به بهانه ۱۴آبان و روز فرهنگ عمومی بررسی شد
کتابخوانی فرهنگ مردم ایران است
برخی از روزهای سال که در برگ‌های تقویم مناسبتی نام‌گذاری می‌شوند برای عموم مردم شناخته‌شده نیستند مانند چهاردهم آبان ماه که به نام روز فرهنگ عمومی به ثبت رسیده است. اهمیت فرهنگ و رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی از بارزترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی در کشورهای جهان به‌حساب می‌آید.
فرهنگ رفتاری ایرانیان متکی بر کتاب
ایرانیان به تاریخ و فرهنگ خود افتخار می‌کنند و در صورت ارائه اصالت، قدردان اظهارنظر مثبت در ارتباط با این موضوعات هستند. رفتار عمومی مردم ایران در بسیاری از موارد به آموزش همگانی نیاز دارد و اخلاق فردی و اجتماعی شهروندان پس از سه‌دهه فعالیت منظم شورایی با این‌همه امتیاز باید دگرگون باشد اما مع‌الاسف آمار موجود دستگاه‌های فرهنگی نشان از پسرفت و کاهش بسیاری از این موارد دارد. به‌راحتی می‌توان به این نکته مهم دسترسی پیدا کرد که سبک‌زندگی مردم از شورای فرهنگ عمومی، بهره‌ای نبرده است. آنها بیشتر جلسات تجاری، خانوادگی و پاتوق‌های مناسبتی خود را با چای و میوه یا شیرینی و به طور معمول با سؤالی درباره سلامت و خانواده طرف مقابل را آغاز می‌کنند و سپس به موضوعات مورد علاقه عمومی مانند کار، برداشت مخاطب از کشور خود و سفرهای اخیر و سایر موارد می‌پردازند.
فرمول‌بندی رفتار عمومی
شاید ناخواسته این فرمول استاندارد، بدون توجه به این‌که برای نخستین بار با کسی ملاقات می‌کنیم، با یک دوست خوب هم‌صحبت شده‌ایم، تلفنی گفت‌وگویی شکل گرفته یا این‌که آیا قبلا مدت کوتاهی صحبت کرده‌ایم یا خیر یا ممکن است شما را بی‌ادب یا ناگهانی قلمداد کنند. ارتباطات شخصی و روابط خوب اساس هرگونه موفقیت گفتمانی در ایران است، بنابراین مهم است که از ابتدا یک گزارش خوب ایجاد کنیم. هرچند ظهور فضای مجازی و گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین جوانان و دانشجویان، بر سبک زندگی و گذران وقت آنان تأثیر گذاشته است اما در فرهنگ رفتاری ایرانیان کتاب و کتابخوانی از دیرباز مورد توجه خانواده‌ها بوده است.
وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور
آیین‌های سنتی ایرانیان مانند آیین نوروزی و آداب و رسوم مراسم‌هایی چون یلدا و آغاز سال نو با قرآن کریم به‌عنوان کتاب آسمانی یا کتب اشعار حافظ و فردوسی مورد استقبال مردم بوده است. تشویق و برانگیختگی گروه‌های سنی مختلف و در سطح عمومی جامعه با عنایت به بازگشایی کتابخانه‌های مرکزی و تجهیز و توسعه کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور در کنار مدارس با رویکرد ترویج و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بخش عمومی جامعه با حمایت و پشتیبانی از نوآوری، خلاقیت، توسعه و گسترش اهداف درازمدت دولت مردمی در حمایت از بخش فرهنگی در جهت گسترش مشارکت در حیات فرهنگی کشور در حالی مدنظر قرار گرفته است که سایر خدمات فرهنگی آموزشی و تربیتی نیز همزمان در حال برنامه‌ریزی و اجراست. نقش شورای فرهنگ عمومی بنابر شرح وظیفه ذاتی این قرارگاه مهم فرهنگی در ترویج و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی با بهره جستن از ظرفیت تاثیرگذار این شورا می‌تواند آثار مؤثری در فرهنگ‌سازی عمومی مردم ایران در توجه به کتاب، کتابخوانی و کتابخانه‌های عمومی داشته باشد. از آنجا که آفرینش فرهنگی و هنری و نشر این قبیل فعالیت‌ها نیازمند دو دیدگاه متفاوت است، لذا شورای فرهنگ عمومی می‌تواند در اهمیت دادن یکسان به هر دو حوزه نقش مؤثری را به نمایش بگذارد، چرا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر اجرای فعالیت‌های آفرینشی و نشر این قبیل فعالیت‌ها در کلیه بخش‌های کشور مصمم شده است و بر آن است که هر دو زمینه را تقویت کند. تولیدات و کالاهای فرهنگی حوزه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیز به منظور نمایش دستاوردهای این حوزه و با حمایت شورای فرهنگ عمومی کشور می‌توانند در دسترس عموم قرار گیرند. همچنان که کوشش فراوانی به عمل آمده است تا این دو مأموریت خدماتی عمومی به نحو احسن انجام بگیرند، تا توسعه و گسترش در خلاقیت‌های فرهنگی و هنری و در دسترس قرار دادن این خلاقیت‌ها برای عموم مردم جامعه به‌راحتی و به‌دور از تشریفات اداری توسط این شورا انجام پذیرد.
