تصویر مقاومت در دنیای کودکانه

البته ماجرای اشغال فلسطین، ریشه در تاریخ دارد و به این روزها خلاصه نمی‌شود به همین علت شاید نسل جدید فقط با دیدن تصاویر امروز از آنها خبردار شوند و بی‌اطلاع از ستمی باشند که سال‌ها بر این سرزمین رفته است و ندانند چرا ایرانیان همدل با فلسطینی‌ها از عملیات طوفان الاقصی شاد می‌شوند؟ یا از ریختن خون مردم عادی و فاجعه بیمارستان غزه به خروش می‌آیند؟ اینجاست که اهمیت جهاد تبیین دوباره خودنمایی می‌کند. جهادی که می‌تواند نسل تازه را با چرایی سیاست‌ها آشنا کند. در این میان نقش رسانه غیرقابل انکار است. رسانه‌ملی باید هم خبر دست اول را به مخاطبانش برساند و هم درتقابل با روایت‌های ساختگی و مغرضانه برخی رسانه‌‎های خارجی، تحلیل برخاسته از واقعیت را ارائه دهد تا بیش از همه، نسل تازه از چند و چون وقایع آگاه شوند. البته رسانه برای کودکان و نوجوانان درچنین موقعیت‌هایی باید زبان خاص خود را برگزیند که نه اشاعه‌دهنده خشونت باشد و نه حس ناامنی را به آنها انتقال دهد، در عین حال مفاهیم بلندی همچون استقلال، مقاومت، سرزمین، ایستادگی و... را در قالب‎‌های رنگی به نمایش درآورد. این مسیر از دریچه پویانمایی و سرگرمی با سلامت بهتری طی خواهد شد. به همین دلیل آثاری با ساختار پویانمایی تولید شدند که بازگوکننده همین ایدئولوژی و نمایانگر آرمان‌ها و ارزش‌هایی است که در صورت نهادینه شدن می‌توانند نسلی هوشیار پرورش دهند که از لزوم مقابله با اشغالگر آگاه است. با همین رویکرد پویانمایی‌هایی را که با مضامین مطرح شده برای تلویزیون تولید شدند، بررسی کردیم؛ پویانمایی‌هایی نظیر بازمانده که این روزها روی آنتن شبکه پنج سیما رفته است. همچنین دراین زمینه با محمدرحیم لیوانی رئیس مرکز پویانمایی صبا، علی بصیری، مدیر تولید سیمای مرکزهمدان و امیرحسین صالحی انیمیشن‌ساز گپ زدیم.
     
داستان نوزاد فلسطینی
«بازمانده» یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان درباره موضوع فلسطین و قدس است. تقریبا هیچ فیلمسازی نتوانسته در تاریخ سینمای جهان به‌خوبی مرحوم سیف‌ا... داد به شکلی دقیق و موشکافانه اصل ماجرا را که تجاوزگری صهیونیست‌ها به فلسطین در نیمه‌اول قرن۲۰است روایت کند؛ فیلمی که در کشور‌های عربی بازتاب‌های خوبی در پی‌داشت. انیمیشن «بازمانده» به کارگردانی احسان طاهری با اقتباس از این فیلم ساخته شده که این روزها از قاب شبکه پنج تقدیم نگاه مخاطبان می‌شود. این انیمیشن به نویسندگی مهدی ابوهاشم از تولیدات مرکز پویانمایی صباست. روایت قصه انیمیشن بازمانده، همان داستان فیلم سینمایی بازمانده است. تکنیک این فیلم سه‌بعدی رایانه‌ای با استفاده از موشن کپچر است، یعنی بازی‌ شخصیت‌های داستان توسط بازیگران زنده صورت می‌گیرد که در بازمانده، هنرمندان تئاتر نقش‌ها را بازی کرده‌اند و درنهایت نیز حرکات بدن آنها روی کاراکترهای این انیمیشن انتقال داده می‌شود. داستان اصلی درباره فرحان، یک نوزاد فلسطینی است که پدر و مادرش توسط اشغالگران قدس کشته می‌شوند.
     
