چالش جمعیتی یا چالش‌ های اقتصادی و امنیتی؟

جمعیت هر کشور از جهات مختلفی مانند ابعاد اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت است. نخستین مسأله‌ای که در بحث جمعیت از آن صحبت می‌شود، زاد و ولد است. زاد و ولد در انسان‌ها امری پیچیده است و از عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأثیر می‌پذیرد.

کشور ما در سال‌های اخیر با کاهش شدید زاد و ولد مواجه شده و کارشناسان و صاحب‌نظران این عرصه مدتی است که درباره خطر کاهش رشد جمعیت و چالش‌های احتمالی آن برای کشور، هشدارهای جدی می‌دهند.

بر اساس آمار اعلام شده در سال 1399، طی ۳۰سال آینده ۳۰درصد جمعیت ایران به پیری می‌رسد. بنابراین اگر از همین امروز برای افزایش نرخ باروری در کشور برنامه‌ریزی شود، باز دیر شده است. در دهه‌های اخیر زاد و ولد در ایران مانند سایر کشورها روند نزولی داشته و رتبه باروری ایران در مقایسه با سایر کشورها بیانگر سرعت روند کاهشی زاد و ولد است. به‌گونه‌ای که در سال۲۰۱۴ ایران باروری کل 1/8درصد و رتبه ۱۴۶ را در بین ۲۲۴ کشور داشته در حالی که در سال ۱۹۰۷ باروری کل 6/4درصد و رتبه آن زمان ایران ۷۰ بوده است.

شاید برای شما هم سؤال باشد که کاهش جمعیت مگر چه خطراتی می‌تواند داشته باشد که کارشناسان و مسئولان تا این حد نسبت به آن هشدار می‌دهند؟ آشنایی مختصری با چالش‌های جمعیتی شاید بتواند تا حدودی اهمیت این مسأله را بیان کند.

رشد منفی یا سقوط جمعیتی، بحران کاهش نیروی انسانی در سن کار، بحران سالمندی جمعیت، افزایش مهاجرت‌های بین‌المللی و تغییرات هویتی و فرهنگی از مهم‌ترین مصادیق چالش‌های جمعیتی هستند.

به عنوان مثال، کاهش زاد و ولد، نسبت نیروهای جوان به نیروهای سالمند و کهنسال جامعه را کم می‌کند. پیری جامعه بر اقتصاد کلان آن تاثیرگذار است، چون در جامعه پیر نیروی کار کم می‌شود و نیروهای پیر یا میانسال جامعه اکثرا بازنشسته و مستمری‌بگیر خواهند بود.

علاوه بر این، کاهش جمعیت جوان به معنای کم شدن تعداد نیروهای توانمند برای دفاع از اقتدار، امنیت و تمامیت ارضی کشور است و این موضوع برای کشوری با ویژگی‌های جمهوری اسلامی ایران که همواره در معرض تهدید واقع شده، بسیار خطرساز است.