اهمیت برنامه‌ریزی برای فرهنگ جامعه
شورای فرهنگ عمومی در زمره شوراهای فعالی است که با حضور عالی‌ترین مدیران در سطح کشوری و استانی و به‌صورت منظم برگزار می‌شود. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ضرورت انقلاب فرهنگی، براساس فرمان حضرت امام خمینی(ره) در سال ۱۳۶۳، شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت. این شورا وظیفه خطیر ساماندهی وضعیت دانشگاه‌ها را به‌عهده داشت. پس از آن، موضوع رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه در آن شورا مطرح و براساس نظر مقام معظم رهبری، رئیس وقت شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر توجه به فرهنگ عمومی مردم، پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و سرانجام در سال ۱۳۶۴ به‌منظور تعیین اهداف، سیاست‌گذاری و هدایت فرهنگ عمومی کشور، شورای فرهنگ عمومی با وظایف مشخص شکل گرفت و به‌صورت رسمی از سال ۱۳۶۵ آغاز به‌کار کرد. رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت برنامه‌ریزی برای فرهنگ جامعه در دیدار اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در آذر ۱۳۹۲ می‌فرمایند: «فرهنگ، برنامه‌ریزی هم لازم دارد؛ نباید انتظار داشت که فرهنگ کشور ــ چه فرهنگ عمومی، چه فرهنگ نخبگانی، دانشگاه‌ها و... ــ به‌خودی‌خود خوب بشوند و پیش بروند؛ نه، این برنامه‌ریزی می‌خواهد. حالا مسأله نظارت و این چیزها را عرض خواهیم کرد؛ نمی‌شود مسئولان کشور مسئولیتی احساس نکنند در زمینه هدایت فرهنگی جامعه. همان‌طور که اشاره کردند آقای رئیس‌جمهور، دولت و مسئولان موظفند که توجه کنند به جریان عمومی فرهنگ جامعه؛ ببینند کجا داریم می‌رویم، چه دارد اتفاق می‌افتد، چه چیزی در انتظار ما است؛ اگر چنانچه مزاحمتی وجود دارد، آنها را برطرف کنند؛ جلوی موانع را، عناصر مخرب را، عناصر مفسد را بگیرند. بایستی موردتوجه و مدنظر مدیران قرار بگیرد.»