به دنبال استقلال سرزمین
انیمیشن «دشت پرماجرا» مجموعه‌ای از گروه نوجوان مرکز پویانمایی صباست که در حال حاضر دوبله می‌شود. این انیمیشن به کارگردانی و تهیه کنندگی امیرحسین صالحی تولید می‌شود. این مجموعه با توجه به لزوم آشنایی مخاطب نوجوان با مواردی همچون دشمن شناسی، نفوذ بیگانه، اهمیت مقاومت و ایستادگی در مقابل دشمن، استقلال سرزمین و... مرحله تولید را سپری می‌کند. مهم‌ترین رویکرد و شاخصه‌ای که این انیمیشن برمبنای آنها موضوع و سوژه‌ خود را انتخاب کرده، مبحث اشغال و همچنین اعتماد به نسل جدید است که سعی شده با نگاهی متفاوت و بکر به آنها پرداخته شود. این مجموعه در حال حاضر با فرمت FULL HD و تکنیک سه بعدی ساخته شده‌است. همچنین پیش‌تولید این اثر توسط هنرمندان خوش فکر و توانای ایرانی قبل از جدی شدن مبحث بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی انجام پذیرفته‌است و محمد خیراندیش که پیش ازاین تولید انیمیشن سینمایی پسر دلفینی را برعهده داشته، طراحی شخصیت‌های مجموعه دشت پرماجرا را انجام داده‌است. این اثر در راستای همسو بودن با نیاز‌های آموزشی گروه سنی نوجوان و حتی کودکان و نیز تفهیم بهتر و موثر مباحث ارزشی، اخلاقی و آموزشی ساخته شده‌است. قصه دشت پرماجرا داستان پرتکرار اشغال و مقاومت ضربه زدن به همدلی و خودباوری است.
     
سربازان کوچک 
انیمیشن «سربازان کوچک» به تهیه‌کنندگی داریوش دالوند با روایت پسر بچه‌ای فلسطینی شروع می‌شود. پسر فلسطینی از مبارزات‌شان و ستم‌های ارتش اشغالگر می‌گوید. پنج سال از آن روزی که بچه‌ها شکست خوردند می‌گذرد و بچه‌ها عاقل‌تر از قبل هستند. خبرنگاری به صورت مخفیانه از جنایات اشغالگران فیلم گرفته و به بیت‌السلام می‌رود. خبرنگار می‌فهمد که نیروهای اشغالگر نقشه‌ای برای بیت‌السلام کشیده‌اند ومی‌خواهند شهر را نابود کنند. آنها فیلمی را که خبرنگار گرفته، می‌خواهند. اشغالگران به بیت‌السلام حمله می‌کنند و بچه‌ها تصمیم می‌گیرند کاری برای شهرشان انجام بدهند. بچه‌های فلسطینی با هوش و ذکاوت‌شان مقابل ارتش اسرائیلی‌ها می‌ایستند تا آنها را شکست بدهند. 
     
آرزوی کودکان فلسطین
انیمیشن «آرزوهای کوچک» نیز آرزوهای کودکان فلسطینی را به تصویر می‌کشد که به کارگردانی و نویسندگی مهدی زرگری با تکنیک دو‌بعدی ساخته شده است. داستان این انیمیشن درباره‌ پسربچه‌ای است که آرزو دارد یک اسب بالدار داشته باشد. این پسر بچه با اسب بالدار خود به فلسطین پرواز می‌کند و با کشیدن نقاشی، امید را در دل بچه‌های فلسطینی زنده نگه‌می‌دارد.
     
ماجرای بچه‌های یک مدرسه
داستان انیمیشن «بچه‌های محله‌ الرشید» درباره‌ بچه‌های یک مدرسه است که وقتی متوجه می‌شوند اسرائیلی‌ها می‌خواهند شهرشان را بگیرند در مقابل آنها می‌ایستند. انیمیشن بچه‌های محله‌ الرشید به کارگردانی تورج علوی ساخته شده است. یکی دیگر از انیمیشن‌هایی که با محوریت فلسطین تهیه شده، پرتقال‌های خونی است که صداوسیمای مرکز مهاباد تهیه کرده و از شبکه جام‌جم پخش شده‌است. فرخ دیلمقانی‌زاده قدیم، تهیه‌کنندگی و کارگردانی این اثر را به‌عهده دارد. 

کودک و سرباز
انیمیشن «کودک و سرباز» به تهیه‌کنندگی داریوش دالوند و در حمایت از کودکان مظلوم غزه و فلسطین ساخته شده‌است. این اثر روایتگر ظلم‌هایی است که رژیم‌صهیونیستی به مردم فلسطین و کودکان آنها وارد کرده‌‌است. در هر قسمت این مجموعه بی‌کلام داستان و ماجرای کوتاه اما متفاوت و جذابی روایت می‌شود. داستان این سریال که توسط کوروش برزگر نوشته شده‌است، درباره خواهر و برادری فلسطینی است که در زندگی روزمره خود، به وسیله سربازی اسرائیلی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. در هر قسمت از این سریال، سرباز اسرائیلی با کینه‌توزی، خواهر و برادر فلسطینی را آزار می‌دهد و کودکان هربار سرخورده و غمگین می‌شوند. اما داستان از آنجا جذاب و هیجان‌انگیز می‌شود که کودکان با هوشمندی و زرنگی سعی می‌کنند به جای ناراحتی، پاسخ کارهای سرباز اشغالگر را با خلاقیتی کودکانه بدهند. آنها هر بار کاری می‌کنند که سرباز با وجود اطمینان کاملی که در پیروزی برای ناراحت کردن و آزار کودکان دارد، سرخورده و ناکام بماند. 
     
