطبان نوجوان این مجموعه قرار بگیرد.

نوجوانان در کانون توجه

این اثر اولین تولید مرکز تولیدات نوجوان سازمان سینمایی سوره است که فصل اول در ۲۶ قسمت ۲۲ دقیقه‌ای برای مخاطبان هدف نوجوان از شبکه‌های سراسری سیما آماده می‌شود. سال‌هاست اثری ویژه برای مخاطبان نوجوان نداشتیم. این کار می‌تواند به این تولیدات رونق دوباره ببخشید. عطارد عنوان می‌کند: سال‌هاست تلویزیون در حوزه نوجوان اثری چشمگیری نداشته و خلا جدی به وجود آمده است. شاید این اثر فرصت مناسبی پیدا کند تا این خلأ را مرتفع کند و فرصتی به مخاطبان نوجوان دهد تا اثری از جنس خود ببیند. آن هم با فضایی تازه که به صورت طنز آیتمی تاریخ را روایت می‌کند. فی‌نفسه جذابیت‌هایی در این اثر وجود دارد که می‌تواند برای مخاطبان نوجوان دلچسب باشد تا آن را دنبال کنند و بپسندند. اولین جذایت روایت قصه‌گونه تاریخ است. تاریخ اگر قصه‌هایش روایت شود، بسیار جذاب است خصوصا در این مجموعه داریم بسیاری از ناگفته‌های تاریخ را می‌گوییم. گفتن پشت‌پرده بسیاری از تابو‌های تاریخی جذاب است. ارائه واقعیت‌های عجیب و غریب و باورنکردنی از دل تاریخ که در این مجموعه هست هم می‌تواند جذاب باشد. برخی اطلاعات عمومی تاریخی مثل این‌که بانکداری از کجا و چرا شروع شده‌است؟ عمده الماس‌های دنیا کجا بوده و کشور‌ها با آن چه کردند؟ دلیل نامگذاری بعضی کشور‌ها و... نکته‌های تاریخی است که می‌تواند از عوامل موفقیت این اثر باشد. مورد دیگر روایت طنزگونه این مجموعه و فضای فانتزی آن است که اتمسفری متناسب با علاقه‌مندی‌های نوجوانان ایجاد کرده است.

همیشه آثار طنز مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته است. امیدواریم مدل طنزی که در این مجموعه دیده می‌شود هم مورد پسند مخاطب قرار گیرد. نکته دیگری که می‌شود به عنوان جذابیت برای این مجموعه در نظر گرفت مدل روایت اپیزودی آن است. اساسا آثار آیتمی طنز، مخاطبان زیادی داشته است. بسیاری از آدم‌های شناخته شده در حوزه کار طنز در کشورمان معتقدند که همچنان طنز آیتمی بهترین نوع طنز و برای مخاطبان جذاب است. امیدوارم این مجموعه هم، چنین قابلیتی را داشته باشد. مجموعه مواردی که گفتم به ما این امیدواری را می‌دهد که اثرمان برای مخاطبان هدف که نوجوان هستند، جذابیت داشته باشد و با آن ارتباط برقرار کند؛ ما هم بتوانیم در فصل‌های بعد لطف و همراهی مخاطبان را با اثری بهتر پاسخ دهیم. 

این تهیه‌کننده تصریح می‌کند: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده کار تصویربرداری باید در حدود ۶۵ جلسه به پایان برسد. عمده تصویربرداری انجام شده و به طور همزمان تدوین و صداگذاری هم پیش می‌رود. با آماده شدن قطعات موسیقی و آیتم‌های گرافیکی، خروجی نهایی به مرکز تولیدات نوجوان سوره تحویل می‌شود تا برای پخش از شبکه‌های سراسری آماده شود.

نگاهی به سرگذشت استعمار

عطارد درباره منبع اقتباس مجموعه می‌گوید: این اثر براساس مجموعه کتاب به عنوان سرگذشت استعمار از نشر سوره مهر نگارش شده است. این سریال، چون کار تاریخی حساب می‌شود نیاز دارد اطلاعاتش مستند و محکم باشد پس یک تیم سردبیری در مرکز نوجوان شکل گرفت تا کار محتوایی سریال را پیش ببرد. در کنار استفاده از مجموعه کتابی که عرض کردم جلسات متعددی را با کارشناس اهل فن نظیر دکتر چیتچیان، دکتر رجبعلی و دیگر اساتید داشتند. جمع جلسات و پژوهش‌ها اساس محتوایی این مجموعه را شکل داد. 

تاریخ چرخ کرده

عطارد درباره دلیل نامگذاری سریال به عنوان «هیس، هیچی نیس!» می‌گوید: در ابتدا به خاطر مطالب مختلفی که از ادوار گوناگون تاریخ در دل این سریال روایت می‌شد و همچنین به خاطر تم طنز فیلمنامه، اسم مجموعه را «تاریخ چرخ کرده» گذاشتیم. در ادامه نویسنده، پیشنهاد ته دیگ تاریخ را داد که در بسیاری از سکانس‌ها علت انتخاب این اسم را تلویحا توضیح می‌داد؛ در واقع، چون راوی سریال، سرآشپز دربار هست و از طرف دیگر مطالبی از تاریخ را مطرح می‌کنیم که معمولا از درج آن بین مردم جلوگیری شده و به نوعی در لایه‌های زیرین تاریخچه‌ها پنهان شده، این اسم را پیشنهاد داد که انگار راوی داستان مطالبی از تهِ دیگِ تاریخ را ارائه می‌کند. اما همه بالاتفاق نظرمان این بود که باید اسم دیگری را انتخاب کنیم. از عوامل برنامه، دوستان برنامه‌ساز، نویسندگان و صاحب‌نظران زیادی برای پیشنهاد اسم مشورت گرفتیم. پژوهشی هم در رابطه با تاریخ و روایت‌های تاریخی انجام دادیم. در نهایت از بین حدود ۱۰۰ اسم پیشنهادی و جمع‌آوری شده، تعدادی که با فضا و حرف‌های سریال همخوانی بیشتری داشت انتخاب و به سازمان سینمایی سوره ارائه کردیم. ما بهترین اسم را «هیس‌طوری» دانستیم، به جهت این‌که هم کلمه تاریخ در زبان لاتین می‌شود «هیستوری» و هم به خاطر این‌که بیشتر حرف‌هایی که در این مجموعه روایت می‌شود از ناگفته‌های تاریخ است. گویا اشاره‌ای به حرف‌های یواشکی، درِ گوشی یا هیس‌طوری است. از طرفی هم ترکیب دوست‌داشتنی‌ای برای مخاطب هدف این سریال یعنی نوجوانان است. اما چون همین اسم توسط گروهی که پیش از این یک پویش کتابخوانی در رابطه با مجموعه کتاب تاریخ استعمار طراحی و اجرا کرده بودند، استفاده شده بود، از آن صرف نظر و به کلمه «هیس!» اکتفا کردیم. در جلسه مدیران سازمان سینمایی سوره جمع‌بندی نهایی بر این شد که عنوان سریال، «هیس! هیچی نیس…» بشود.