راهی برای مقابله با تهاجم
ضرورت توجه به فرهنگ عمومی و اهمیت‌دادن و جدیت نشان‌دادن به خروجی‌ها و نتیجه محور نگاه کردن به این جلسات، از زمانی اهمیت پیدا می‌کند که جنگ نرم در گستره بین‌الملل آغاز و ایران اسلامی نیز مورد هجمه خاص دشمنان نظام و انقلاب اسلامی قرار گرفته است. گواه این ادعا فرمایشی است که رهبر معظم انقلاب در ۲۳ آبان ۱۳۸۲ بیان می‌دارند و با تشریح حرکت استحاله‌ای دشمن در قبال ایران به این جریان اشاره می‌کنند. همچنین معظم‌له در ۱۱ آذر ۱۳۸۳ در جمع اهالی رسانه‌ملی با این عبارت که «امروز جنگ دنیا، جنگ رسانههاست» عنوان جنگ‌های روز جهان را «جنگ رسانه» تعبیر می‌کنند. تهاجمی که در ترویج فرقه‌های انحرافی، طرز پوشش و مدل‌های بیگانه لباس بافرهنگ ایرانی، سایت‌های مبتذل، توسعه شبکه‌های ماهواره‌ای و راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی، ترویج ناسالم روابط دختران و پسران در جهت مهندسی تازه افکار عمومی برای رسیدن به هویت اجتماعی تازه‌ای که «دین‌ستیز» و «دین‌گریز» است ساماندهی شده است. تأکید رهبر معظم انقلاب در حوزه فرهنگ عمومی را می‌توان به‌عنوان شاخص تعیین عملکرد و فعالیت‌های انجام‌شده مدنظر داشت. ایشان در بخش دیگری از سخنان‌شان در سال ۷۲ در دیدار اعضای شوراهای فرهنگ عمومی استان‌ها، به مصادیق بارز و روشن فرهنگ عمومی در جامعه اشاره کردند و فرمودند: «نوع لباس به‌عنوان الگوی پوشش مردان و زنان، از مصادیق و نمونه‌های بارز فرهنگ عمومی جامعه محسوب می‌شود. شکل معماری خانه‌های مردم نیز ازجمله موارد مهم و مؤثری است که در منش، تربیت و ساختن ذهنیات اعضای خانواده‌ها تأثیر تعیین‌کننده و بلندمدت خود را بر جای می‌گذارد، نحوه رفتارها، معاشرت‌ها و مواجه‌شدن افراد با یکدیگر، هر‌یک در شکل بخشیدن به شخصیت افراد جامعه، تأثیراتی را برجای می‌گذارد و شوراهای فرهنگ عمومی باید بررسی آنها را در دستور کار خود قرار دهند.
ایرانیان به تاریخ و فرهنگ خود افتخار می‌کنند و در صورت ارائه اصالت، قدردان اظهارنظر مثبت در ارتباط با این موضوعات هستند. رفتار عمومی مردم ایران در بسیاری از موارد به آموزش همگانی نیاز دارد و اخلاق فردی و اجتماعی شهروندان پس از سه‌دهه فعالیت منظم شورایی با این‌همه امتیاز باید دگرگون باشد اما مع‌الاسف آمار موجود دستگاه‌های فرهنگی نشان از پسرفت و کاهش بسیاری از این موارد دارد. به‌راحتی می‌توان به این نکته مهم دسترسی پیدا کرد که سبک‌زندگی مردم از شورای فرهنگ عمومی، بهره‌ای نبرده است. آنها بیشتر جلسات تجاری، خانوادگی و پاتوق‌های مناسبتی خود را با چای و میوه یا شیرینی و به طور معمول با سؤالی درباره سلامت و خانواده طرف مقابل را آغاز می‌کنند و سپس به موضوعات مورد علاقه عمومی مانند کار، برداشت مخاطب از کشور خود و سفرهای اخیر و سایر موارد می‌پردازند.
فرمول‌بندی رفتار عمومی
شاید ناخواسته این فرمول استاندارد، بدون توجه به این‌که برای نخستین بار با کسی ملاقات می‌کنیم، با یک دوست خوب هم‌صحبت شده‌ایم، تلفنی گفت‌وگویی شکل گرفته یا این‌که آیا قبلا مدت کوتاهی صحبت کرده‌ایم یا خیر یا ممکن است شما را بی‌ادب یا ناگهانی قلمداد کنند. ارتباطات شخصی و روابط خوب اساس هرگونه موفقیت گفتمانی در ایران است، بنابراین مهم است که از ابتدا یک گزارش خوب ایجاد کنیم. هرچند ظهور فضای مجازی و گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین جوانان و دانشجویان، بر سبک زندگی و گذران وقت آنان تأثیر گذاشته است اما در فرهنگ رفتاری ایرانیان کتاب و کتابخوانی از دیرباز مورد توجه خانواده‌ها بوده است.
وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور
آیین‌های سنتی ایرانیان مانند آیین نوروزی و آداب و رسوم مراسم‌هایی چون یلدا و آغاز سال نو با قرآن کریم به‌عنوان کتاب آسمانی یا کتب اشعار حافظ و فردوسی مورد استقبال مردم بوده است. تشویق و برانگیختگی گروه‌های سنی مختلف و در سطح عمومی جامعه با عنایت به بازگشایی کتابخانه‌های مرکزی و تجهیز و توسعه کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان وسیع‌ترین شبکه فرهنگی کشور در کنار مدارس با رویکرد ترویج و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بخش عمومی جامعه با حمایت و پشتیبانی از نوآوری، خلاقیت، توسعه و گسترش اهداف درازمدت دولت مردمی در حمایت از بخش فرهنگی در جهت گسترش مشارکت در حیات فرهنگی کشور در حالی مدنظر قرار گرفته است که سایر خدمات فرهنگی آموزشی و تربیتی نیز همزمان در حال برنامه‌ریزی و اجراست. نقش شورای فرهنگ عمومی بنابر شرح وظیفه ذاتی این قرارگاه مهم فرهنگی در ترویج و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی با بهره جستن از ظرفیت تاثیرگذار این شورا می‌تواند آثار مؤثری در فرهنگ‌سازی عمومی مردم ایران در توجه به کتاب، کتابخوانی و کتابخانه‌های عمومی داشته باشد. از آنجا که آفرینش فرهنگی و هنری و نشر این قبیل فعالیت‌ها نیازمند دو دیدگاه متفاوت است، لذا شورای فرهنگ عمومی می‌تواند در اهمیت دادن یکسان به هر دو حوزه نقش مؤثری را به نمایش بگذارد، چرا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر اجرای فعالیت‌های آفرینشی و نشر این قبیل فعالیت‌ها در کلیه بخش‌های کشور مصمم شده است و بر آن است که هر دو زمینه را تقویت کند. تولیدات و کالاهای فرهنگی حوزه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیز به منظور نمایش دستاوردهای این حوزه و با حمایت شورای فرهنگ عمومی کشور می‌توانند در دسترس عموم قرار گیرند. همچنان که کوشش فراوانی به عمل آمده است تا این دو مأموریت خدماتی عمومی به نحو احسن انجام بگیرند، تا توسعه و گسترش در خلاقیت‌های فرهنگی و هنری و در دسترس قرار دادن این خلاقیت‌ها برای عموم مردم جامعه به‌راحتی و به‌دور از تشریفات اداری توسط این شورا انجام پذیرد.
اهمیت برنامه‌ریزی برای فرهنگ جامعه
شورای فرهنگ عمومی در زمره شوراهای فعالی است که با حضور عالی‌ترین مدیران در سطح کشوری و استانی و به‌صورت منظم برگزار می‌شود. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ضرورت انقلاب فرهنگی، براساس فرمان حضرت امام خمینی(ره) در سال ۱۳۶۳، شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت. این شورا وظیفه خطیر ساماندهی وضعیت دانشگاه‌ها را به‌عهده داشت. پس از آن، موضوع رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه در آن شورا مطرح و براساس نظر مقام معظم رهبری، رئیس وقت شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر توجه به فرهنگ عمومی مردم، پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و سرانجام در سال ۱۳۶۴ به‌منظور تعیین اهداف، سیاست‌گذاری و هدایت فرهنگ عمومی کشور، شورای فرهنگ عمومی با وظایف مشخص شکل گرفت و به‌صورت رسمی از سال ۱۳۶۵ آغاز به‌کار کرد. رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت برنامه‌ریزی برای فرهنگ جامعه در دیدار اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در آذر ۱۳۹۲ می‌فرمایند: «فرهنگ، برنامه‌ریزی هم لازم دارد؛ نباید انتظار داشت که فرهنگ کشور ــ چه فرهنگ عمومی، چه فرهنگ نخبگانی، دانشگاه‌ها و... ــ به‌خودی‌خود خوب بشوند و پیش بروند؛ نه، این برنامه‌ریزی می‌خواهد. حالا مسأله نظارت و این چیزها را عرض خواهیم کرد؛ نمی‌شود مسئولان کشور مسئولیتی احساس نکنند در زمینه هدایت فرهنگی جامعه. همان‌طور که اشاره کردند آقای رئیس‌جمهور، دولت و مسئولان موظفند که توجه کنند به جریان عمومی فرهنگ جامعه؛ ببینند کجا داریم می‌رویم، چه دارد اتفاق می‌افتد، چه چیزی در انتظار ما است؛ اگر چنانچه مزاحمتی وجود دارد، آنها را برطرف کنند؛ جلوی موانع را، عناصر مخرب را، عناصر مفسد را بگیرند. بایستی موردتوجه و مدنظر مدیران قرار بگیرد.»