نامه ای به یک کودک فلسطینی 
انیمیشن «سرزمین زیتون» به کارگردانی و نویسندگی سعید ترخانی با تکنیک سه‌بعدی کامپیوتری تولید شده‌است. داستان این انیمیشن در‌باره‌ پسر‌بچه‌ای است که موضوع انشای خود را «‌نامه‌ای به یک کودک فلسطینی» انتخاب می‌کند و  آن را با این جمله به پایان می‌رساند: «ای کودک فلسطینی، من آوارگی تو را درک کردم، خط سرخ شهادت راهنمای من و توست، سرزمین قدس، سرزمین زیتون آزاد خواهد شد.»
     
دختر سنگ ‌فروش
دیگر انیمیشنی که به مناسبت روز جهانی قدس در صداوسیمای مرکز سمنان تولید شده، «دختر سنگ فروش» است. این انیمیشن به ماجرای دختری فلسطینی می‌پردازد که بر اثر حمله صهیونیست‌ها پدر و مادر خود را از دست داده و با پیرمردی مسیحی زندگی می‌کند و برای سنگفرش کردن جلوی دکه ماهی‌فروشی سنگ جمع می‌کند. تهیه‌کننده این انیمیشن ریحانه خیرخواهان و کارگردان آن محمدجواد بابایی است.
     
سفری به سرزمین خون
انیمیشن «سفری به سرزمین خون و خاکستر» داستان خبرنگاری به نام مایکل است که برای تهیه گزارش به شهر غزه سفر می‌کند و با شرایط سخت و دشوار مردم این شهر آشنا می‌شود. مایکل در غزه با یوسف آشنا می‌شود و همراه او از محله‌های غزه عکس و خبر تهیه می‌کند. او در غزه شاهد بمباران‌ اشغالگران است. در یکی از این بمباران‌ها زهرا کوچولو که قبلا به او کمک کرده‌بود، زخمی شده و مادر زهرا شهید می‌شود. مایکل، زهرا را به بیمارستان رسانده و به او قول می‌دهد خانواده‌اش را پیدا کند. او در بیمارستان با دکتر رضا که پزشکی ایرانی است و برای کمک به مردم غزه در آنجا مانده آشنا می‌شود. وقتی ماموریت مایکل در غزه به پایان می‌رسد، او می‌خواهد به سوئیس بازگردد اما با ممانعت نیروهای رژیم‌صهیونیستی مواجه می‌شود و... علوی، تهیه‎‌کننده و کارگردان درباره تولید انیمیشن سفری به سرزمین خون و خاکستر با موضوع فلسطین در گفت‌وگوهای پیشین خود گفته بود: در شرایطی که رسانه‌های دنیا چشمان‌شان را بر فجایع اسرائیل در غزه بسته‎اند، وظیفه ما در رسانه‌ملی ایجاب می‌کند با تولید آثار در قالب‎‌های مختلف برنامه‌سازی، بتوانیم گوشه‌هایی از واقعیت‎‌های زندگی در غزه را به مخاطبان‌مان چه در داخل و چه در خارج از کشور بشناسانیم. این مجموعه انیمیشنی با تکنیک کات اوت و در ۱۳ قسمت ۱۱ دقیقه‌‎ای تولید شده است.
     
