ولیعهد زیرسایه‌خان‌بابا

این شب‌ها سریال «رحیل» با بازی هژیر آزاد روی آنتن شبکه سه سیما قرار دارد. قصه این سریال که در اواخر دوران قاجار و اوایل سلطنت پهلوی می‌گذرد، درباره دختری به نام «محا» است که می‌خواهد مجلس تعزیه‌خوانی برپا کند.

کاظم هژیرآزاد در پاسخ به این سوال که بازخوردها و واکنش‌مخاطب را چطور ارزیابی می‌کنید، به جام‌جم می‌گوید: خودم تا جایی که بتوانم حتما می‌بینم. به‌نظرم رحیل موردتوجه قرارگرفته و مخاطب با سریال ارتباط‌خوبی برقرار کرده‌است. اطرافیان خود من می‌گویند سریال قصه عاشقانه خوبی دارد و درست هم می‌گویند. به هر حال، رحیل جنبه مذهبی و عاشورایی هم دارد و درباره زنی به نام محاست که می‌خواهد سید‌احمد را آزاد کند و تعزیه زنان را برپا کند. اتفاقاتی عاشقانه‌ میان او و ولیعهد و زمان می‌افتد.

وی درباره این‌که آیا خودش از نتیجه کار سریال راضی است، بیان می‌کند: بله، راضی هستم. همه برای این کار خیلی زحمت کشیدیم. تهیه‌کننده سریال تا ساعت۳ نیمه‌شب بالای سر کار حضور داشت. وقتی حسام محمودی بازیگر نقش ولیعهد فوت کرد، محسن امیری به عنوان جایگزین آن مرحوم سه برابر معمول باید کار می‌کرد. از این جهت، سریال رحیل پروژه سختی بود و بازیگرانی مثل آقای امیری واقعا برای آن زحمت کشیدند. من هم در این سریال نقش مشاور ولیعهد را ایفا می‌کنم که نماینده کسانی است که فقط به منافع خود فکر می‌کنند و در بحران‌ها دوستان خود را رها کرده و به سوی نیروی قدرتمندتر می‌روند. به قول معروف، حزب باد هستند. مشاور ولیعهد، آدمی منفعت‌طلب است که از قسمت هشتم به بعد به سمت زمان‌خان و رضاخان می‌رود و به ولیعهد پشت می‌کند. در مجموع، نقش خوبی است و فراز و فرود زیاد دارد.

این هنرمند درباره جذابیت‌های نقش تاکید می‌کند: من همیشه برای نقش‌ها انتخاب می‌شوم. تا به حال نشده نقشی به من پیشنهاد شود و خودم بتوانم انتخاب کنم. این روال را هیچ‌وقت دوست نداشته‌ام. امیدوارم از این به بعد شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که اگر نقشی را دوست نداشتم قبول نکنم. با این حال، همیشه سعی می‌کنم حتی‌المقدور با نقشم ارتباط برقرار کنم و کارم را به نحو احسن انجام دهم. به هر حال، در نهایت آنچه اهمیت دارد، نظر مخاطب است. اگر مخاطب نتواند با نقش ارتباط برقرار کند، یعنی من اشتباهی انتخاب شده‌ام و خودم هم انتخاب درستی نداشته‌ام اما اگر نقش به نظر بیننده باورپذیر باشد، یعنی انتخاب من برای ایفای نقش درست و بجا بوده‌است.هژیرآزاد در پاسخ به این سوال که شما در سریال رحیل نقش مشاور ولیعهد را دارید، شاید چیزی شبیه نقش مهلب در سریال مختارنامه و نگران نیستید فقط برای چنین نقش‌هایی انتخاب شوید، توضیح می‌دهد: من به عنوان بازیگر برای همه نقش‌هایم تلاش می‌کنم. برای نقشم در رحیل هم زحمت کشیدم. حالا باید دید خدا چه می‌خواهد و تماشاگر چگونه می‌بیند. 

وی درباره این‌که آیا نقش‌تان در سریال رحیل ما به ازای تاریخی دارد، توضیح می‌دهد: فکر می‌کنم آدم‌هایی شبیه خان‌بابا در همه دوره‌های تاریخی وجود دارند. معمولا در هر مقطع تاریخی جریان‌های سیاسی و اجتماعی مشابهی اتفاق می‌افتد و فقط جای آدم‌ها عوض می‌شود. در اینجا هم ولیعهد می‌خواهد به جای احمدشاه قاجار پادشاه شود و از سوی دیگر، انگلیس با اعمال نفوذ، منافعش را در استقرار ارتجاع و بازگشت به گذشته می‌بیند. در حالی که نیروهای آزادیخواه می‌خواهند سلطنت به شکل مشروطه ادامه پیدا کند. طبیعی است در این شرایط همه فقط به منافع خود فکر می‌کنند و این تضاد منافع است که باعث ایجاد جنگ می‌شود. فرقی نمی‌کند این فرآیند در قالب قصه باشد یا واقعیت تاریخی. مهم این است اتفاق افتاده و کار هنر این است که این واقعه را به شکل جذاب به تصویر بکشد.