راهی برای مقابله با تهاجم
ضرورت توجه به فرهنگ عمومی و اهمیت‌دادن و جدیت نشان‌دادن به خروجی‌ها و نتیجه محور نگاه کردن به این جلسات، از زمانی اهمیت پیدا می‌کند که جنگ نرم در گستره بین‌الملل آغاز و ایران اسلامی نیز مورد هجمه خاص دشمنان نظام و انقلاب اسلامی قرار گرفته است. گواه این ادعا فرمایشی است که رهبر معظم انقلاب در ۲۳ آبان ۱۳۸۲ بیان می‌دارند و با تشریح حرکت استحاله‌ای دشمن در قبال ایران به این جریان اشاره می‌کنند. همچنین معظم‌له در ۱۱ آذر ۱۳۸۳ در جمع اهالی رسانه‌ملی با این عبارت که «امروز جنگ دنیا، جنگ رسانههاست» عنوان جنگ‌های روز جهان را «جنگ رسانه» تعبیر می‌کنند. تهاجمی که در ترویج فرقه‌های انحرافی، طرز پوشش و مدل‌های بیگانه لباس بافرهنگ ایرانی، سایت‌های مبتذل، توسعه شبکه‌های ماهواره‌ای و راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی، ترویج ناسالم روابط دختران و پسران در جهت مهندسی تازه افکار عمومی برای رسیدن به هویت اجتماعی تازه‌ای که «دین‌ستیز» و «دین‌گریز» است ساماندهی شده است. تأکید رهبر معظم انقلاب در حوزه فرهنگ عمومی را می‌توان به‌عنوان شاخص تعیین عملکرد و فعالیت‌های انجام‌شده مدنظر داشت. ایشان در بخش دیگری از سخنان‌شان در سال ۷۲ در دیدار اعضای شوراهای فرهنگ عمومی استان‌ها، به مصادیق بارز و روشن فرهنگ عمومی در جامعه اشاره کردند و فرمودند: «نوع لباس به‌عنوان الگوی پوشش مردان و زنان، از مصادیق و نمونه‌های بارز فرهنگ عمومی جامعه محسوب می‌شود. شکل معماری خانه‌های مردم نیز ازجمله موارد مهم و مؤثری است که در منش، تربیت و ساختن ذهنیات اعضای خانواده‌ها تأثیر تعیین‌کننده و بلندمدت خود را بر جای می‌گذارد، نحوه رفتارها، معاشرت‌ها و مواجه‌شدن افراد با یکدیگر، هر‌یک در شکل بخشیدن به شخصیت افراد جامعه، تأثیراتی را برجای می‌گذارد و شوراهای فرهنگ عمومی باید بررسی آنها را در دستور کار خود قرار دهند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
ماسک N95 واقعی در بازار نیست! | تولید ماسک بدون تدوین استاندارد آزمایش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تلاش برای سانسور نسل کشی در لبنان | طرح آتش‌بس یا طرح تضمین امنیت اسرائیل
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
ابعاد حائز اهمیت سفر فرستاده ویژه رهبر انقلاب به سوریه و لبنان
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