اهمیت به تصویر کشیدن مقاومت برای کودکان
سال‌هاست که مراکز استان‌ها در تولید آثار انیمیشنی فعال هستند و در حوزه تولیدآثار با مضامین والایی نظیر مقاومت هم ید طولایی دارند. مرکز همدان، مرکز سرآمد حوزه پویانمایی است. علی بصیری، مدیر تولید سیمای مرکز همدان که پیشتر سابقه مدیریت انیمیشن در این مرکز را داشته است در گفت‌وگو با جام‌جم در مورد اهمیت تولید فیلم‌ها و مجموعه‌های پویانمایی درباره مقاومت بیان می‌کند: با توجه به این‌که رژیم اشغالگر قدس در حملات خود بسیاری از کودکان بی‌گناه را به شهادت می‌رساند. پویانمایی‌هایی که برای کودکان تولید می‌شود با این منظور است که اهمیت مقاومت و زندگی کودکان فلسطینی ــ در سرزمینی تحت اشغال رژیم صهیونیستی ــ برای بچه‌ها به تصویر کشیده شود.  بصیری درباره حضور فعال مراکز استان‌ها به‌ویژه صداوسیمای مرکز همدان و دغدغه این مجموعه در تولید این دست آثار و انتقال مفاهیمی همچون مقاومت، حفظ یکپارچگی سرزمین و... عنوان می‌کند: مرکز همدان در زمینه پویانمایی مرکزی پایلوت است یعنی همیشه در طول سال‌های گذشته تولیدات پویانمایی فاخر و موفقی را در جشنواره‌های مختلف داشته است. این آثار با موضوعات مختلف و با تکنیک‌های مختلفی ساخته شدند؛ مثل تکنیک‌های سه‌بعدی، دوبعدی، کات‌اوت، استاپ‌موشن، موشن‌گرافی، کمیک‌موشن و... . درباره محور مقاومت هم آثاری ساخته شده است که یکی از آنها اثر فاخر  سفر به سرزمین خون و خاکستر به کارگردانی تورج علوی است.  وی ادامه می‌دهد: با موضوعات مهم دیگری هم برای کودکان و نوجوانان در این مرکز آثاری تولید شده است که در پیوند با ارزش‌های کشور است. برای مثال پس از شهادت سردار همدانی مجموعه انیمیشنی با نام «سردار همدانی» در ۱۳ قسمت تولید شد. این پروژه از خاطرات ایشان در دوران انقلاب و سال‌های دفاع‌مقدس برای گروه سنی نوجوان ساخته شده است. 
     
پرداخت به مفاهیم مقاومت و ایستادگی
همان‌طور که بیان شد مجموعه «دشت پرماجرا» با توجه به لزوم آشنایی مخاطب کودک با مواردی همچون دشمن‌شناسی، نفوذ بیگانه، مقابله با تهاجم فرهنگی، اهمیت مقاومت و ایستادگی و استقلال سرزمین و‌... تولید می‌شود. این مجموعه به تهیه‌کنندگی و کارگردانی امیر‌حسین صالحی با تکنیک سه‌بعدی برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته شده است. صالحی در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: نگارش این پروژه در مرکز صبا به دست تیم دیگری انجام شده بود. قبل از آن یکی دو سال روی فیلمنامه کار کردند و من بعدا به گروه اضافه شدم. کلیت ماجرا در یک دشت اتفاق می‌افتد و روی کلیدواژه‌های اشغال، همبستگی و امید به آینده تاکید دارد.  به گفته کارگردان و تهیه‌کننده، فصل اول مجموعه تمام شده و در حال دوبله است. صالحی درباره این مجموعه توضیح می‌دهد: تعدادی از حیوانات می‌خواهند ساکن یک دشت شوند و پس از ورود، نظم آنجا را برهم می‌زنند و مدلی که می‌خواهند کار را پیش می‌برند. لشکری از کفتارها هستند که با ورود به دشت از موجودات آنجا هم برای خود یارگیری می‌کنند.  این انیمیشن به صورت سه‌بعدی دیجیتال تولید شده است. صالحی درباه ماهیت قصه می‌گوید: در این قصه سعی شده روی مقولاتی همچون سرزمین، ملیت، مقاومت، ایستادگی و همبستگی تمرکز کنیم که شاید با ماجراهای امروز دنیا هم سنخیت داشته باشد. 
آنچنان ‌که کارگردان تصریح می‌کند با پایان مراحل دوبله، این مجموعه پویانمایی اواخر پاییز یا ابتدای زمستان به پخش می‌رسد. صالحی می‌گوید: این مجموعه برای کودک و نوجوان حدود هشت تا ۱۲ سال است و با مدیریت سعید شیخ‌زاده دوبله می‌شود. مجموعه فوق ۵۲ قسمت است و در فصل اول قصه به پایان نمی‌رسد. فیلمنامه برای فصل‌های بعدی آماده است اما دارد بازنویسی می‌شود چون قبلا قرار بود پروژه در ابعاد وسیع‌تری ساخته شود و تعداد شخصیت‌ها بیشتر باشد. شرایط تولید مهیا نبود؛ به همین دلیل برای بهبود اثر، بخش‌هایی را تغییر دادیم.  صالحی در ادامه درباره وضعیت ساخت پویانمایی در ایران بیان می‌کند: از لحاظ تکنیکی و اجرایی فضای تولید در ایران خیلی تغییر کرده است. موفقیت‌های این حوزه را می‌توان در فروش فیلم‌های پویانمایی‌ای که اخیرا اکران شدند و همچنین دیده شدن مجموعه‌های تلویزیونی مشاهده کرد. البته با مشکل تورم دست و پنجه نرم می‌کنیم اما تولیدات با‌کیفیتی برای کودکان ساخته می‌شود که بسیاری از آنها قابل تایید است.