این هنرمند درباره این‌که آیا قبل از شروع بازی‌تان در سریال، تحقیق و پژوهشی درباره فضای تاریخی کار و نقش خودتان داشتید، می‌افزاید: حقیقتش را بخواهید وقتی فیلمنامه را خواندم، احساس کردم مشابه نقشم در زندگی روزمره و اطرافم زیاد هستند. اصولا الگویم آدم‌هایی هستند که در اطراف ما زندگی می‌کنند. تاریخ معاصر خیلی هم نیاز به مطالعه و تحقیق ندارد. تقریبا همه ما می‌دانیم چگونه قاجاریه اضمحلال پیدا کرد و رضاشاه به قدرت رسید. این هنر و ذوق تهیه‌کننده، نویسنده، کارگردان و بازیگران است که قصه‌های کوچک و فرعی را میان یک واقعه تاریخی می‌گنجانند و آن واقعه را به شکل جذاب و دراماتیک درمی‌آورند. اتفاقاتی که در سریال رحیل می‌افتد، همان رخدادهای دوران قاجار است، با این تفاوت که در اینجا با چاشنی‌هایی مثل عشق و عاشقی، قصه شکلی جذاب‌تر به خود گرفته‌است. در واقع، قصه اصلی واقعی است اما حواشی و مسائل فرعی که ممکن است حقیقت تاریخی هم نداشته‌باشند، خروجی کار را جذاب‌ می‌کنند.

وی درباره این‌که قصه سریال رحیل معطوف به تلاش برای برپایی مراسم تعزیه در اواخر دوران قاجار و اوایل سلطنت پهلوی است. به نظرتان سوژه شبیه فیلمنامه سریال شب دهم نیست، می‌گوید: ممکن است شباهتی از نظر موضوعی داشته‌باشد اما وقتی صحبت از تعزیه می‌شود معمولا یک موضوع مردانه است و تاکنون تعزیه زنان نداشته‌ایم. تعزیه زنان پس‌زمینه تاریخی دارد و انیس‌الدوله به عنوان یکی از زنان ناصرالدین شاه برای زنان تعزیه برپا می‌کرده‌است. در اینجا هم می‌بینیم که محا به عنوان قهرمان سریال، تعزیه‌خوانی را از سیداحمدیاد گرفته و می‌خواهد برای زنان مجلس تعزیه برقرار کند. در سریال شب دهم ما شاهد برپایی تعزیه توسط آقایان و در کوچه و خیابان بودیم.

هژیر آزاد در پاسخ به این پرسش که بسیاری از مخاطبان تلویزیون شما را با نقش‌هایتان در سریال‌های مذهبی - تاریخی به یاد می‌آورند، خودتان چقدر به این آثار علاقه دارید، می‌گوید: برای من تفاوت چندانی ندارد. به هر حال، مذهب در تاریخ و زندگی روزمره ما ریشه دارد. من هم بازیگرم و زندگی‌ام از این راه می‌گذرد. کاری پیشنهاد می‌شود و انجام می‌دهم، حالا مذهبی باشد یا غیر‌مذهبی. البته ما کار غیرمذهبی به آن معنا که اصلا نداریم. به هر حال، همه فیلم‌ها یا سریال‌ها درباره مفاهیمی مانند عدالت، خیانت، تظلم‌خواهی، وفای به عهد و... هستند که همه این مفاهیم ریشه در مذهب دارند و هر پیامی به مذهب بازمی‌گردد. 

هژیرآزاد از خاطراتی که با زنده‌یاد حسام محمودی در سریال رحیل داشت، می‌گوید: خدا رحمتش کند. نمی‌دانم چرا این‌قدر زود از بین ما رفت. کار خداست. من و خانمم و پسرم کرونا گرفتیم. 

من و همسرم با ۱۰ درصد درگیری ریه نجات پیدا کردیم اما پسر ۳۶ ساله‌مان را از دست دادیم.‌ 

ما پیرمرد و پیرزن زنده ماندیم اما پسر جوان‌مان رفت. همه کار خداست و سرنوشت این‌گونه رقم خورده‌بود. 

مرحوم محمودی پسر خیلی خوبی بود و حافظه خیلی خوبی برای بازی داشت. همیشه عکس دخترش را به ما نشان می‌داد. 

پروژه هم نزدیک دو ماه به خاطر درگذشت ناگهانی او تعطیل شد. از تهیه‌کننده و کارگردان گرفته تا همه عوامل درگیر موضوع شدند.